Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

MUTWE WAKULILONGESA 7

‘Panjika Maliji a Mukwa Mana’

‘Panjika Maliji a Mukwa Mana’

“Tela matwi je wivwe maliji a mukwa mana.”—YISHI. 22:17.

MWASO 123 Kuzeyela ku Ululikiso wa Zambi

CHIKUMA CHILEMU *

1. Majila aka mahasa kutuhelamo yiyulo, nawa mumu liaka twatamba kuyitayiza?

TULIESWE twakufupiwa yiyulo ha shimbu ni shimbu. Ha mashimbu amwe, yetwene mutuhasa kwita chiyulo kuli ndumbu yoze twakuvumbika. Ha mashimbu akwo, umwe ndumbu yoze wakulihulumba hali yetu mahasa kutwaha chiyulo shimbu kanda ‘tutanguka’ hanji ngwetu, kulinga chuma chize hanyima mutuliseha. (Ngala. 6:1) Hanji mahasa kutwaha chiyulo muze mutulinga shili yinene. Chiyulo muchihasa kwiza mu majila alisa, alioze chuma chilemu chili kuchitayiza. Nyi twachilinga, mutuhasa kulamwina mwono wetu!—Yishi. 6:23.

2. Kulita ni Yishima 12:15, mumu liaka chili chipema kutayiza chiyulo?

2 Chisoneko chinakwate mutwe uno, chinatukolweza hanga ‘tupanjike maliji a mukwa mana.’ (Yishi. 22:17) Niumwe unanyingika yuma yeswe wakuhi. Umwenemwene uli ngwo, nihindu mukusoloka umwe yoze unanyingika yuma yinji kutuhiana. (Tanga Yishima 12:15.) Kashika nyi twatayiza chiyulo chize matwaha, acho tuli akwa-kulikehesa. Chino chakusolola ngwo tunanyingika haze hasulila mana jetu, nawa ngwo tunafupiwa ukwaso mba tulinge yuma yize hitunatese. Yehova kanakasongwela Mwanangana Solomone kusoneka ngwenyi: “Ku wunji wa akwa chiyulo kakuchikolesa.”—Yishi. 15:22.

Ha majila wano aali, jila yika yize yakukukalila kutayiza chiyulo? (Tala maparagrafu 3-4)

3. Mu majila aka mutuhasa kutambwilamo yiyulo?

3 Mutuhasa kutambula chiyulo mu majila aali. Jila yimwe yili muze mututanga chimwe chikuma mu Mbimbiliya, hanji mu mikanda yetu chize muchitukwasa hanga tweche kulinga yimwe hanji kwalumuna yitanga yetu. (Hepre. 4:12) Jila yikwo yili muze umwe mukulwana wa mu chikungulwila hanji ndumbu mukwo yoze wajama ku ufulielo, matulweza yimwe yize twatamba kwalumuna. Nyi umwe ndumbu matwaha chiyulo chize chinakatuka mu Mbimbiliya, acho kakutuzanga chinji. Kashika, chuma twatamba kulinga chili wika kutayiza chiyulo chacho ni kusa tachi hanga tuchikaule.

4. Kulita ni Chilumbununyi 7:9, yika kutwatambile kulinga hanji kwamba muze matwaha chiyulo?

4 Kwamba umwenemwene, muchihasa kupwa chikalu kutayiza chiyulo chize matwaha kuli umwe ndumbu. Mutuhasa kwivwa uli mumu lia kutwaha chiyulo chacho. Mumu liaka? Mumu chipwe ngwe tunanyingika ngwetu tuli yihenge, nihindu muchihasa kupwa chikalu kutayiza chiyulo chize umwe matwaha ha upi uze twalinga. (Tanga Chilumbununyi 7:9.) Nawa mutuhasa kufupa kulikalila. Mutuhasa kuhamika chiyulo chize atwaha hanji kuvwila ndumbu wacho uli ha kunyonga ngwo, katwaha chiyulo mumu keshi kutuzanga hanji ngwo kanatuvwila shili. Kashika mutuhasa kwamba ngwetu: ‘Iye iya mba angwehe chiyulo? Neye ngwami kakulinga upi!’ Hachino, nyi chiyulo chacho hi chize ko te tunashimbwila, mutuhasa kuchilengulula hanji kwita chiyulo kuli ndumbu yoze matulweza yize tunazange kwivwa.

5. Yika mutushimutwina ha mutwe uno?

5 Ha mutwe uno mutushimutwinaho yilweza ya mu Mbimbiliya ya atu waze kakatayijile yiyulo ni waze atayijile yiyulo. Mutushimutwinaho nawa yize muyihasa kutukwasa kutayiza yiyulo ni kuyuka ha yiyulo yacho.

AYO KALITUNYINE KUPANJIKA YIYULO

6. Yika mutulilongesa hali Mwanangana Rehoboame ha yiyulo yize atambwile?

6 Chilweza chitangu mutushimutwina chili cha Rehoboame. Muze apwile mwanangana mu Izalele, atu yamwita yimwe. Ayo kazangile hanga iye atepulule milimo yize aahele kuli tato Solomone. Ku uputukilo, Rehoboame kalingile chuma chipema ha kwita chiyulo kuli makulwana a mu Izalele hanga amulweze yize malinga. Makulwana jacho yamulweza hanga alinge yize atu apwile ni kwita, mumu ayo te mamukwasa. (1 Mia. 12:3-7) Alioze chasolokele ngwe, Rehoboame kakazangile chiyulo chacho, chocho yeta chiyulo kuli masepa waze akolele no hamuwika. Chinasoloka ngwe malunga jacho kapwile ni miaka 40, kashika kota kapwile ni chinyingi cha yimwe yuma ku mwono. (2 Sango 12:13) Alioze chiyulo chize ahanyine kuli Rehoboame chapwile chipi chinji. Ayo yamulweza ngwo, te katamba kuwezela atu yilemu ha yiteli yo. (1 Mia. 12:8-11) Hanyima lia kutambula yiyulo yaali yalisa, Rehoboame kachi ketele kuli Yehova hanga amulweze chiyulo chize makaula. Shimbu achilinge, iye yakaula chiyulo cha masepa jenyi chize azangile kwivwa. Yuma yize yejile ku chiyulo chacho, yanehene lamba linji kuli Rehoboame ni kuli A-Izalele eswe. Yino muyihasa kulingiwa ni kuli yetu. Mutuhasa kutambula chiyulo chize te kutushi ni kushimbwila. Chipwe chocho, nyi chiyulo chacho chinakatuka mu Mbimbiliya twatamba kuchitayiza.

7. Yika chilweza cha Mwanangana Uzia chinatulongesa?

7Mwanangana Uzia kalitunyine chiyulo chize amuhele. Iye kanjilile mu chipatulo chimwe cha tembele muze te atamba kunjila wika kuli asasendote, nawa yazanga kuhana insensu. Asasendote yamulweza ngwo: “Hi milimo ya yena ko Uzia kwochela insensu kuli Yehova, alioze milimo ya asasendote ana ja Arone waze hanaasela ku milimo ya kwocha insensu.” Yika Uzia alingile? Nyi kalikehesele ha kutayiza chiyulo ni kutuhuka mu tembele ha shimbu lizeliene, kachi kota Yehova kamukonekenene. Alioze shimbu achilinge, “Uzia yatenuka” nawa yalituna chiyulo chize amuhele. Mumu liaka? Kota kanyongene ngwe kali ni ulite wakulinga yeswayo mazanga mumu lia kupwa mwanangana. Alioze Yehova kakanyongene chocho. Mumu lia yize alingile Uzia yakwachika mbumba, chocho “wapwile mukwa mbumba ndo ku tangwa lia kufwa chenyi.” (2 Sango 26:16-21) Chilweza cha Uzia chatulongesa ngwo chipwe ngwe tuli ni yiteli yeswayo, tulieswe twatamba kutayiza yiyulo ya mu Mbimbiliya nyi tunazange kupwa ni utayizo wa Yehova.

AYO KAPANJIKILE YIYULO

8. Yika Yombi alingile muze amuhele chiyulo?

8 Kulisa ni yilweza yize twevwa helu, mu Mbimbiliya muli yilweza yipema ya atu waze Yehova awahishile mumu lia kutayiza yiyulo. Tutalenu chilweza cha Yombi. Iye te kakuzanga chinji Yehova ni kuzanga kumuvwisa kuwaha, alioze kakapwile mungunu. Muze apalikile mu yipikalo, yahanjika yimwe yuma chakuhona kunyonga. Hachino, yamwaha chiyulo kuli Elihu ni kuli Yehova. Mba yika Yombi alingile? Iye yalikehesa, chocho yatayiza chiyulo chacho. Yamba ngwenyi: “Hinamba chize kuchangulumbunukine . . . Kashika ngunalilelesa, ngunalikonyeka mu fufuta ni uto.” Yehova kawahishile Yombi ha kulikehesa chenyi.—Yombi 42:3-6, 12-17.

9. Kuchi Mose ali chilweza chipema hakutwala ku kutayiza chiyulo?

9Mose kali chilweza chipema cha mutu yoze watayijile fumbo muze alingile umwe uhenge. Tangwa limwe yevwa uli, chocho yahona kuhalisa Yehova. Hachino, Yehova yalweza Mose ngwenyi kechi kunjila mu Chifuchi cha Chilakenyo. (Kwa. 20:1-13) Muze Mose etele kuli Yehova hanga alumune chiyulo chenyi, Yehova yamwamba ngwenyi: “Kanda uhanjika nawa ni yami ha kutwala ku chikuma chino.” (Shimbi 3:23-27) Chipwe chocho, Mose kakevwile uli. Shimbu evwe uli, iye yatayiza chiyulo cha Yehova, mba Yehova yanunga ni kumuzachisa hanga asongwele A-Izalele. (Shimbi 4:1) Yombi ni Mose katayijile yiyulo yize aehele, kashika kali yilweza yipema yize tunafupiwa kwimbulula. Yombi kalumwine manyonga jenyi, kakafupile kulikalila. Mose kasolwele ngwenyi, katayiza chiyulo cha Yehova ha kununga ni kushishika chipwe ngwe katokesele chiwape chize te akuzanga chinji, cha kunjila mu Chifuchi cha Chilakenyo.

10. (a) Kulita ni Yishima 4:10-13, yika mutuyuka nyi mututayiza chiyulo? (b) Yika mandumbu amwe alingile muze aehele yiyulo?

10 Twakuyuka chinji muze twakwimbulula yilweza ya malunga ashishika ngwe Yombi ni Mose. (Tanga Yishima 4:10-13.) Mandumbu ni mapangi jetu anji kanembulula yilweza yacho. Tutalenu yize yalingiwile kuli ndumbu Emmanuel yoze watwama mu Congo. Iye yamba hakutwala ku chiyulo chize atambwile ngwenyi: “Mandumbu ajama mu chikungulwila kamwene ngwo, te ngunalingi yuma yize muyihasa kupihisa usepa wami ni Yehova, chocho yangukwasa. Nakawile chiyulo cho, hachino yichingukwasa kwehuka milonga yinji.” * Pangi Megan, umwe pionelu mu Canadá yamba hakutwala ku kutambula yiyulo ngwenyi: “Chiyulo chize mangwaha hanji hi chize ko ngunazange kwivwa, alioze che ngunafupiwa lume.” Ndumbu Marko, yoze watwama mu Croácia yamba ngwenyi: “Natokesele chiteli chize napwile nacho, alioze muze nakunyonga ha mashimbu jacho, nakupwa ni shindakenyo ngwami yiyulo yize natambwile yangukwashile kululieka nawa usepa wami ni Yehova.”

11. Yika Ndumbu Karl Klein ambile hakutwala ku kutayiza yiyulo?

11 Chilweza chikwo cha mutu yoze wayukile ha kutayiza chiyulo chili cha ndumbu Karl Klein, yoze wakalakalile mu Chizavu cha Tusongo. Ha sango ja ku mwono wenyi, ndumbu Klein yamba ngwenyi, tangwa limwe kamuhele chiyulo kuli sepa lienyi Joseph Rutherford. Ndumbu Klein yamba ngwenyi, ku uputukilo kakazangile chiyulo chacho. Mwene ngwenyi: “Muze twaliwanyine nawa ni [Ndumbu Rutherford] iye yangumeneka ni uwahililo weswe ngwenyi, ‘Karl meneka!’ Amu te munguchivwa uli, chocho yingumutayijila ku muliu. Iye yangulweza ngwenyi: ‘Karl, watamba kukeya! Ndiapu kali kunyima lie!’ Ni sonyi kumeso yingwamba ngwami, ‘A, ka ndumbu Rutherford, kuchishi ni mulonga ni yena.’ Alioze iye kanyingikine kanawa ngwo ngunamuvwila uli, mba yamba nawa ngwenyi, ‘Chipwe chocho nunga ni kukeya, mumu Ndiapu kali kunyima lie.’ Kambile umwenemwene! Nyi twafungila umwe ndumbu toto, chipi-chipi mumu lia kutulweza chuma chize atamba kutulweza, acho muchipwa chashi kufwa mu muheto wa Ndiapu.” * (Efwe. 4:25-27) Ndumbu Klein katayijile chiyulo cha Ndumbu Rutherford, chocho yanunga ni kupwa masepa apema.

YIKA MUYIHASA KUTUKWASA MBA TUTAYIZE YIYULO?

12. Kuchi kulikehesa muchihasa kutukwasa kutayiza chiyulo? (Samu 141:5)

12 Yika muyihasa kutukwasa mba tutayize yiyulo? Tunafupiwa kulikehesa ha kunyingika ngwetu tuli yihenge, nawa ha mashimbu amwe mutuhasa kulinga yuma yize kuyalitele. Ngwe chize twamona, Yombi kapwile ni nyonga lipi. Alioze kalumwine nyonga lienyi nawa Yehova yamuwahisa ha kuchilinga. Mumu liaka? Mumu kapwile mukwa-kulikehesa. Iye kasolwele ngwenyi, kali mukwa-kulikehesa ha kutayiza chiyulo chize amuhele kuli Elihu, chipwe ngwe Elihu kapwile kanuke. (Yombi 32:6, 7) Ni yetu nawa kulikehesa muchitukwasa kutayiza chiyulo chipwe ngwe kuchatutalile hanji matwahacho kuli kanuke. Umwe mukulwana wa mu chikungulwila mu Canadá, yamba ngwenyi: “Yetwene kutushi kuhasa kulimona ngwe chize akwetu akutumona. Mba kuchi mutuhasa kwalumuna yitanga yetu nyi akwetu katuhele chiyulo?” Tulieswe tunafupiwa kwima mihuko ya spiritu ni kululieka utotombo wetu mu mulimo wa kwambujola.—Tanga Samu 141:5.

13. Kuchi twatamba kumona chiyulo chize matwaha?

13Tumonenu chiyulo ngwe jila yize Zambi anatusolwelamo zango. Yehova nihindu kanazange upeme hali yetu. (Yishi. 4:20-22) Muze akutwaha chiyulo kupalikila mu Liji lienyi, mu umwe mukanda uze unalumbununa Mbimbiliya hanji muli umwe ndumbu wajama, chino chakusolola ngwo kakutuzanga. Mukanda wa A-Hepreu 12:9, 10, unambe ngwo: ‘Iye kakuchilinga hanga tukafumbuke.’

14. Ha yika twatamba kulihulikila muze matwaha chiyulo?

14Lihulikile ha chiyulo, hi ha mutapu uze ko akuhelacho. Ha mashimbu amwe, mutuhasa kunyonga ngwetu chiyulo chize atwaha katuhelecho mu jila yalita. Kwamba pundu, mutu mweswawo unayi ni kuhana chiyulo katamba kusa tachi hanga achihane mu jila yalita. * (Ngala. 6:1) Mba yika twatamba kulinga nyi yetu e anahane chiyulo? Twatamba kulihulikila ha yize mutulilongesa ha chiyulo chacho hi ha kunyonga ko ngwo kachi katwahangacho mu jila yalita. Twatamba kulihula ngwetu: ‘Chipwe ngwe chazangile mutapu uze anguhelamo chiyulo, alioze munguhasa kulilongesa yimwe ha chiyulo chacho? Kutala munguhasa kwecha kulihulikila ha uhenge wa mutu yoze wangwaha chiyulo ni kuyuka ha yize amba?’ Nyi mutupwa akwa-mana mutusa tachi hanga tuyuke ha chiyulo cheswacho matwaha.—Yishi. 15:31.

ETA YIYULO HANGA UYUKE

15. Mumu liaka twatamba kwita yiyulo?

15 Mbimbiliya yinatukolweza hanga tupwe ni kwita yiyulo. Mukanda wa Yishima 13:10 unambe ngwo: ‘Mana kwali kuli waze akufupa yiyulo.’ Maliji wano kali amwenemwene! Atu waze akwita yiyulo, kanji-kanji kakukola kanawa ku ufulielo kuhiana waze akushimbwila hanga aehe yiyulo. Kashika, pwako ni kwita yiyulo.

Mumu liaka umwe pangi mukweze anete chiyulo kuli pangi yoze wajama? (Tala paragrafu 16)

16. Ha yuma yika mutuhasa kwita yiyulo?

16 Ha yuma yika mutuhasa kwita yiyulo kuli mandumbu jetu? Tutalenu yimwe yilweza. (1) Umwe pangi meta kuli pangi yoze wajama hanga aye hamuwika ni kusongwela longeso lia Mbimbiliya, hanyima iye mahula pangi wacho yize atamba kulinga hanga apwe longeshi mupema. (2) Umwe pangi twamishi yoze unazange kulanda mazalo, meta chiyulo kuli pangi yoze wajama hakutwala ku mazalo waze anazange kulanda. (3) Umwe ndumbu yoze malinga pande ja mbunga ha chisuho chitangu, meta kuli ndumbu yoze wajama hanga aliange kumupanjika ni kumukwasa ha yize mahasa kululieka. Chipwe mandumbu waze akulinga pande ha miaka yinji, muchilita kwita yiyulo kuli mandumbu waze akulinga pande kanawa hanga aakwase kululieka mutapu wo wakulongesa.

17. Yika twatamba kulinga muze matwaha chimwe chiyulo?

17 Ha mashimbu eswawo, tulieswe mahasa kutwaha chiyulo kuli umwe ndumbu hanji kupalikila mu umwe mukanda hanji chinema. Nyi chino muchilingiwa, twatamba kwiwuluka yize twalilongesa ha mutwe uno. Tupwenu akwa-kulikehesa. Tulihulikilenu ha chiyulo hi ha mutapu ko uze atuhelacho. Kusulaho, tukaulenu chiyulo chacho. Niumwe wakusemuka ni kunyingika yuma yeswe wakuhi. Alioze Mbimbiliya yinambe ngwo, nyi ‘twapanjika ku yiyulo ni kutambula kufumba, mutupwa ni mana.’—Yishi. 19:20.

MWASO 124 Tupwenu Akwa-Kwononoka

^ kax. 5 Yetu tuvumbi twa Yehova tunanyingika ngwetu chili chilemu kupanjika yiyulo ya mu Mbimbiliya ni kuyikaula. Alioze, ha mashimbu amwe hi chashi ko kutayiza chiyulo. Mumu liaka yino yakulingiwa? Nawa yika muyihasa kutukwasa mba tutayize yiyulo yize matwaha?

^ kax. 10 Majina amwe kapwa kwalumuna.

^ kax. 11 Tala Despertai!, 22 ya Setembro 1987, mafwo 16-22.

^ kax. 14 Ha mutwe uze muusulaho, mutushimutwina chize waze mahana akwo yiyulo mahasa kuchilinga ni zango.