Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

MUTWE WAKULILONGESA 52

Yisemi—Fumbenu Ana Jenu Hanga Azange Yehova

Yisemi—Fumbenu Ana Jenu Hanga Azange Yehova

“Ana kapwa chihinga cha kuli Yehova.”—SAMU 127:3.

MWASO 134 Ana Kali Chihinga cha Kuli Zambi

CHIKUMA CHILEMU *

1. Chiteli chika Yehova akuhana kuli yisemi?

ALUNGA NI PWO atangu, Yehova kaatangile ni nyonga lia kusema ana. Kashika Mbimbiliya yinambe ngwo: “Ana kapwa chihinga cha kuli Yehova.” (Samu 127:3) Yika maliji wano analumbunuka? Achinyonga nyi umwe sepa lie mupema makwita hanga umufungile jimwe mbonge jinji. Kuchi mwivwa? Kota mwivwa kuwaha mumu lia kukujikijila. Alioze hanji muhasa kulihulumba ha chize mufunga mbongo jacho. Sepa lietu munene Yehova, kakuhana kuli yisemi chimwe chuma cha ndando yinji kuhiana mbongo. Chuma chacho chili chiteli cha kufunga kanawa ana jo hamwe ni uwahililo.

2. Yihula yika mutushimutwina ha mutwe uno?

2 Iya watamba kukwata chiyulo nyi waze alimbata masema ana, nawa ha mashimbu aka atamba kusema? Kuchi yisemi mahasa kukwasa ana jo hanga awahilile ku mwono? Mutushimutwina jimwe shimbi ja Mbimbiliya, jize mujihasa kukwasa akwa-Kristu waze alimbata hanga akwate yiyulo ya mana.

VUMBIKA CHIYULO CHA ALUNGA NI PWO

3. (a) Iya watamba kukwata chiyulo nyi alunga ni pwo masema nyi ka? (b) Shimbi jika ja Mbimbiliya jize masepa ni asoko ja waze alimbata atamba kwiwuluka?

3 Ku minyachi yimwe, atu kakushimbwila ngwo, alunga ni pwo waze machilimbata katamba lume kusema kawashi-washi. Nawa atu anji waze alimbata kakwashinjila kuli asoko jo ni kuli atu akwo nawa hanga aseme. Jethro, umwe ndumbu yoze watwama mu Ásia, yamba ngwenyi: “Mu chikungulwila chetu, mandumbu waze akwete ana kakushinjila mandumbu waze keshi ni ana hanga aputuke kusema.” Ndumbu mukwo mu Ásia yoze avuluka ngwo Jeffrey yamba ngwenyi: “Amwe kakulweza mandumbu waze keshi ana ngwo nyi kasemene, muze mapwa tushinakaji kechi kamona yoze makaafunga.” Alioze ha chikuma cha kusema, hita alunga ni pwo katamba kulikwachila chiyulo ene. Chino chili chiyulo cha waze alimbata; mumu chili chiteli cho. (Ngala. 6:5) Chili chipema masepa ni asoko kuzanga kumona uwahililo kuli waze machilimbata. Alioze o katamba kwiwuluka ngwo, chiyulo cha kusema chinatale wika hali alunga ni pwo.—1 Tesa. 4:11.

4-5. Ha yihula yika yilemu yize alunga ni pwo atamba kuhanjika? Ha mashimbu aka apema waze alunga ni pwo atamba kuhanjika hakutwala ku chikuma chino? Lumbununa.

4 Ha kukwata chiyulo cha kusema, chili chipema alunga ni pwo kunyonga ha yikuma yaali yilemu: Chitangu, ha shimbu lika ayo anazange kusema. Chamuchiali, ana angahi ayo anazange kusema. Ha mashimbu aka apema waze alunga ni pwo atamba kuhanjika hakutwala ku chikuma chino? Mumu liaka chili chilemu kunyonga ha yuma yacho?

5 Kanji-kanji, alunga ni pwo katamba kuhanjika hakutwala ku chikuma cha kupwa ni ana muze kanda achilimbata. Mumu liaka? Mumu chuma chilemu chili ngwo, waze alimbata katamba kupwa ni nyonga limuwika ha chikuma chino. Chikwo nawa, alunga ni pwo katamba kuhengwola hanga anyingike nyi halilulieka hakutwala ku chiteli chacho. Amwe waze alimbata kakuzanga kusema muze hikwapalika mwaka umuwika hanji yaali hanyima lia ulo wo, mumu kupwa yisemi chakufupiwa mashimbu ni tachi. Ayo kakuchilinga hanga apwe ni mashimbu akulinyingika kanawa mu ulo ni kukolesa usepa wo kuli umwe ni mukwo.—Efwe. 5:33.

6. Amwe waze alimbata muze manyonga ha mashimbu wano tuli chiyulo chika akukwata?

6 Akwa-Kristu akwo waze alimbata kakuzanga kukaula chilweza cha ana atatu a Noa ni mapwo jo. Ayo kakasemene muze te machilimbata. (Uputu. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Petu. 2:5) Yesu katesele matangwa jetu ni “matangwa ja Noa,” nawa kutushi kuyambashana ngwetu, tuli ‘ha matangwa a kusula nawa akalu.’ (Mateu 24:37; 2 Timo. 3:1) Amwe waze alimbata, muze manyonga ha yuma yino kakushimbwilako ndambu hanga alihane chinji mu mulimo wa Yehova.

Alunga ni pwo waze akwete mana kakutwama “alule ndando” atale nyi mapwa ni ana nyi ka, nawa nyi mapwa ni ana angahi (Tala paragrafu 7) *

7. Kuchi shimbi jili ha Luka 14:28, 29 ni ha Yishima 21:5 mujihasa kukwasa waze alimbata?

7 Ha kukwata chiyulo cha kupwa ni ana ni kunyingika unji wa ana masema, alunga ni pwo waze akwete mana ‘kakutwama alule ndando” hanga atale nyi mahasa kwalela. (Tanga Luka 14:28, 29.) Yisemi waze ali ni ana hakola kananyingika ngwo, kulela ana kuchishi kufupiwa wika mbongo, alioze chakufupiwa nawa mashimbu ni tachi. Kashika waze alimbata katamba kulihula ngwo: ‘Shina muwaali wetu mutukafupiwa kukalakala hanga tukwase usoko wetu? Kutala mutukalivwashana ha yuma yize tunafupiwa mu usoko? Nyi yetweswe mutukalakala, iya makapwa ndeji? Kuchi yitanga ya ndeji wacho muyikakwata ha manyonga ni yitanga ya ana jetu?’ Alunga ni pwo waze akuhanjika kanawa ha yikuma yino kakukaula yize mukanda wa Yishima 21:5 unambe.—Tanga.

Lunga yoze ukwete zango kakulinga yeswe yize mahasa hanga akwase mukwo-pwo (Tala paragrafu 8)

8. Ukalu uka akwa-Kristu waze alimbata mahasa kupwa nawo, nawa yika lunga yoze ukwete zango atamba kulinga?

8 Mwana katela nawa kakufupiwa hanga yisemi jenyi ase tachi ni kupalikisa nenyi mashimbu anji. Kashika, nyi waze alimbata masema ana anji waze ali ni miaka yinalikaula, muchihasa kukaliwa kwalela kanawa. Amwe waze alimbata apalikile mu yuma yacho kakutayiza ngwo kapwile ni mulimo unji. Mama umwe hanji mahasa kuhonga ku mujimba ni mu manyonga. Kuhonga muchihasa kumutwala ahone tachi ja kulilongesa, kulemba ni kwambujola mashimbu eswe. Ukalu ukwo uli uno: keshi kuhasa kulihulikila ku kukunguluka nawa keshi kuyuka ha malongeso jacho. Alioze, lunga yoze ukwete zango kakulinga yeswe yize mahasa hanga akwase mukwo-pwo kukwata ana muze ali ha kukunguluka chipwe muze ali ku zuwo. Chakutalilaho, iye mahasa kukwasa mukwo-pwo kulinga milimo ku zuwo. Iye keshi kwecha kulinga Uwayilo wa mu Usoko mashimbu eswe, ni kusa tachi hanga eswe evwe malongeso. Nawa kakwambujola mashimbu eswe hamwe ni asoko jenyi.

LONGESENU ANA JENU HANGA AZANGE YEHOVA

9-10. Yika yisemi atamba kulinga mba akwase ana jo azange Yehova?

9 Yika yisemi atamba kulinga mba ana jo alilongese kuzanga Yehova? Kuchi mahasa kwafunga ku yuma yipi ya mu chifuchi chino cha Satana? Tutalenu amwe majila waze yisemi mahasa kukaula.

10 Etenu ukwaso wa Yehova mu yilemba. Achinyonga ha chilweza cha Manoa ni mukwo-pwo, waze apwile yisemi ja Samasone. Muze anyingikine ngwenyi mapwa ni mwana, Manoa yeta usongwelo kuli Yehova hanga ahase kulela mwano.

11. Kuchi yisemi mahasa kwimbulula chilweza cha Manoa, chize chili ha Akwa Kuyula 13:8?

11 Ndumbu Nihad ni mukwo-pwo Alma, a ku chifuchi cha Bósnia-Herzegovina, kakawile chilweza cha Manoa. O yamba ngwo: “Yetu twalingile ngwe Manoa, ha kuliumba kuli Yehova hanga atulongese kupwa yisemi apema. Nawa Yehova kakumbulwile yilemba yetu mu milali yinji, kupalikila mu Mbimbiliya, mikanda yetu, kukunguluka cha ha poso ni kukunguluka cha mambonge.”—Tanga Akwa Kuyula 13:8.

12. Chilweza chika Yosefwe ni Maria ahanyine kuli ana jo?

12 Longesenu ana jenu kupalikila mu yilweza yenu. Yize wa kulinga muyihasa kupwa ni tachi kuhiana yize wa kuhanjika. Mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, Yosefwe ni Maria kahichikile chilweza chipema kuli ana jo, kuchingako ni Yesu. Yosefwe kapwile ni kukalakala chinji hanga alise asoko jenyi. Chikwo nawa, iye kapwile ni kukolweza akwa-zuwo lienyi hanga azange Yehova ni kumuwayila. (Shimbi 4:9, 10) Shimbi te kuyishi kushinjila yisemi hanga aye ni asoko jo “mwaka ha mwaka” ku Chizomboka ku Yerusaleme, alioze Yosefwe te kakuya no. (Luka 2:41, 42) Kota yisemi amwe ha mashimbu ja Yosefwe te kakunyonga ngwo wenyi wacho wapwa ukalu, wakuhana mulimo unji nawa wakumbata mashimbu anji. Alioze, Yosefwe te kakulemesa yuma ya ku spiritu nawa kalongesele ana jenyi hanga no achilinge. Maria kapwile chilweza chipema. Iye te kanyingika kanawa Yisoneko. Kwamba pundu, kupalikila mu maliji ni yitanga, Maria, kalongesele ana jenyi kuzanga Liji lia Zambi.

13. Kuchi amwe alunga ni pwo embulwile chilweza cha Yosefwe ni Maria?

13 Nihad ni Alma waze twatongola, kembulwile chilweza cha Yosefwe ni Maria. Kulinga chino, chakwashile kulongesa mwano hanga azange Yehova ni kumuwayila. Mu mutapu uka? Ene yalumbununa ngwo: “Kupalikila mu mwono wetu, te twakukwasa mwanetu hanga amone ulemu wa kukaula shimbi ja Yehova ku mwono wenyi.” Nihad yawezela ngwenyi: “Nyi unazange hanga mwane apwe ni yitanga yipema chitangu yisolole yena mwene.”

14. Mumu liaka yisemi atamba kunyingika masepa ja ana jo?

14 Kwasenu ana jenu hanga asakule masepa apema. Yisemi katamba kunyingika masepa ja ana jo ni yize ayo akulinga. Chino chinalumbunuka ngwo, yisemi katamba kunyingika waze akuhanjika ni ana jo ha internet ni ha telefone. Mumu atu jacho mahasa kupihisa manyonga ni yitanga ya ana jo.—1 Kori. 15:33.

15. Yika yisemi mahasa kulilongesa ha chilweza cha Jessie?

15 Yika yisemi mahasa kulinga nyi kanyingikine kuzachisa computador ni telefone? Jessie, umwe tata yoze watwama mu Filipina, yamba ngwenyi: “Etu te kutwanyingikine yuma yinji hakutwala ku computador ni telefone. Alioze yino yakatukwikile kukwasa ana jetu hanga anyingike ponde yize ya kwiza ha kuzachisa yisaji yacho.” Jessie kakakwikile ana jenyi kuzachisa ma telefone ni ma tablet mumu ngwo ayo te kanyingikine kuyizachisa. Mwene yamba ngwenyi: “Ami nakolwezele ana jami azachise yisaji yacho hanga alilongese limi lieka, chize malulieka kukunguluka ni chize matanga Mbimbiliya hita tangwa.” Ha chihanda cha jw.org®, chize chakuhanjika hali akweze, munuhasa kuwanaho yiyulo yalita hakutwala ku kutuma sango ni kusa-sa foto ha internet. Nyi uli chisemi, shina hiunatange yiyulo yacho ni kuyilweza kuli ana je? Shina hiunatala no yinema yinambe ngwo, Kanyama ha Kuzachisa Internet nawa Yena ni Telefone—Iya Unayulu Mukwo? * Sango jino, mujihasa kukwasa ana je hanga azachise ni mana telefone hanji tablet.—Yishi. 13:20.

16. Yika yisemi anji alingile, nawa yika azukile?

16 Yisemi anji kakusa tachi hanga akwase ana jo alikate ni masepa apema waze akuwayila Zambi. Chakutalilaho, alunga ni pwo Endêni ni Bomine, waze atwama mu Costa do Marfim, te kakusanyika chinji kalayi wa mbonge ku zuwo lio hanga ashimutwine hamuwika. Endêni yamba ngwenyi: “Chino chakwashile chinji mwanetu. Chocho yapwa pionelu, haliapwila kali kalayi wa mbonge yoze wakukwasa mukwo.” Shina yena muhasa kufupa uhashi wacho hanga ukwase ana je?

17-18. Ha shimbu lika yisemi atamba kuputuka kulongesa ana jo?

17 Fumbenu ana jenu kukatuka ku wanuke. Chili chipema yisemi kuputuka kufumba ana jo muze achili twanuke. (Yishi. 22:6) Achinyonga hali Timoteu, yoze muze akolele yaputula kulinga wenyi ni postolo Paulu. Naye ya Timoteu, Unise ni kako, Loye kamufumbile kukatuka “ku ukemba.”—2 Timo. 1:5; 3:15.

18 Alunga ni pwo, Jean-Claude ni Peace waze atwama mu Costa do Marfim, kahashile kulongesa ana jo kuzanga Yehova ni kumuwayila. Yika yaakwashile kuchilinga? Ayo kembulwile chilweza cha Unise ni Loye. Ayo yamba ngwo: “Twalongesele ana jetu Liji lia Zambi kukatuka ku wanuke wo. Te twakuputuka kuchilinga muze machisemuka lume.”—Shimbi 6:6, 7.

19. Kulongesa ana Liji lia Zambi yika chinalumbunuka?

19 “Kulongesa” ana Liji lia Yehova yika chinalumbunuka? Chinalumbunuka “kufunyina chimwe chuma ha yisuho yinji muze unalongesa mwana.” Mba yisemi achilinge, ayo katamba kupalikisa mashimbu anji ni ana jo. Ha mashimbu amwe, kufunyina malongeso wowene kuli ana muchihasa kuhongesa. Alioze, yisemi katamba kulikolweza hanga amone ngwo chino chili uhashi wa kukwashilamo ana jo anyingike yize akulilongesa mu Liji lia Zambi ni kuyikaula.

Yisemi katamba kukwata chiyulo ha chize mafumba hita mwana (Tala paragrafu 20) *

20. Lumbununa chize Samu 127:4 muyihasa kukwasa yisemi ha kulela ana?

20 Nyingikenu kanawa ana jenu. Samu 127 yinatesa ana ni mivwi. (Tanga Samu 127:4.) Ngwe chize mivwi akuyilinga ni yuma yalisa nawa yikwete utohwe walisa, ni ana no kalisa umwe ni mukwo. Kashika, yisemi katamba kunyingika chize mafumba hita mwana. Alunga ni pwo atwama mu Israel waze akwashile ana jo aali hanga awayile Yehova, kanalumbununa yize yaakwashile. Ayo yamba ngwo: “Yetu te twakusongwela longeso lia Mbimbiliya kuli hita mwana.” Chochene, hita mwata mu usoko katamba kukwata chiyulo cha kunyingika nyi muchilita kulongesa ana jo mu mulali wacho.

YEHOVA MANUKWASA

21. Ukwaso uka Yehova akuhana kuli yisemi?

21 Ha mashimbu amwe, yisemi kakumona ngwe chili chikalu kulongesa ana jo. Alioze ana kali chihinga cha Yehova. Kashika yisemi mahasa kujikijila ha ukwaso wenyi. Yehova kakwivwa yilemba ya yisemi. Nawa iye kakukumbulula yilemba yacho kupalikila mu Mbimbiliya, mu mikanda yetu, mu yilweza ni yiyulo ya yisemi akwo mu chikungulwila ajama waze hanalele ana.

22. Yuma yika yipema yize yisemi mahasa kuhana kuli ana jo?

22 Chishima chimwe chakwamba ngwo, kusema chashi alioze kulela chikalu. Chipwe chocho umwenemwene uli ngwo, yisemi katambile kwecha kulinga mulimo wo. Yuma yimwe yilemu yize yisemi mahasa kuhana kuli ana jo yili, zango, mashimbu ni kwalongesa hanga awayile Yehova. Hita mwana masolola nyonga lialisa ha malongeso jacho. Umwe pangi mu Ásia yoze avuluka ngwo Joanna Mae, yamba ngwenyi: “Muze nakunyonga ha fumbo lize yisemi jami angwehele, nakusakwilila chinji ha chize ayo angufumbile ni kungulongesa kuzanga Yehova. Ayo kakangusemene wika, alioze kangukwashile nawa kupwa ni mwono upema.” (Yishi. 23:24, 25) Akwa-Kristu anji waze alelele kuli yisemi akuzanga Yehova no che akwivwa.

MWASO 59 Tweyenu Tuhalise Yehova

^ kax. 5 Shina waze alimbata mahasa kupwa ni ana? Nyi mazanga kupwa ni ana, angahi atamba kusema? Nawa kuchi yisemi mahasa kukwasa ana jo hanga azange Yehova ni kumuwayila? Ha mutwe uno, mutumonaho yize akulinga amwe waze alimbata ni shimbi ja Mbimbiliya jize mujitukwasa kukumbulula yihula yino.

^ kax. 15 Tala nawa mukanda, Kumbululo Lia Yihula Yize—Akweze Akulihula Volume 1, kapitulu 36 ni Volume 2, kapitulu 11, (Os Jovens Perguntam — Respostas Práticas).

^ kax. 60 ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Alunga ni pwo kanahanjika hakutwala ku chikuma cha kupwa ni ana, ayo kananyonga ha uwahililo ni ha mulimo uze akwizako ha kulela ana.

^ kax. 64 ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Alunga ni pwo, mutu ni mutu kanasongwela longeso lia Mbimbiliya kuli hita mwana, kulita ni miaka ni utotombo wa hita mwana.