Atu waze ananyingika chipi ni chipema, kananyingika kanawa yuma yize yalita ni yize kuyalitele. Yuma yipi ni yipema kuli ayo kuyatalile ha chize akulivwa. Chikwo nawa, kakusakula kulinga yuma yize yalita chipwe ngwe keshi kwamona kuli akwo.

Twanuke kakwivwa manyonga alisa hakutwala ku chipi ni chipema. Ayo mahasa kwivwa manyonga jacho kuli akwo ku shikola, ha miaso yize akupanjika ni yize akutala ha yinema ni ha TV. Manyonga waze twanuke akwivwa kuli atu, mahasa kulimika ni yize akufuliela hakutwala ku chipi ni chipema.

Chino chakulingiwa chinji kuli akweze. Ngwe chilweza, umwe mukanda unambe ngwo: “Masepa jo mahasa kwashinjila kulinga yuma yize atu akuzanga hanga aazange. Akweze katamba kulilongesa kukwata yiyulo yo ene kulita ni yize akufuliela, chipwe ngwe yiyulo yo, muyilimika ni masepa jo.” Chino chinasolola pundu ngwo, yisemi katamba kulongesa ana jo shimbu kanda achikola.

Longesa ana je kukaula yitanga yipema ni kwehuka yitanga yipi.

SHIMBI YA MBIMBILIYA: “Kulia cha tachi, chili cha atu waze hakola, waze mumu lia fumbo anatambula, kali ni mana a kusa chinyingi hakachi ka chipema ni chipi.”—A-Hepreu 5:14.

• Hanjika maliji waze masolola chipi ni chipema. Hanjika maliji waze masolola kalisa ha chipi ni chipema ngwe: “Chino chinalite; achize kuchalitele.” “Chino chili kushishika; achize ka.” “Chino chili chipema; achize chipi.” Ha kupalika cha mashimbu, mwane malilongesa yuma yipema yize atamba kulinga ni yuma yipi yize katambile kulinga.

• Lumbunwina mwane mumu liaka wakumukolweza kulinga yuma yipema. Ngwe chilweza, muhule yihula ngwe yino: Mumu liaka chili chilemu kuhanjika umwenemwene? Kuchi kuhanjika mahuza muchihasa kupihisa usepa we ni akwenu? Mumu liaka kwiya chili chipi? Lumbununa kanawa hanga mwane ahase kunyingika chipi ni chipema ni kusakula kulinga yuma yize yinalite.

• Shindakenya ha yiwape yize yakwiza mumu lia kusakula kulinga yuma yipema. Muhasa kwamba kuli mwane ngwo: “Nyi wahanjika umwenemwene, atu makujikijila” hanji “Nyi walinga yuma yipema, atu makundama kuli yena.”

 Sako shindakenyo ngwe eswe mu usoko we kakulinga yuma yalita.

SHIMBI YA MBIMBILIYA: “Sololenu chinyingi hali yenwene.”—2 A-Korindu 13:5.

• Asoko je katamba kukaula shimbi jize wakukaula, mba uhase kwamba ngwe:

  • “Mu usoko wetu kutushi kuhanjika mahuza.”

  • “Yetu kutushi kulinjisa mu yuma ya upupilo ni kuzwelesa atu.”

  • “Kutushi kuhanjika maliji api kuli atu hanji kwatuka.”

Mwane mamona ngwo, shimbi jize nwakukaula jakukwasa chinji usoko wenu.

• Hanjika ni mwane mashimbu eswe hakutwala ku yuma yize kunushi kulinga mu usoko wenu. Muhasa kutesa shimbi jize nwakukaula mu usoko wenu ni yuma yize akuhanjika ha TV, ha internet hanji yize atu akwo akulinga. Hula mwane ngwe: “Yika mulinga nyi te yena? Yika usoko wetu wakunyonga ha chikuma chino?”

Kolesa zango lio liakulinga yize yinalite.

SHIMBA YA MBIMBILIYA: “Pwenu ni mbunge yipema.”—1 Petulu 3:16.

• Chichimieka mwane muze akulinga yuma yipema. Muze mwane malinga yuma yipema, muchichimieke ni kumulweza mumu liaka unamuchichimieka. Ngwe chilweza, muhasa kwamba ngwo: “Walinga yize yinalita. Walinga kanawa mwanami.” Muze mwane makulweza ngwenyi kalinga yuma yize kuyalitele, muhasa kumuchichimieka ha kukulweza umwenemwene. Hanyima mulweze chize mahasa kwehuka kulinga nawa yuma yize kuyalitele.

• Mufumbe muze mahengesa. Kwasa mwane hanga atayize yuma yize akulinga. Twanuke katamba kutayiza yuma yipi yize alinga. Ana katamba kunyingika upi uze alinga ni chize yitanga yo yipi yakulimika ni shimbi jize akukaula mu usoko wo. Yisemi amwe kakwivwa woma wakuhanjika ni ana jo, alioze kuhanjika ni ana je hakutwala ku yize ahengesele muchaakwasa kuzanga kulinga yize yinalite.