Unachinyingika Nyi?
Shina chilweza cha Yesu hakutwala kuli “tuwa” chapwile matuka?
Umwe kanuke kanakwata mwana kawa, chizulie cha Ngregu hanji Roma (ku sekulu yitangu K.M.J ndo sekulu yamuchali M.J.)
Limwe tangwa muze Yesu apwile mu ngiza ya Izalele ni Seria, mbonge ya Roma, umwe pwo Ka-Ngresia yakundama kuli Yesu ni kumwita ukwaso. Yesu yamukumbulula ni chimwe chilweza chize chasolwele ngwe te kanatesa atu waze hi A-Yunda ko ni “tuwa.” Mu Shimbi ja Mose, tuwa te kapwile tushitu a luchisa. (Ulevi 11:27) Alioze, shina Yesu katukile yono pwo Ka-Ngresia ni atu akwo waze te hi A-Yunda ko?
Ka. Chuma te Yesu anambe cheka, kulita ni chize alumbunwine kuli tumbaji jenyi, ha mashimbu jacho chuma chilemu kuli iye te chili kukwasa A-Yunda. Kashika iye ahanyine chilweza, ha kwamba kuli pwo yono Ka-Ngresia ngwenyi: “Kuchawahile kuchiza mbolo ya ana ni kuyimbila kuli tuwa.” (Mateu 15:21-26; Marku 7:26) A-Ngresia ni A-Roma, kapwile ni kupita tuwa nawa te kakwaazanga chinji ni ana jo te kakuhe no. Kashika liji “tuwa” kota liapwile ni ulumbunwiso weka kuli pwo wacho. Pwo Ka-Ngresia yafunyina maliji ja Yesu ni kukumbulula ngwenyi: Chochene “Mwene; alioze chipwe tuwa kakulia yifwenyufwenyu yize yakuholoka ku mesa ya akako.” Yesu yachichimieka ufulielo wenyi nawa yawuka mwanenyi.—Mateu 15:27, 28.
Shina Postolo Paulu Kahanyine Chiyulo Chipema Muze Ambile Hanga Ashimbwile Mba Alinge Wenyi mu Kalunga-Lwiji?
Chizulie cha umwe ulungu ukulu wa ku mashimbu akunyima (sekulu yitangu M.J.)
Ulungu uze te unambate Paulu ni kumutwala ku Italia wapwile ni kupinda ni chijimbi. Muze te anahwime, Postolo Paulu yatoweza hanga alinge wenyi ha shimbu lieka. (Yilinga 27:9-12) Shina kwapwile chitela cha kuhana chiyulo chacho?
Akwa kwendesa ulungu a ku mashimbu akunyima te kananyingika kanawa ngwo, chili chikalu kwendesa ulungu ha tukweji a lwiza mu kalunga-lwiji Mediterranio. Kashika, hakachi ka Novembro ni Março, akwa kwendesa ulungu te kakwakanjisa kulinga wenyi mu kalungu-lwiji. Alioze Paulu kahanjikile hakutwala ku wenyi uze te malinga ha kakweji wa Setembro hanji Outubro. Ka-Roma avuluka ngwo, Vegetius wa ku sekulu yamuchiwana M.J., mu mukanda wenyi Epitome of Military Science, yalumbununa hakutwala ku kwendesa ulungu mu kalunga-lwiji wacho ngwenyi: “Tukweji amwe te chipema kulinga wenyi, amwe te chikalu.” Vegetius yamba nawa ngwenyi, te muchilita kulinga wenyi kukatuka ha tangwa 27 lia kakweji wa Maio ndo ha tangwa 14 lia kakweji wa Setembro, chipwe chocho te hi chipemako, mumu kulinga wenyi ha 15 ya Setembro ndo ha 11 ya Novembro ni ha 11 lia kakweji wa Março ndo ha tangwa 26 lia kakweji wa Maio chapwile chikalu chinji. Paulu, te kananyingika kanawa yuma yacho, mumu kanji-kanji te kakulinga wenyi wacho. Mukwa-kwendesa ulundu ni mwenyawo kota no te kananyingika, alioze kakapanjikile chiyulo cha Paulu. Chocho, ulungu yiwushimbama mu kalunga-lwiji.—Yilinga 27:13-44.
