Akwa-tuvwalu awana kakusoloka ngwe kali yijimbikilo nawa a woma, alioze hi chochoko. Mumu liaka? Mumu Mbimbiliya ni yuma yize yinalingiwa musono yinatukwasa hanga tunyingike kanawa yize akwa-tuvwalu awana analumbunuka. Chipwe ngwe kuzomboka cho chinalumbunuka lamba hano hashi, alioze muchihasa kulumbunuka nawa sango jipema kuli yena ni asoko je. Mu jila yika? Chitangu, tunyingikenu yize mukwa-kavwalu mweswe analumbunuka.

Usolwelo unaputuka chino: “Namwene kavwalu mutoma. Yoze watwamineho, kali ni uta wa kazenga. Amuhele chipangula, iye watuhukile nikukumba, hanga akakumbe.”​—Usolwelo 6:2.

Iya yoze uli ha kavwalu mutoma? Mukanda wa Usolwelo unatunyingikisa ngwo mutu yoze uli ha kavwalu kali, “Liji lia Zambi.” (Usolwelo 19:11-13) Jina liacho, lili chisanyiko cha Yesu Kristu, mumu iye kakuhanjika mu jina lia Zambi. (Yoano 1:1, 14) Kakumuvuluka nawa ngwo, “Mwanangana wa mianangana eswe, Mwene wa ene eswe” nawa ngwo, “Wamwenemwene, Keshi-mahuza.” (Usolwelo 19: 16) Chochene, iye kali ni chiyulo cha kuyula ngwe Mwanangana wa jita nawa iye keshi kuzachisa chipi ndundo jenyi. Alioze mukuhasa kupwa yimwe yihula.

Iya wahanyine chiyulo kuli Yesu hanga akumbe? (Usolwelo 6:2) Profeta Daniele kamwene mu usolwelo Mesaya, “ngwe mwana mutu” te kanamwehe “chiyulo, ni uhenya, ni wanangana” kuli “Mukulu-wa-Matangwa,” Yehova Zambi. * (Daniele 7:13, 14) Zambi, Mukwa-Ndundo-Jeswe mwe wahanyine ndundo kuli Yesu ni ulite wa kuyula ni upatwilo. Kavwalu mutoma kanalite kanawa ni chilayi cha jita ya ululi yize Mwana wa Zambi makalinga, mumu kanji-kanji mu Yisoneko ulombo utoma wakulumbunuka ululi.—Usolwelo 3:4; 7:9, 13, 14.

Shimbu lika akwa-tuvwalu aputukile kuzomboka cho? Tunyingikenu ngwetu, mukwa-kavwalu mutangu, Yesu, kaputukile kuzomba chenyi muze amuhele chipangula cha Wanangana. (Usolwelo 6:2) Ha shimbu lika Yesu amupwishile Mwanangana mu malilu? Hi muze ko afunyine mu malilu ha kufwa chenyi. Mbimbiliya yinasolola ngwo iye kashimbwile yimwe ndambu. (A-Hepreu 10:12, 13) Yesu kalwezele tumbaji twenyi chilayi chakuhwa cha shimbu liacho, ni shimbu lia uputukilo wa kuyula chenyi mu malilu. Iye kambile ngwenyi, muze te maputuka kuyula, yuma hano hashi te muyipiha chinji. Te mukupwa jita, zala ni yikola. (Mateu 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Muze Jita ya Hashi Heswe yaputukile ha mwaka wa 1914 te hiyahwa, yuma hano hashi yasolwele ngwo atu hanjila ha mashimbu a lamba, a kapinda waze anavuluka mu Mbimbiliya ngwo “matangwa a kusula.”—2 Timoteu 3:1-5.

Mba mumu liaka yuma kuyishi kupema hano hashi chize muze Yesu amuhele chipangula cha Wanangana ha mwaka wa 1914? Mumu ha shimbu liacho, Yesu kaputukile kuyula mu malilu, hi hashi ko. Hazehene, mu malilu yimuputuka jita, Mwanangana Yesu yoze anavuluka ngwo, Mikele, yanyasa Satana ni andemoniu hano hashi. (Usolwelo 12:7-9, 12) Satana hanamunyasa hano hashi, kashika iye kali ni ufwatulo unji, mumu kananyingika ngwenyi shimbu likepe wika alinalio. Alioze, kwasala hakehe Zambi achize Satana hano hashi ni kumanununa upale wenyi. (Mateu 6:10) Haliapwila, tutalenu chize tuvwalu akwo atatu mahasa kutukwasa kunyingika ngwetu, chochene, kumana tuli ha mashimbu akalu nawa ha “matangwa akusula.” Twamona ha kavwalu mutangu hali mutu mungunu, alioze tuvwalu atatu anasulaho  kanalumbunuka yipikalo yize atu akupinda nayo hashi heswe.

“Ni kavwalu mukwo watuhukile, iye muchila. Ahanyine kuli yoze watwamineho kuchiza sambukila hashi, hanga akalishihe umwe ni mukwo ni mukwo. Mba amuhele katana munene.”—Usolwelo 6:4.

Mukwa-kavwalu yono kanalumbunuka jita. Twamona ngwo iye kanachiza sambukila hi mu chifuchi chimuwika ko, alioze hashi heswe. Ha mwaka wa 1914, haputukile jita yinene ya hashi heswe. Hi kusulaho, yikupwa nawa jita yikwo yamuchaali ya hashi heswe, yize yashahile atu anji. Kwalula chize akulinga cha atu waze afwile ha jita chize ha mwaka wa 1914 ndo musono kali unji wa 100 wa tununu a tununu! Atu akwo anji nawa kamwene lamba ni kupwa yitonji.

Kuchi jita ya hano hashi yakusolola ngwo tuli ha matangwa a kusula? Ku uputukilo, jita yasolwele ngwe mutu kali ni uhashi wakunongesa mwono weswe hano hashi. Chipwe chizavu cha kulinunga cha mavungu (Nações Unidas) kuchakahashile kukinda kuzomboka cha kavwalu muchila.

“Ha kupakula chijikilo chamuchitatu, nevwile mukwa mwono wamuchitatu ngwenyi, Tweya! Namwene kavwalu mulaa. Yoze watwamineho kali ni mbalasa mu kwoko lienyi. Nevwile ngwe liji mukachi ka akwa mwono ngwo, Njongo ya tiliku ha lumbongo umuwika, ni Njongo jitatu ja sevada ha lumbongo umuwika; alioze kanda ukwika maji ni vinyu.”—Usolwelo 6:5, 6.

Mukwa-kavwalu mulaa kanalumbunuka kapunga wa zala. Hano kanatesa kulia ni njongo ya tiliku ha lumbongo umuwika yoze mutu te akumufweta ha kukalakala tangwa lieswe ku mulimo ha mashimbu akunyima! (Mateu 20:2) Lumbongo yomwene te mahasa kulanda nenyi njongo jitatu ja sevada, mumu masangu te keshi kufwika mbongo jinji kuhiana tiliku. Kuchi yuma yino te muyihasa kupinjisa yisemi ha kulisa asoko? Atu kaanalweze hanga ahone kukisa mbongo jinji ha yuma yize akulia ha tangwa ni tangwa, ngwe maji ni vinyu yize anahanjika hano te akulanda chinji ha mashimbu akunyima.

Chize ha mwaka wa 1914, shina twakumona ngwetu mukwa-kavwalu mulaa kanazomboka chiji? Ewa! Unji wa 70 a tununu twa atu kafwile ni zala ha sekulu 20. Umwe mukwa-kuhengwola yatesa ngwenyi, “805 ja tununu ja atu hashi heswe kakwachikile yikola ya katota chize ha mwaka wa 2012 ndo 2014.” Sango jikwo yijamba nawa ngwo: “Zala yakushiha atu anji miaka yeswe kuhiana SIDA, kachiki ni mukaka.” Chipwe ngwe manguvulu kakusa tachi jinji hanga ahane kulia kuli atu, nihindu kavwalu mulaa unachizomboka.

“Namwene kavwalu watomonoka. Yoze watwamineho, jina lienyi, Kufwa; Heteze [fuka] yakawile hamwe nenyi. Aahele chiyulo ha chihanda chimuwika cha ku yihanda yiwana ya hashi, mukushiha ni katana, ni kapunga, ni kufwa, ni kuli tushitu asasu a hashi.”—Usolwelo 6:8.

Mukwa-kavwalu wa muchiwana kanalumbunuka kufwa ha mukunda wa yikola ni yilungo yikwo. Ha kuhwa cha mwaka 1914, yikola ya gripe Espanhol yashahile kumi lia tununu ja atu. Kota unji wa 500 a tununu ja atu akwachikile yikola yacho, akehe wika asalile ni mwono.

Alioze yikola ya gripe Espanhol te yili wika uputukilo wa yilungo. Kulita ni akwa-mana ngwo tununu twa atu afwile ni yikola yacho ha sekulu 20. Ha matangwa wano, mwono wa atu anji unatepuluka ha mukunda wa yikola ya SIDA, mukaka, ni kachiki, chipwe ngwe kunasoloka yitumbo yinji.

Jita, zala, hanji yikola—yeswe ai yakushiha atu. Heteze hanji mafuka kakutambula afu, chakuhona kwaha kutalatala.

Matangwa wano a lamba kwasala hakehe hanga ahwe. Iwuluka yino: Yesu “kakumbile” ha 1914, ni kunyasa Satana hashi, alioze Yesu kanda achikumbanyisa kukumba chenyi. (Usolwelo 6:2; 12:9, 12) Kwasala hakehe Yesu achize yitanga yeswe yipi ya Satana mu Armagedone ni kunongesa atu eswe waze akupwa sali lia Ndiapu. (Usolwelo 20:1-3) Yesu kechi kuhwisa wika kuzomboka cha tuvwalu atatu, alioze mahwisa nawa lamba lieswe lize ayo akuneha. Kuchi machilinga? Tutalenu yize Mbimbiliya yinalakenya.

Kukuchi kapwa jita, alioze mukukapwa sambukila wika. Yehova ‘makamanununa jita ndo ku songo lia hashi; makamakuna uta; makapatula kunga hakachi; makwocha ni kahia matemba a jita.’ (Samu 46:9) Atu waze akuzanga sambukila “kumakahinga chifuchi. Kumakawahilila mu kulumbama cha sambukila.”—Samu 37:11.

Kukuchi kapwa nawa zala, alioze kumukukapwa yakulia yinji. “Kumukukapwa kulumbama cha mbuto mu mavu helu lia milundu.”—Samu 72:16.

Kukuchi kapwa nawa yikola chipwe kufwa, mumu atu eswe makapwa ni mwono ungunu nawa wa mutolo. Zambi “makakusumuna masoji eswe ku meso jo. Kufwa kuchichi kapwa nawa; kukuchi kapwa nawa kunenganyana, chipwe miteto, chipwe yikola, ka: mumu yuma yitangu hiyinahu.”—Usolwelo 21:4.

Muze Yesu apwile hano hashi, iye kasolwele chize mwono wa atu muukapwa mushi lia chiyulo chenyi. Iye kapwile mukwa-sambukila, yalinga yikomokeso, yalisa tununu twa atu, yawuka atu ayiza nawa yahindwisa afu.—Mateu 12:15; 14:19-21; 26:52; Yoano 11:43, 44.

Yela ja Yehova mawahilila chinji kukusolwela mu Mbimbiliya chize muhasa kulilulieka kanawa muze kuzomboka cha akwa-tuvwalu muchihwa. Shina unazange kunyingika nawa yikuma yikwo?