Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

Tupwenu Umuwika Ngwe Chize Ali Yehova ni Yesu

Tupwenu Umuwika Ngwe Chize Ali Yehova ni Yesu

‘Ngunalembe . . . hanga o eswe akapwe umuwika; chizechene ngwe yena Tata uli muli yami, ni yami nguli muli yena.’—YOANO 17:20, 21.

MIASO: 24, 99

1, 2. (a)Yika Yesu etele ha kulemba chenyi chakasula ni apostolo jenyi? (b) Mumu liaka Yesu alipikalile hakutwala ku kulinunga?

YESU kalipikalile chinji hakutwala ku kulinunga muze alile chiteleka chenyi cha kasula hamwe ni apostolo jenyi. Muze te analembe hamwe no, yamba ngwenyi, kazangile hanga tumbaji twenyi apwe umuwika hanji alinunge, ngwe chize iye ni Tato alinunga. (Tanga Yoano 17:20, 21.) Nyi tumbaji twa Yesu malinunga, chino te muchisolola kuli atu akwo ngwo Yehova mwe watumine Yesu hano hashi. Atu te manyingika tumbaji amwenemwene a Yesu ha kulizanga umwe ni mukwo, nawa zango liacho te muliaanunga.—Yoano 13:34, 35.

2 Mutuhasa kunyingika mumu liaka Yesu ahanjikile chinji hakutwala ku kulinunga ha ufuku wacho. Iye kamwene ngwenyi apostolo jenyi te keshi kulivwashana kanawa. Chakutalilaho, apostolo kapwile ni kulihamika ha kunyingika “yoze wa kuli ayo mavuluka ngwo munene wahiana akwo,” ngwe chize apwile ni kulinga chitangu. (Luka 22:24-27; Marku 9:33, 34) Ha shimbu likwo, Tiangu ni Yoano yeta kuli Yesu hanga aase ha yihela yilemu hamwe nenyi mu Wanangana wa mu malilu.—Marku 10:35-40.

3. Yika te muyihasa kulingisa tumbaji twa Kristu mba ahone kulinunga, nawa yihula yika mutukumbulula ha mutwe uno?

3 Nyonga lia kupwa ni ndundo jinji ni wata hi liayo wika ko te mulihasa kupihisa kulinunga cha tumbaji twa Kristu. Ha matangwa ja Yesu atu te kalihandununa mumu lia kole ni katonde. Tumbaji twa Yesu kafupiwile kukumba yitanga yacho yipi. Ha mutwe uno, mutukumbululaho yihula yino: Yika Yesu alingile hakutwala ku katonde? Kuchi iye akwashile tumbaji twenyi hanga atwame ni akwo chakuhona katonde ni kulinunga? Nawa kuchi chilweza cha Yesu ni yuma yize alongesele yakutukwasa tufunge kulinunga chetu?

KATONDE HALI YESU NI TUMBAJI TWENYI

4. Hana yilweza ya katonde yize Yesu amwene?

4 Chipwe Yesu neye kanakamusolwela katonde. Muze Fwilipu alwezele Natanele ngwenyi nawana Mesaya, Natanele yamba ngwenyi: “Chuma chipema muchihasa kukatuka mu Nazare, nyi?” (Yoano 1:46) Natanele kota kanyingikine ngwenyi Mesaya te masemukina mu Mbeteleme, ngwe chize uprofeto wa Mika 5:2 wambile. Iye kota kanyongene ngwenyi Nazare te hi limbo ko lize Mesaya masemukina. Kwapwile nawa Akwa-Yundeya alemu waze te keshi kulemesa Yesu mumu te Mukwa-Ngalileya. (Yoano 7:52) Akwa-Yundeya anji kapwile ni kunyonga ngwo Akwa-Ngalileya atu angwaza. A-Yunda akwo te kakusosomba Yesu ha kumuvuluka ngwo Ka-Samaria. (Yoano 8:48) A-Samaria te akwa-vungu lieka, nawa uwayilo wo te walisa ni uwayilo wa A-Yunda. Akwa-Yundeya ni akwa-Ngalileya te keshi kuvumbika chinji A-Samaria nawa te kakwehuka.—Yoano 4:9.

Mba afunge kulinunga cho, tumbaji twa Yesu te katamba kwalumuna mutapu wa kunyonga cho

5. Katonde muka tumbaji twa Yesu amwene?

5 Mangana a uwayilo wa A-Yunda no te keshi kuvumbika tumbaji twa Yesu. A-Fwariseu te kakuvuluka tumbaji twa Yesu ngwo “kanashingiwa.” (Yoano 7:47-49) A-Fwariseu te kakumona hita mutu yoze kalilongesele ku shikola yo ni yoze keshi kukaula mianda yo ngwe mutu wangwaza yoze kalilongesele. (Yilinga 4:13) Yesu ni tumbaji twenyi kamwene katonde wacho mumu atu ha matangwa jacho kapwile ni kulizata hamukunda wa uwayilo wo, mwono wo upema, ni chikowa cho. Katonde wacho kakwachile nawa hali tumbaji twa Yesu ni chize te akumona akwo. Mba afunge kulinunga cho, ayo te katamba kwalumuna mutapu wa kunyonga cho.

6. Hana yilweza yize yinasolola chize mutuhasa kupwa ni katonde.

6 Musono, hano hashi hanazale too ni katonde. Atu anji mahasa kutulinga yuma ya katonde hanji ni yetu mutuhasa kulinga yuma ya katonde hali akwetu. Umwe pangi mu Austrália yoze haliapwila uli pionelu yamba ngwenyi: “Napwile ni kwivwila yindele kole yinji mumu te nakulihulikila ha uhenge uze te akulinga atu alaa waze awanyine mu Austrália.” (aborígenes) Nawa kole yenyi yokele chinji mumu lia yuma yipi yize te akumulinga. Umwe ndumbu mu Canada yasolola chize te akwivwa, hakwamba ngwenyi: “Ami te nakunyonga ngwami atu waze akuhanjika Francês kali alemu.” Yamba ngwenyi hamukunda wa chino, te keshi kuzanga atu waze akuhanjika Inglês.

7. Yika Yesu alingile hakutwala ku katonde?

7 Ngwe chize chapwile ha matangwa ja Yesu, musono katonde kanasoloka chinji nawa chinakale atu kwalumuna yitanga yo. Mba yika Yesu alingile hakutwala ku katonde? Chitangu, iye kakapwile ni kusolola katonde. Kapwile ni kuzanga atu eswe. Kambulwile sango lipema kuli pichi ni yiswale, kuli A-Fwariseu ni A-Samaria, nawa ni kuli akwa-kufwetesa lijimu ni atu waze te akulinga shili. Chamuchiali, Yesu kalongesele tumbaji twenyi ni kwaasolwela kupalikila mu chilweza chenyi ngwenyi, ayo katambile kusolola katonde.

KUMBA KATONDE HAKUSOLOLA ZANGO NI KULIKEHESA

8. Chuma chika chilemu chize chakufunga kulinunga chetu? Lumbununa.

8 Yesu kalongesele chuma chilemu chize chakufunga kulinunga chetu. Yalweza tumbaji twenyi ngwenyi: “Yenu eswe nuli mandumbu.” (Tanga Mateu 23:8, 9.) Kwamba umwenemwene, tuli mandumbu mumu yetu eswe tuli ana ja Alama. (Yilinga 17:26) Yesu kalumbunwine nawa ngwenyi tumbaji twenyi kali mandumbu ni mapangi mumu ayo kananyingika ngwo Yehova kali Tato wa mu malilu. (Mateu 12:50) Ayo eswe kali mu usoko wa Zambi nawa kalinunga mu zango ni ufulielo. Kashika, apostolo te akuvuluka akwa-Kristu-ni-akwo ngwo mandumbu ni mapangi jo ha mikanda yize te akutuma mu yikungulwila.—A-Roma 1:13; 1 Petulu 2:17; 1 Yoano 3:13. *—Tala maliji mushi lia lifwo.

9, 10. (a) Mumu liaka A-Yunda kakapwile ni chitela cha kulizata hamukunda wa munyachi wo? (b) Kuchi Yesu alongesele ngwenyi chili chipi kulelesa atu aku munyachi weka? (Tala chizulie ha uputukilo.)

9 Muze Yesu alwezele tumbaji twenyi ngwo ayo katamba kulimona umwe ni mukwo ngwe mandumbu ni mapangi, iye te kanashindakenya ngwo katamba kulikehesa. (Tanga Mateu 23:11, 12.) Ngwe chize twamona, ha mashimbu amwe kulizata te chakuhandununa apostolo. Nawa ha mashimbu ja Yesu, atu te kakulizata chinji hamukunda wa minyachi yo. A-Yunda anji te kakuliamba ngwo apema kuhiana akwo mumu kali ana ja Apalahama. Alioze Yoano Chipapachisa yaamba ngwenyi: “Ku mawe ano Zambi kanahase kusangula ana kuli Apalahama.”—Luka 3:8.

10 Yesu kalongesele ngwenyi chili chipi atu kulizata hamukunda wa munyachi wo. Iye kasolwele nyonga liacho zwalala muze amuhulile kuli longeshi ya shimbi ngwenyi: “Mwenyembo wami iya?” Mba akumbulule chihula chacho, Yesu yata chimwe chishima. Umwe Ka-Yunda kamulambile kuli eji ni kumuhichika fuvulu mu tapalo. A-Yunda amwe yamona lunga wacho kanapombo mu tapalo, nihindu kakamukwashile. Alioze Ka-Samaria muze amwene Ka-Yunda wacho yevwa keke nawa yamukwasa. Yesu yahwisa chishima chenyi hakulweza longeshi ya shimbi ngwenyi, katamba kupwa ngwe Ka-Samaria wacho. (Luka 10:25-37) Yesu yasolola ngwenyi Ka-Samaria te mahasa kulongesa A-Yunda chize chinalumbunuka kuzanga enyembo jo.

11. Mumu liaka tumbaji twa Yesu atambile kwehuka katonde, nawa kuchi iye aakwashile kuchinyingika?

11 Muze Yesu te kanda achiya mu malilu, yalweza tumbaji twenyi hanga ambujole mu “Yundeya mweswe, ni mu Samaria, ni ndo ku masongo a hashi.” (Yilinga 1:8) Chino te muchikwasa tumbaji twa Yesu hanga akumbe kulizata ni katonde. Yesu kahanjikile chinji hakutwala ku yitanga yipema ya yilambala, nawa chino chakwashile tumbaji twenyi hanga ambujole ku mavungu eswe. Chakutalilaho, kachichimiekene umwe kapitau wa maswalale chilambala yoze wapwile ni ufulielo unji. (Mateu 8:5-10) Mu mbonge ya Nazare muze asemukinyine, Yesu yalumbununa chize Yehova akwashile yilambala, ngwe tuliwa wa mu Zarafata ni Naamane umwe Ka-Seria mukwa-mbumba. (Luka 4:25-27) Yesu nawa kambulwile sango lipema kuli pwo Ka-Samaria, ni kupalikisa matangwa aali mu mbonge ya Samaria mumu atu jamo kazangile chinji sango jenyi.—Yoano 4:21-24, 40.

AKWA-KRISTU ATANGU KAPINJILE HA KUKUMBA KATONDE

12, 13. (a) Kuchi apostolo evwile muze Yesu te analongesa pwo Ka-Samaria? (Tala chizulie ha uputukilo.) (b) Yika yasolwele ngwenyi Tiangu ni Yoano kakanyingikine kanawa yize te Yesu anaalongesa?

12 Kuchakapwile chashi kuli apostolo kukumba katonde wo. Ayo kakomokene chinji ha kumona Yesu kanalongesa pwo Ka-Samaria. (Yoano 4:9, 27) Mumu liaka? Mumu mangana a uwayilo wa A-Yunda te kechi kuhasa kuhanjika ni pwo ha mbunga, chipi-chipi pwo Ka-Samaria yoze te ukwete lufuma mupi. Apostolo kalwezele Yesu hanga alie, alioze iye yazanga kuhanjika ni pwo wacho mumu chapwile ni ulemu unji kuli iye kuhiana kulia. Zambi kazangile hanga Yesu ambujole, ni kulinga upale wenyi, kashika chipwe kwambujola kuli pwo Ka-Samaria kuli iye chapwile ngwe kulia.—Yoano 4:31-34.

13 Tiangu ni Yoano kakanyingikine kanawa longeso lino lilemu. Muze Yesu ni tumbaji twenyi te ali mu wenyi kupalikila mu Samaria, ha ufuku ayo yafupa chihela mu mbonge yacho hanga apombe. Alioze A-Samaria te keshi kweecha hanga ayo apombe mu mbonge yo. Tiangu ni Yoano yevwa uli unji, chocho yeta kuli Yesu nyi mazanga hanga ayo ahulumune kahia mwilu ni kunongesa mbonge yeswe. Yesu yaakwasa ha nyonga liacho. (Luka 9:51-56) Kota Tiangu ni Yoano te kechi kwivwa uli nyi yino te muyilingiwa mu mbonge yo ya Ngalileya. Ayo kota kevwile uli mumu kapwile ni katonde. Kulutwe, muze Yoano te anambujola kuli A-Samaria ni kuli atu akwo anji waze te anamupanjika, iye kota kevwile sonyi hakutwala ha yize ambile chitangu.—Yilinga 8:14, 25.

14. Kuchi mandumbu ahashile kuhwisa katonde mukachi kwo?

14 Muze te hikwapalika amwe mashimbu ha Pentekoste wa mwaka 33, yikusoloka umwe kapinda mu chikungulwila. Muze mandumbu apwile ni kuhana kulia kuli tuliwa waze te akufupa ukwaso, ayo te kakulengulula tuliwa waze te akuhanjika Ngregu. (Yilinga 6:1) Yino kota te yakulingiwa mumu lia katonde wa limi. Apostolo yahwisa kapinda wacho kawashi-washi. Ayo yasakula mandumbu ajama shimbiali hanga ahane kulia kuli tuliwa eswe. Mandumbu jacho eswe kapwile ni majina amu Ngregu, chino kota chakolwezele chinji tuliwa waze evwile yikola ku mbunge.

15. Yika yakwashile Petulu kwehuka kusolola katonde kuli atu akwo? (Tala chizulie ha uputukilo.)

15 Ha mwaka 36, tumbaji twa Yesu yaputuka kwambujola kuli atu aku mavungu eswe. Muze yino te kanda yichilingiwa, postolo Petulu te kakulia wika ni A-Yunda. Zambi yasolola zwalala ngwo, akwa-Kristu katambile kupwa ni katonde, chocho Petulu yambujola kuli Koneliu, umwe swalale Ka-Roma. (Tanga Yilinga 10:28, 34, 35.) Hachino, mba Petulu yaputuka kulia ni akwa-Kristu waze te hi A-Yunda ko. Kulutwe lia miaka, muze te ali mu mbonge ya Andiakia, Petulu yalitwamina kulia ni akwa-Kristu waze te hi A-Yunda ko. (A-Ngalashia 2:11-14) Paulu yakwasa Petulu, nawa Petulu yatayiza ukwaso wacho. Kuchi tunachinyingika? Tunachinyingika mumu muze Petulu asonekene mukanda wenyi utangu kuli akwa-Kristu A-Yunda ni waze te hi A-Yunda ko mu Azia Yikehe, iye yahanjika hakutwala ku ulemu wa kuzanga mandumbu jetu eswe.1 Petulu 1:1; 2:17.

16. Akwa-Kristu atangu kuchi atu akwo aanyingikine?

16 Kwamba pundu, mumu lia chilweza chipema cha Yesu, apostolo yalilongesa kuzanga “atu eswe.” (Yoano 12:32; 1 Timoteu 4:10) Chipwe ngwe kwapalikile mashimbu, nihindu ayo kalumwine mutapu uze te akunyonga hali atu akwo. Kwamba umwenemwene, akwa-Kristu atangu kaanyingikine mumu ha zango lio kuli umwe ni mukwo. Hakupalika cha miaka 200, mukwa-kusoneka yoze avuluka ngwo Tertuliano yasoneka yize atu akwo ambile hali akwa-Kristu ngwo: “Ayo kakulizanga umwe ni mukwo,” nawa “ayo mahasa kufwa ha chitela cha mukwo.” Amu akwa-Kristu jacho azalile ‘utu waha,’ ayo kalilongesele kumona atu eswe ngwo kalita, ngwe chize Zambi akwamona.—A-Kolosu 3:10, 11.

17. Kuchi mutuhasa kwecha yitanga ya katonde? Hana yilweza.

17 Musono, muchihasa kumbata mashimbu, mba tweche yitanga ya katonde. Umwe pangi mu França yalumbununa chize chino chapwa chikalu kuli iye. Yamba ngwenyi: “Yehova hanangulongesa yize zango linalumbunuka, chize ngulisolola ni chize chinalumbunuka kuzanga atu amutapu weswe. Alioze nguchinunga ni kulilongesa chize mungukumba katonde hakutwala kuli atu akwo. Chipwe chocho hi chashi ko kuchilinga mashimbu eswe. Kashika nakununga ni kulemba chinji kuli Zambi.” Umwe pangi mu Espanha yalumbununa ngwenyi mashimbu amwe nihindu kakusa tachi hanga ehuke manyonga api hakutwala kuli atu akwo. Yamba ngwenyi: “Nakuhasa kuchilinga ha mashimbu anji. Chipwe chocho ngunanyingika ngwami nihindu natamba kununga ni kusa tachi. Nakusakwilila Yehova, hakupwa mukachi ka usoko uze walinunga.” Yetweswe twatamba kunyonga kanawa hakutwala ku chize twakwivwa hali akwetu. Kutala tunafupiwa kwecha yimwe yitanga ya katonde?

NYI ZANGO LIOKA, MUTUKUMBA KATONDE

18, 19. (a) Mumu liaka twatamba kuzumbula atu eswe? (b) Yika muyitukwasa kuchilinga?

18 Chili chilemu kunyingika ngwetu, yetweswe twapwile kusuku ni Zambi. (A-Efwesu 2:12) Alioze Yehova hanatukoka kuli iye, mumu ha zango lienyi. (Hozeia 11:4; Yoano 6:44) Nawa Kristu hanatuzumbula. Iye kanatukwase hanga tupwe mu usoko wa Zambi. (Tanga A-Roma 15:7.) Chipwe ngwe tuli yihenge, nihindu Yesu kanatutayiza, kashika kutwatambile kusolola katonde kuli mutu niumwe!

Twakulinunga ni kulizanga umwe ni mukwo mumu tukwete “mana a kwilu” (Tala paragrafu 19)

19 Amu tunakundama ku songo lia yuma ya mwakono, atu malihandununa chinji, ha kusolola katonde ni kole kuli umwe ni mukwo. (A-Ngalashia 5:19-21; 2 Timoteu 3:13) Alioze amu tuli tuvumbi twa Yehova, tunafupiwa “mana a kwilu,” waze matukwasa kwehuka katonde ni kuneha sambukila mukachi ketu. (Tiangu 3:17, 18) Twakuwahilila kupwa ni masepa aku yifuchi yikwo, kutayiza mutapu uze akulingilamo yuma ni kusa tachi ha kulilongesa limi lio. Muze mutuchilinga, twakupwa ni sambukila “ngwe lwiji” nawa “ngwe mikanya ya kalunga-lwiji.”—Izaia 48:17, 18.

20. Yika muyilingiwako nyi zango mulialumuna mutapu uze twakunyonga ni chize twakwivwa ku mbunge?

20 Pangi yoze wa mu Austrália, muze alilongesele Mbimbiliya, hakehe-hakehe manyonga jenyi eswe a katonde ni kole yize te akuvwila atu yiyihwa. Zango liamukwashile kwalumuna mutapu uze te akunyonga ni chize te akwivwa ku mbunge. Ndumbu wa mu Canada yoze wa kuhanjika Francês yamba ngwenyi, haliapwila mba hi nanyingika ngwami atu kakuvwila akwo kole mumu kaanyingikine kanawa. Iye hananyingika ngwenyi, “yitanga yipema ya atu kuyatalile ku chihela kuze asemukinyine.” Chikwo nawa, hanambate pangi yoze wa kuhanjika Inglês! Yilweza yino yinasolola ngwo zango mulihasa kukumba katonde. Zango liakutununga ni muya uze kuuchi keza katetuka.—A-Kolosu 3:14.

^ kax. 8 Chisanyiko “mandumbu” mu chikungulwila muchihasa kuchinga nawa ni mapangi. Paulu kasonekene mukanda wenyi kuli “mandumbu” mu Roma, alioze mu mukanda wacho iye yatongolamo mapangi, mumu kaavulukile ha majina. (A-Roma 16:3, 6, 12) Ha miaka yinji, Kaposhi wa Kutalila kakuvuluka akwa-Kristu mu chikungulwila ngwo ‘mandumbu ni mapangi,’ chekwamba mandumbu a malunga ni a mapwo.