Nasemukine ha mwaka 1954, mu mbonge ya Saint Paul, Minnesota, EUA. Yisemi jami kapwile akwa-Katolika, kapwile ni ana atano, yami mwe nguli wamuchiali. Nalilongesele ku shikola ya Katolika, nawa napwile chikwashi wa padre. Chipwe chocho, te kuchishi kunyingika kanawa Mbimbiliya. Chipwe ngwe te ngunanyingika ngwami, kuli Zambi yoze watangile yuma yeswe, alioze, chakapwile ni kujikijila chinji ha yingeleja.

Ha mwaka wami utangu ku shikola yinene, muze te ngunalilongesa yuma ya upatwilo, Yela ja Yehova aali, lunga ni pwo yeza ni kungumeneka ku zuwo liami. Ha tangwa liacho te ngunakosa mazalo jami, chocho yingwalweza hanga afune ha ola yeka, ayo yatayiza. Muze ahilukile, yingwahula yihula yaali ngwami: “Mumu liaka atu apema akumona lamba linji? Yika twatamba kulinga hanga tuwahilile ku mwono wetu?” Yangwaha mukanda unambe ngwo, Umwenemwene uze Unatwale ku Mwono wa Mutolo ni Mbimbiliya Tradução do Novo Mundo das  Escrituras Sagradas, Mbimbiliya yacho yapwile ni ulombo upema chinji. Chocho yinguputuka kulilongesa Mbimbiliya. Hachino, meso jami yalaula. Nakomokene chinji ha kunyingika ngwami, Wanangana wa Zambi we wika muukawhisa milonga yeswe hano hashi. Yingunyingika nawa ngwami, kuyula cha atu che chakuneha lamba linji ni luyinda hano hashi.

Kangupapachishile ha mwaka 1982 ha Kukunguluka cha mambonge chapwile ni mutwe unambe ngwo, “Umwenemwene Hakutwala ku Wanangana,” kukunguluka chacho, kanakachilingila mu Centro Cívico de Saint Paul. Ha kupalika cha matangwa, yinguhiluka ku Centro yacho hanga ngulisonekese ku chizavu chinatale ku mulimo wa hako. Ha kakweji wa Outubro yingunyingika ngwami, kangutayiza hanga ngupwe hako.

Nanyingikine ndumbu Mike Richardson ha Kukunguluka cha mambonge, iye kapwile ni kukalakala ku Mbetele ya ku Brooklyn, ku chishina chinene. Hazehene yangulweza ngwenyi mazululako chipatulo chinatale ha yuma ya upatwilo. Yingwiuluka maliji waze Ka-Etiopia ambile ali ha Yilinga 8:36, chocho yingulihula ngwami: ‘Yika yinangukwika hanga ngukalakale ku Chipatulo chacho?’ Kashika, yingusoneka petição hanga nguye ku Mbetele.

Yisemi jami kakawahilile muze evwile ngwo, hinapwa Chela cha Yehova. Tata yanguhula hanga anyingike yize munguzuka nyi nakalakala ku Mbetele ngwe hako. Yingumulweza ngwami, yami mwene mwe ngunazange kulinga mulimo wacho, nawa ku Mbetele ha kakweji kakuhanako 75 ndolare kuli atu waze atwamako hanga alikwase, mbongo jacho je te akuhana kuli mambetelita ha mashimbu jacho.

Hanyima lia kuhwisa mulimo wami wa ku musunya, yinguya ku Mbetele ya Brooklyn, Nova York ha mwaka 1984. Muze nahetele ku Mbetele, yangusa ku chipatulo cha yuma ya upatwilo. Yuma nalilongesele ku mulimo wami wa ku musunya, yangukwashile hanga ngukumbe kapinda yoze te meza kulutwe.

Stanley, chihela chize apwile ni kulingila yiheho mu mbonge ya Nova Jersey, kachilanjile ha novembro wa mwaka 1983. Mandumbu ketele kuli nguvulu hanga alulieke sambu ja kahia ka zembwe ni milonda ya meya mu chihela chacho. Yalweza nguvulu ngwo, yetu Yela ja Yehova tunazange kutenga zuwo lino lia chiheho hanga lipwe chihela cha kukungulukila. Chino chanehene milonga. Kulita ni shimbi ya mu mbonge yacho, mazuwo a ku wayilamo Zambi katamba kupwa  kuze kwatwama atu. Alioze, chihela cha Stanley chapwile mu kachi ka mazuwo anji a mingoso. Ha mukunda wa chino, nguvulu kakatayijile hanga tulinge mulimo wacho. Mandumbu ketele hanga nguvulu anyonge kanawa ha chikuma chacho, alioze kenu.

Ha poso yizeyene nahetele ku Mbetele, mandumbu yatwala mulonga wacho ku chota cha usopelo. Te ngunanyingika kanawa kusopa mulonga wacho, mumu muze te kanda nguchiza ku Mbetele nakalakalile miaka yaali ku chota cha usopelo ku Saint Paul, Minnesota. Umwe wa kuli hako wetu, kambile ngwenyi, mu chihela chacho hanalingilamo yuma yinji, ngwe, yinema ni miaso. Kashika, te hi chipi ko kupwa ni kukungulukilamo. Hachino, chota cha usopelo yichihengwola kanawa chikuma chacho ni kwamba ngwo, nguvulu wa mu mbonge ya Jersey, kahengesele ha kukanjisa Yela ja Yehova kukungulukila mu chihela chacho. Ngaji yeta kuli nguvulu wa mu mbonge yacho hanga atayize Yela ja Yehova apwe ni kuwayila mu chihela chacho. Chino changukwashile kupwa ni shindakenyo ngwami, Yehova kanawahisa mulimo wa chipatulo chinatale ha yuma ya usopelo mu ululikiso wenyi. Yinguwahilila chinji ha kukwasa mulimo wacho.

Mandumbu yaputuka kululieka yuma mu chihela chacho. Ha tangwa 8 ya Setembro wa mwaka 1985, shimbu mwaka te kanda uchihwa, mandumbu yalingilamo shikola ya Ngiliate kalasa 79. Kuli yami, chapwile kuyuka chinene kukwasa Wanangana wa Zambi ha kukalakala ku chipatulo cha yuma ya usopelo. Chakanyingikine ngwami, Yehova te mangukwasa hanga ngusope nawa milonga yikwo.

Ha mwaka 1980, mandotolo anji kakapwile ni kuvumbika chiyulo cha Yela ja Yehova cha kulituna manyinga. Chapwile chikalu chinji kuli mandumbu jetu waze apwile tufumba, mumu ngaji kapwile ni kwamba ngwo, mapwo keshi ni ulite wa kulituna manyinga. Kapwile ni kwamba nawa ngwo, kuchalitele mwana asale shiwa mumu ngwo, naye kafwa ha kulituna kutambula manyinga.

Ha tangwa 29 ya Dezembro wa mwaka 1988, umwe ndumbu avuluka ngwo, Denise Nicoleau, muze ashichile yahita manyinga anji. Hachino, ndotolo yeta hanga amuse manyinga. Ndumbu Denise yalituna. Muze hikwacha, mandotolo yeta utayizo wa nguvulu hanga amuse manyinga. Chipwe ngwe kakasopele mulonga wacho, ngaji yeta kuli mandotolo hanga ase ndumbu Denise manyinga chakuhona kuhanjika nenyi chipwe ni mukwo lunga.

Liamatano, 30 ya Dezembro, mandotolo yasa manyinga, kuli ndumbu Denise. Ayo kamuselowo ku tachi, chakuhona utayizo wa mukwo lunga chipwe asoko jenyi waze apwileho. Ha ufuku wacho, amwe asoko ja ndumbu Denise ni makulwana a mu chikungulwila, yaasa mu zuwo lia ususu. Yaalamikiza ngwo, kanakwike ulite wa ndumbu Denise  kutambula manyinga. Chimene lia sambata, ha tangwa 31 ya Dezembro, akwa yisaji ni akwa TV, yaputuka kusolola mulonga wacho mu mbonge ya Nova York ni ya Long Island.

Liakasoka chimene, yinguhanjika ni Milton Mollen, umwe ngaji munene wa mu mbonge yacho. Yingumulweza mu yimako-yimako yuma yeswe ngaji wacho alingile ni chize atumine kusa manyinga chakuhona kusopa mulonga wacho. Ngaji Mollen yangwita hanga ngufune ha shimbu lieka mba tuhanjike ha chikuma chacho ni kutala shimbi jize jinatale ha mulonga wacho. Ha ufuku, yami ni ndumbu Philip Brumley, yituya kuze akukalakalila ngaji Mollen. Ngaji Mollen te hasanyika ngaji wa ku shipitali yacho hanga apwe hamwe ni yetu tutale mulonga wacho. Muze te tunahanjika yitulikumbujola chinji. Hazehene, ndumbu Philip yangusonekena kamwe kamukanda ni maliji ngwo, “hwima mbunge.” Kalingile kanawa ha kungwaha chiyulo chacho, mumu te hinaputuka kwivwa uli ni kukumika maliji a hako wa ku shipitali.

Muze te hikwapalika ola yimuwika, ngaji Mollen yamba ngwenyi, chikuma chino che mutukalianga kusopa mu chota hamene. Muze te himutuya, ngaji Mollen yamba nawa ngwenyi: “hamene, hako wa ku shipitali makapwa ni milimo yinji.” Hanji ngwo, hako wacho te katamba kulumbununa kanawa mumu liaka atumine kusa manyinga ku tachi. Ha shimbu liacho, namwene ngwami, Yehova matukwasa kukumba. Twakomokene chinji ha kumona chize Yehova amanunwine upale wenyi kupalikila muli yetu.

Twakalakalile ndo ufuku hanga tululieke yize te mutuhanjika. Amu chota cha usopelo chapwile hakamwihi ni Mbetele ya Brooklyn, mandumbu anji apwile ni kukalakala ni yetu kayileko hashi. Ngaji awana kevwile yize twambile, chocho yakalila ndumbu Denise. Ngaji jacho awana yamba ngwo, ngaji mutangu yoze watumine kuhana manyinga ku tachi chakuhona kusopa mulonga wacho, chipwe kulweza ndumbu Denise hanji mukwo lunga, kakakawile shimbi jize nguvulu asele jinatale ha chikuma chacho.

Ha mashimbu akehe wika, Chota Chinene cha ku Nova York yichamba ngwo, Ndumbu Denise kali ni ulite wakulituna manyinga. Kulutwe, nayukile nawa chinji ha kukwasa mandumbu amwe kukumba mulonga wa kulituna manyinga ku yota yinene ya mu chifuchi. (Tala mushete unambe  ngwo “ Kukumba mu Yota Yinene.”) Yami ni hako akwo a ku Mbetele, twakwashile nawa mandumbu anji kusopa milonga yinatale ha kulela ana, kulilakula, mazuwo ni yihela.

Muze nanyingikine mukwetu pwo Dawn, te hanamulakula. Namuwanyine ni ana atatu, kapwile ni mulimo wa ku musunya, nawa te pionelu. Dawn kapalikile mu yipikalo yinji, kashika, nakomokene chinji ha kumona zango lienyi lia kulingila Yehova. Ha mwaka 1992, yituya ha Kukunguluka cha mambonge chapwile ni mutwe ngwo, “Akwa Pangu,” hazehene yingwita Dawn hanga apwe kasendo kami. Hakupalika cha mwaka umuwika, yitulimbata. Dawn kali chawana chize Yehova anguhele. Kakulemesa chinji yuma ku ufulielo, nawa kakusehesa chinji. Munguhasa kwamba ngwami, Dawn kakungulingila yuma yipema matangwa eswe.—Yishi. 31:12.

Muze twalimbachile, mwanenyi mutangu te kali ni miaka 16, mukwo 13, wa kasula 11. Nazangile chinji kupwa chisemi mupema; kashika, yinguhengwola chinji mikanda yetu yinahanjika ha chize munguhasa kulela ana akatumba. Ha mashimbu amwe twapwile ni kupinda, alioze, ngunawahilila ha kunyingika ngwami, ana yapwa masepa jami, yanunga ni kungujikijila ni kungumona ngwo nguli tata wa zango. Twapwile ni kwecha masepa ja ana jetu hanga eze ku zuwo lietu, chino chapwile ni kukwasa chinji usoko wetu. Twapwile ni kwivwa kuwaha chinji ha kumona zuwo lietu linazala too ni masepa ja ana jetu.

Ha mwaka 2013, yami ni Dawn yitwalukila ku Wisconsin hanga tufunge yisemi jetu waze te hashinakajiwa. Nawa nawahililile chinji ha kunyingika ngwami, te mungununga ni kukalakala ku Mbetele. Kapwile ni kungusanyika hanga ngukwase ululikiso ku yuma yinatale ku usopeso.

Ha kakweji wa Setembro wa 2018, yingumona ngwami, te nakukohola chinji shimbu kanda nguhanjika. Ndotolo wami kangupimine, alioze, kakahashile kuwana musongo uze napwile nawo. Kashika, yangwamba hanga ngufupe ndotolo mweka. Ndotolo mweka yangulweza ngwenyi, kota uli ni umwe musongo uze kuushi kusoloka chinji, avuluka ngwo, paralisia supranuclear progressiva (PSP).

Ha kupalika cha matangwa atatu, yinguya nikuta yiheho yize te nakuzanga, hachino, yingulimbuka, chocho koko liami lia utata yilisengunuka. Kashika, yingunyingika ngwami, chishi nawa ni uhashi wa kulisunga-sunga chinji ngwe chize napwile. Chize haze, musongo wami yiuputuka kwoka chinji. Yinguputuka kupinda chinji ha kuhanjika, chipwe kulisunga hanji kuminya kulia.

Chili chiwape chinene kuli yami, ha kukalakala ngwe hako hanga ngukwase Wanangana wa Zambi. Nakuwalila nawa chinji, ha mikanda yize nasonekenene mandotolo, hako ni ngaji. Nahanjikile pande jinji jize jakwashile Yela ja Yehova mu yifuchi yinji hanga akalile ulite wo wakulituna manyinga. Kashika, munguhasa kwamba maliji ngwe waze ali ha mukanda wa Luka 17:10 ngwami: ‘Nguli ndungo tuhu; hinalinga yize yapwa milimo yami wika.’