1. Chilweza chika Yesu anakahichikila tumbaji twenyi, nawa yika ayo alingile? (Tala chizulie ha chifukilo.)

MUZE apwile hano hashi, Yesu kapwile ni nyonga lialita mu mulimo wa kwambujola, nawa kazangile hanga tumbaji twenyi no apwe ni nyonga liacho. (Yoa. 4:35, 36) Muze apwile ni Yesu, tumbaji twenyi kambujolwele sango lipema ni zango lieswe. (Luka 10:1, 5-11, 17) Alioze muze Yesu amukwachile ni kumushiha, ha amwe mashimbu tumbaji twenyi yatokesa zango lize apwile nalio mu mulimo wa kwambujola. (Yoa. 16:32) Muze Yesu amuhindwishile, yaakolweza hanga alihulikile mu mulimo wa kwambujola. Hachino, muze Yesu afunyine mu malilu, tumbaji twenyi yaputuka kwambujola ni zango lieswe, chocho akwa-kole jo yaputuka kulinyenyeta ngwo: “Hinwazalisa Yerusaleme ni longeso lienu.”—Yili. 5:28.

2. Kuchi Yehova awahishile mulimo wa kwambujola?

² Yesu kanakasongwela mulimo wa kwambujola wa akwa-Kristu ku sekulu yitangu, nawa Yehova kanakaawahisa. Chino tunachinyingika, mumu atu anji atayijile sango jize ayo ambulwile. Chakutalilaho, ha Pentekoste ya mwaka 33 M.J, atu tununu atatu yaapapachisa. (Yili. 2:41) Nawa tumbaji yanunga ni kwoka chinji. (Yili. 6:7) Alioze Yesu kambile ngwenyi, ku matangwa a kusula atu anji te matayiza sango lipema.—Yoa. 14:12; Yili. 1:8.

3-4. Mumu liaka amwe kota chakwakalila kwambujola, nawa yika mutumona ha mutwe uno?

³ Yetweswe twakulikolweza hanga tupwe ni nyonga lialita mu mulimo wa kwambujola. Ku yihela yimwe, chili chashi kuchilinga. Mumu liaka? Mumu atu anji kakuzanga kulilongesa Mbimbiliya. Ayo kakushimbwila hanga Yela ja Yehova aye ni kwalongesa Mbimbiliya! Alioze ku yihela yikwo, mandumbu chakwakalila chinji kwambujola, mumu atu jako keshi kupwa chinji ku mazuwo nawa nyi kali ku mazuwo keshi kuzanga kulilongesa Mbimbiliya.

 ⁴ Nyi watwama ku chihela kuze kwambujola chapwa chikalu, yikuma yili ha mutwe uno, muyihasa kukukwasa. Mutumona yize mandumbu amwe akulinga mba ahase kuhanjika ni atu mu mulimo wa kwambujola. Nawa mutumona mumu liaka mutuhasa kupwa ni nyonga lialita chipwe muze atu mapanjika sango jetu ni muze kechi kujipanjika.

5. Kapinda muka Yela ja Yehova anji anapalika?

⁵ Kuli Yela ja Yehova anji, chili chikalu chinji kuwana atu ku mazuwo hanji kuhanjika no. Mandumbu amwe katwama ku yihela kuze kuli mazuwo waze keshi kutayiza hanga atu anjileko chamunjilila hanji kuze kuli tufunga. Tufunga jacho hanji kechi kutayiza hanga mutu mweswawo anjile nyi kamusanyikine kuli waze atwamamo. Mandumbu akwo, kakuhasa kwambujola ku zuwo-ni-zuwo, alioze keshi kuwanako atu. Mandumbu eka, kakwambulwila ku yihela ya kusuku kuze kushi atu anji. Ayo kakwenda tando jinji hanga aye ni kufupa mutu chipwe umuwika, nawa mahasa kuhona kumuwana ku zuwo! Nyi unapalika mu kapinda wacho, kanda uhonga. Mba yika muhasa kulinga hanga ukumbe kapinda wacho ni kulinga kanawa mulimo we wa kwambujola?

6. Yika yalifwa hali akwa-kwambujola ni hali akwa-kutela yishi?

⁶ Yesu katesele mulimo wa kwambujola ni mulimo wa akwa-kutela yishi. (Marku 1:17) Akwa-kuta yishi amwe mahasa kupalika matangwa chakuhona kukwata yishi. Chipwe chocho, ayo keshi kuhonga nihindu kakununga ni kuta yishi. Alioze kakwalumuna maola, chihela ni mutapu wa kutelamo yishi. Ni yetu mutuhasa kuchilinga mu mulimo wetu wa kwambujola. Tutalenu yikuma yimwe yize muyitukwasa kuchilinga.

7. Nyi twambujola ha maola alisa, yika mutuhasa kuzukako?

⁷ Eseka kufupa atu ha mashimbu alisa. Mutuhasa kuhanjika ni atu anji nyi mutwambujola ha mashimbu waze akupwa ku mazuwo. Mumu hita mutu kakwete mashimbu waze akufuna ku zuwo lienyi! Mandumbu anji kakuhasa kuwana atu ku mazuwo muze akwambujola chingoloshi hanji ufuku. Chikwo nawa, ha maola jacho atu kakupwa ni mashimbu akutupanjika ni kuzanga kuhanjika. Hanji muzanga nyonga lia David umwe mukulwana wa mu chikungulwila. Iye yamba ngwenyi, hanyima lia kwambujola mu yimwe njiza, iye ni ndumbu yoze akalakala nenyi kakufuna ku mazuwo kuze te kushi atu. Yalumbununa nawa ngwenyi: “Twakukomoka chinji ha unji wa atu waze twakuwana muze twakuhiluka ku mazuwo jacho.” *

8. Kuchi mutuhasa kukaula Chilumbununyi 11:6 mu mulimo wetu wa kwambujola?

⁸ Kanda tulitwamina kufupa atu ku mazuwo jo. Yino ye chisoneko haze hanakatuka mutwe uno, chinatukolweza kulinga. (Tanga Chilumbununyi 11:6.) David yoze hitwatongola, kakechele kufupa atu ku mazuwo jo. Hanyima lia kwambujola chinji chakuhona kuwana atu ku mazuwo, tangwa limwe yawana mutu ku zuwo. Lunga wacho yazanga kuhanjika hakutwala ku Mbimbiliya, iye yamba ngwenyi: “Nguli mu zuwo lino ha miaka nake, kanda achingumeneka kama kuli Chela cha Yehova niumwe.” David yamba ngwenyi: “Hinanyingika ngwami muze twakuwana mutu ku zuwo, kanji-kanji mutu wacho kakuzanga kupanjika sango jetu.”

9. Yika mandumbu amwe akulinga muze keshi kuhasa kuwana atu ku mazuwo jo?

⁹ Eseka kwambulwila ku chihela cheka. Muze chakupwa chikalu kuwana atu ku mazuwo,  mandumbu amwe kakweseka kwambulwila ku yihela yeka. Chakutalilaho, ayo kakuyuka mu mulimo wo, ha kwambujola mu matapalo, hanji kuzachisa matemba a mikanda. Chino chakwakwasa kuhanjika ni atu waze keshi kuhasa kuwana ku mazuwo. Chikwo nawa, mandumbu anji hananyingika ngwo, atu kakuzanga kuhanjika ni yetu ni kutambula mikanda yetu, muze tunambujola ha yisalo, ku maloja ni ku yihela yikwo. Floiran, umwe kalayi wa mbonge ku Bolívia, yamba ngwenyi: “Yetu twakuya ha yisalo ni ku maloja ha ola 13 ni 15. Ha maola jacho, akwa-kulanjisa keshi kupwa ni milimo yinji. Kanji-kanji twakuhanjika no ni kuputuka kulilongesa no Mbimbiliya.”

10. Majila aka muhasa kuzachisa hanga uhanjike ni atu?

¹⁰ Eseka kuzachisa majila alisa. Tunyongenu ngwetu, unafupu kuhanjika ni umwe mutu. Wakuya ku zuwo lienyi ha maola alisa, chipwe chocho kuushi kumuwana. Shina kuli jila yikwo yakuhanjikilamo ni mutu wacho? Ndumbu Katarina, yamba ngwenyi: “Atu waze kuchishi kuwana ku zuwo nakwasonekena mikanda. Ha mikanda yacho, nakusonekaho yuma yize te munguhanjika no nyi mutuliwana.” Yika twalilongesa ha chilweza chenyi? Twalilongesa ngwetu, muze tunatuhuka mu munda, tusenu tachi hanga tuhanjike ni atu eswe mu njiza yetu. Nyi kutwahashile kuhanjika no, twesekenu kuzachisa majila akwo.

11. Mumu liaka atu amwe akulituna kupanjika sango jetu?

¹¹ Atu amwe keshi kuzanga kwivwa sango jetu. Ayo kanyingikine mumu liaka atamba kulilongesa  hakutwala kuli Zambi ni ku Mbimbiliya. Keshi kufuliela muli Zambi mumu lia lamba linji lize linasoloka hano hashi. Chikwo nawa, keshi kuzanga kulilongesa Mbimbiliya mumu kakumona mangana waze akwamba ngwo, kakukaula shimbi ja Zambi malinga yuma yipi. Akwo kakulihulumba wika ni milimo yo, asoko jo ni yipikalo yo ya ku mwono nawa keshi kunyonga ngwo Mbimbiliya muyihasa kwakwasa. Yika mutulinga hanga tufunge uwahililo wetu chipwe muze atu mahona kulemesa sango jetu?

12. Kuchi kukaula chiyulo chili ha A-Fwilipu 2:4, muchitukwasa mu mulimo wa kwambujola?

¹² Solola ngwo wakulihulumba hali atu. Atu anji waze ku uputukilo te keshi kuzanga kwivwa sango lipema, kalumwine nyonga lio muze anyingikine ngwo twakulihulumba hali ayo. (Tanga A-Fwilipu 2:4.) Chakutalilaho, David yoze hitwatongola, yamba ngwenyi: “Nyi mutu kazangile kupanjika sango jetu twakutulika Mbimbiliya ni mikanda yetu ni kumuhula ngwo: ‘Mumu liaka wakunyonga chocho?’” Atu kakuhasa kumona muze umwe akulihulumba hali ayo. Ayo mahasa kuvulama yize twambile, alioze kanji-kanji kechi kuvulama zango lize tunakaasolwela. Chipwe muze mwenya-zuwo malituna kuhanjika ni yetu, mutuhasa kusolola zango lietu ku yitanga ni chize mutusoloka kumeso.

13. Kuchi mutuhasa kwambujola sango lipema kulita ni yize hita mutu anafupiwa?

¹³ Jila yimwe yakusolwelamo ngwetu twakulihulumba hali atu, yili kwambujola sango kulita ni yize atu anafupiwa nawa akuzanga. Chakutalilaho, shina ku zuwo lia mutu yoze tunahanjika nenyi kuli yimwe yize yinasolola ngwo kali ni ana? Mutu yoze uli ni ana hanji mazanga yiyulo ya mu Mbimbiliya hakutwala ku chize malela ana jenyi ni chize mapwa ni uwahililo mu usoko. Shina twakumona ku yikolo kuli kwakuyika ni yikuvu? Nyi chenacho, muchipema kuhanjika no hakutwala ku ungalwe ni chize wakuvwisa atu woma. Muchihasa kupwa ngwe, mwenya-zuwo mawahilila ha kunyingika ngwenyi milonga yacho tangwa limwe muyiza kahwa. Mashimbu eswe mutuwana mutu yoze unazange kutupanjika, twesekenu kumusolwela chize yiyulo ya mu Mbimbiliya muyihasa kumukwasa. Katarina yoze hitwatongola, yamba ngwenyi: “Yami nakuzanga kwiwuluka chize umwenemwene wangukwashile kupwa ni mwono upema.” Chino, chakukwasa Katarina kuhanjika ni shindakenyo ha yize akufuliela nawa atu kakuchimona.

14. Kulita ni Yishima 27:17, kuchi mandumbu waze akukalakala hamuwika mu munda mahasa kulikwasa umwe ni mukwo?

¹⁴ Yuka ha ukwaso wa akwenu. Postolo Paulu kalongesele Timoteu majila akulongesela  ni kwambulwilamo sango lipema. Iye kamukolwezele kuzachisa majila jacho hanga akwase akwo. (1 Kori. 4:17) Chizechene ngwe Timoteu, ni yetu mutuhasa kulilongesa yuma yinji kuli mandumbu ajama mu chikungulwila chetu. (Tanga Yishima 27:17.) Tala chilweza cha ndumbu avuluka ngwo Shawn. Iye kakalakalile mashimbu anji ngwe pionelu ku chimwe chihunda kuze atu te akuzanga chinji yingeleja yo. Yika yamukwashile kununga ni kuwahilila mu mulimo wenyi wa kwambujola? Yamba ngwenyi: “Nyi muchilita, kanji-kanji te nakukalakala ni umwe ndumbu mu munda. Te twakuzachisa mashimbu waze tuli mu munda hanga tulikwase umwe ni mukwo kululieka utotombo wetu wakulongesa. Chakutalilaho, kanji-kanji te twakuhanjika ha yize mwenya-zuwo amba ni chize twamukumbulula. Chino te chakutukwasa kumona chize mutukumbulula mwenya-zuwo mukwo nyi neye mamba chikuma chacho.”

15. Mumu liaka kulemba chili chilemu chinji mu mulimo wetu wa kwambujola?

¹⁵ Lemba hanga wite ukwaso wa Yehova. Hita shimbu lize muya mu mulimo wa kwambujola, eta usongwelo wa Yehova. Kutushi kuhasa kulinga nichimwe mu mulimo wa kwambujola, chakuhona ukwaso wa spiritu yisandu ya Zambi. (Samu 127:1; Luka 11:13) Muze unalembe, eta wika yize unafupiwa. Chakutalilaho, eta kuli Yehova hanga akukwase kuwana mutu yoze unazange kwivwa sango jetu, nawa unazange kulilongesa hakutwala kuli iye. Alioze watamba kulinga chihanda che ha kulikolweza kuhanjika ni atu eswe waze muwana mu munda.

16. Mumu liaka kulinga longeso lia wika chakutukwasa mu mulimo wa kwambujola?

¹⁶ Sako mashimbu hanga ulinge longeso lia wika. Liji lia Zambi linambe ngwo: “Nukase chinyingi chize wapwa upale upema ni ungunu wa Zambi ni uze wamupemena.” (Roma 12:2) Muze twakulilongesa Mbimbiliya twakunyingika kanawa Yehova. Hachino, muze twakwambujola hakutwala kuli iye, atu kakuhasa kumona ngwo twakufuliela ha yize twakulongesa. Katarina yoze hitwatongola, yamba ngwenyi: “Ha amwe mashimbu kunyima, namwene ngwami te ngunafupiwa kwokesa ufulielo wami ha amwe malongeso a mu Mbimbiliya. Hachino, yinguputuka kulilongesa yikuma yize yinasolola ngwo kuli umwe Sakatanga, Mbimbiliya yili mukanda wa Zambi, nawa ngwo Zambi kali ni umwe ululikiso uze unamumanyinako musono.” Katarina kambile ngwenyi, longeso lienyi lia wika liakolesele ufulielo wenyi ni kwokesa uwahililo wenyi mu mulimo wa kwambujola.

17. Mumu liaka Yesu apwile ni nyonga lialita mu mulimo wenyi wa kwambujola?

¹⁷ Atu amwe te keshi kuzanga kupanjika sango lipema lize Yesu apwile ni kwambujola. Chipwe chocho, iye kapwile ni nyonga lialita hakutwala ku mulimo wa kwambujola. Mumu liaka? Mumu kanyingikine ngwenyi, atu anji te kanafupiwa kunyingika umwenemwene. Nawa kazangile kukwasa anji a kuli atu jacho hanga atayize sango ja Wanangana. Kanyingikine nawa ngwenyi, waze akulituna kupanjika ku uputukilo ha kupalika cha mashimbu mahasa kwalumuna nyonga lio. Tala yize yalingiwile mu usoko wa Yesu. Iye kambulwile sango lipema ha miaka yitatu ni ndambu, chipwe chocho niumwe wa kuli mandumbu jenyi wapwile kambaji wakuhi. (Yoa. 7:5) Alioze muze Yesu amuhindwishile, ayo yapwa akwa-Kristu.—Yili. 1:14.

18. Mumu liaka twakununga ni kwambujola?

¹⁸ Kutushi ni uhashi wa kunyingika mutu yoze meza kapwa kavumbi ka Yehova. Amwe mba anyingike umwenemwene, kakumbata mashimbu  anji kuhiana akwo. Chipwe atu waze ku uputukilo keshi kupanjika sango jetu mahasa “kuchichimieka Zambi” ha kumona yitanga yetu yipema.—1 Petu. 2:12.

19. Kulita ni 1 A-Korindu 3:6, 7, yika twatamba kunyingika?

¹⁹ Yetu twakutumba ni kuhinjila meya, alioze twatamba kunyingika ngwetu, Yehova kali ni chiteli chilemu chinji mu mulimo wa kwambujola. (Tanga 1 A-Korindu 3:6, 7.) Ndumbu Getahun, yoze wakukalakala ku Etiópia yamba ngwenyi: “Ha miaka kuhiana 20, yami wika mwe napwile Chela cha Yehova mu njiza yize te keshi kukalakalamo chinji. Haliapwila hitwapwa akwa-kwambujola 14. Kumi ni atatu haapapachisa. Hali mandumbu jacho, hali mukwetu-pwo ni ana jetu atatu. Ha kukunguluka twakupwa atu 32.” Getahun kakuwahilila chinji hakunyingika ngwenyi, kasolwele uhomboloji muze Yehova te anakwase akwo kulinga chihanda mu ululikiso wenyi!—Yoa. 6:44.

20. Mumu liaka mutuhasa kwamba ngwetu, tuli ngwe chizavu cha akwa-kupulwila mwono wa atu?

²⁰ Kuli Yehova, atu eswe kali alemu. Iye hanatwehe uhashi wa kukalakala hamuwika ni Mwanenyi hanga tukunge atu a ku mavungu eswe, shimbu songo kanda liheta. (Haga. 2:7) Mulimo wetu wa kwambujola unalifu ni mulimo wa akwa-kupulwila mwono wa atu. Yetu tuli ngwe atu waze akutuma hanga aye ni kupulwila atu waze asakaminya mu mina. Muchihasa kupwa ngwe, amwe mu chizavu e wika mahasa kupulwila mwono wa umwe mutu, chipwe chocho, mulimo wa eswe uli ulemu. Ni mulimo wetu wa kwambujola che wapwa. Kutwanyingikine unji wa atu waze mapwa kupulwila mu chifuchi chino cha Satana. Alioze chuma tunanyingika chili ngwo, Yehova mahasa kuzachisa ndumbu mweswawo hanga aakwase. Andreas, yoze watwama ku Bolívia, yamba ngwenyi: “Kuli yami, mutu nyi manyingika umwenemwene ni kumupapachisa, chino chinasolola ngwo mandumbu eswe kakalakala hamuwika hanga amukwase.” Ni yetu twatamba kupwa ni nyonga liacho mu mulimo wetu wa kwambujola. Nyi twachilinga, Yehova matuwahisa chinji nawa mulimo wetu wa kwambujola muutunehena uwahililo unji.