Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

Chimwe Chivungo Chikulu ya “Chivungulula”

Chimwe Chivungo Chikulu ya “Chivungulula”

Chivungo chawema cha Ein Gedi te keshi kuhasa kuchitanga, chize haze achiwanyine ha mwaka 1970. Tecnica ya 3-D yasolwele ngwo chivungo chino chili ni yimwe yisoneko ya mukanda wa Ulevi nawa muli jina lia Zambi

HA MWAKA 1970 akwa-kuvumbwojola yuma yikulu, kavumbwile chimwe chivungo chawema mu Ein Gedi, Izalele, hakamwihi ni ku chitokelo cha kalunga-lwiji Mar Morto. Ayo kawanyine chivungo chacho muze te anavumbwojola mu yimwe sunangonga yize yawemene muze anongesele chihunda chacho, kota ha sekulu yamuchisambano M.J. Amu chivungo chacho te hi chinapiha, chapwile chikalu kutanga sona jaho; nawa te keshi kuhasa kuchivungulula chakuhona kuchanuka. Alioze, kupalikila mu tecnica ya 3-D, yahasa “kuvungulula” chivungo chacho, chekwamba kutanga yize yapwileho. Ni ukwaso wa programa yaha ya digital, mutuhasa kutanga yize yiliho.

Yika te yili ha chivungo chacho? Hapwile chimwe chisoneko cha Mbimbiliya. Sona jize jasalileho te jimwe versu ja chihanda cha mukanda wa Ulevi. Ha versu jacho hali jina lia Zambi mu limi lia Hepreu liakusoneka ni Tetragrama. Chivungo chacho chinasoloka ngwe kachisonekene ha mwaka 50 M.J. ni mwaka 400 M.J, chino yichipwisa chivungo chacho cha Mbimbiliya ya Hepreu chikulu kukatuka haze awanyine Yivungo ya Mar Morto. Gil Zohar yasoneka ha mukanda The Jerusalem Post, ngwenyi: “Kukatuka haze twahashile kutanga maliji a mukanda wa Ulevi ha chivungo cha Ein Gedi, yituwana jimwe sona jize te hijajimuka mu Yivungo ya Mar Morto yize hiyalinga miaka 2,000, avumbwile ku kalunga-lwiji wa Mar Morto ha mashimbu a Tembele yamuchiali ni yisoneko ya Alepo medieval, asonekene ha sekulu 10 M.J.” Kulita ni akwa-mana, chivungo chino chinasolola ngwo sona ja Massorético ja Torá “kajifungile kanawa ha kanunu ka miaka nawa ngwo kapalia wa akwa-kusonejeka kakapihishile sona jacho.”