Hano hashi meya e anji kuhiana mavu. Alioze, kulita ni ululikiso uze watala ha yuma ya meya ni tungonde, unambe ngwo: “Hano hashi, meya apema waze twakunwa ni kulingila yuma yikwo kali wika 0.5%.” (World Meteorological Organization.) Chipwe ngwe meya wano kali akehe, nihindu ku yihela yinji hano hashi kanaapihisa chinji, kashika, chino chinatwale amwe ahone kupwa ni meya ni kupihisa mwiku ni tungonde. Akwa-malinjekela a hano hashi kanambe ngwo, ha miaka 30 kulutwe atu tununu atano a tununu mahasa kuhona meya apema.

Hashi katangileho ni uhashi wa kutuhwisa meya anji. Chikwo nawa, mavu, yitangiwa ya mu meya ni mwalwa yino yeswe yakukwasa kululieka meya hanga atome. Tala yuma yimwe yize yinasoloka ngwo, hashi katangileho hanga hanunge ku miaka yeswe.

• Mavu kaalingile ni uhashi wa kuchiza yuma yize yakupihisa meya. Yihela yimwe ya tutuminya ni yimwe mitondo kayinyingika ngwe yakuchiza yimwe avuluka mu putu ngwo nitrogênio, fósforo ni pesticidas.

• Akwa-ciencia hanalilongesa chize yuma yize Zambi atangile ya kululieka meya hanga apeme. Meya amu ngiji keshi kufunga yivundu-vundu ni yiswaswa yikwo, kakuyichiza kupalikila mu yuma avuluka mu putu ngwo, microrganismo.

• Tushitu ni tututu amwe waze atwama mu meya kakuchiza kawashi-washi yuma yize muyihasa kusa mwono mu ponde—tututu wano kakulinga kanawa mulimo wacho kuhiana yitumbo yize atu akululieka nayo meya.

• Hashi ha kufunga meya mu jila yize avuluka mu putu ngwo, hidrológico. Jila yino ni yikwata yikwo yize Zambi atangile, ya kukwika meya hanga achine kulitokela mu tetela (mu atmosfera) hanji kuma.

Akwa-malinjekela a hano hashi kanatulweze ngwo, twatamba kusa tachi mashimbu eswe hanga tuhone kupihisa meya. Mba atu ahone kupihisa chinji meya, ayo kanambe ngwo, twatamba kufunga kanawa mashinyi jetu hanga achine kuholola maji ni kwehuka kumbila yitumbo ni yuma yikwo nawa mu kumba ja meya ni tupila a meya.

Akwa-malinjekela ha yuma ya meya hawana majila aha akuchijila no mungwa mu meya a mu kalunga-lwiji. Nyonga lio lili lia kwokesa meya apema waze atu mahasa kunwa.

Alioze kunafupiwa yuma yinji. Kuchiza mungwa mu meya a mu kalunga-lwiji hi jila yipema ko, mumu kulinga mulimo wacho chinafwika mbongo ni tachi jinji. Mu lusango wa 2021 hakutwala ku meya akunwa, akwa-Nações Unidas yamba ngwo: “Hashi heswe unji wa mbongo jize akuzachisa hanga alulieke meya jinaliwezela.”

“Zambi . . . kakukoka masoto a meya, kakwalumuna mbundu yikapwe vula yoze wakupukumukina kwilu, ni kunoka hali atu wa kulumbama.”—Yombi 36:26-28.

Zambi katangile jila yize yakukwasa hashi hanga hafunge meya.—Chilumbununyi 1:7.

Achinyonga ha chino: Amu Zambi atangile hashi ni uhashi wa kununga ni kululieka meya, chinalite kufuliela ngwo iye kali ni ndundo ja kululieka yuma yize atu anapihisa hano hashi. Tanga mutwe, “Zambi Kanalakenya Ngwenyi Hashi Kuhechi Kunonga,” ha lifwo 15.