Kututuluka ha Chikuma

Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu

Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu

Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu

Amu Mbimbiliya yishi kukanjisa kulipupa-pupa misenge ya walwa, mba mumu liaka Yela ja Yehova akwehuka yitanga yino?

Chipwe ngwe yitanga yalisa kulita ni chihela, kulipupa-pupa misenge ya vinyu (hanji walwa ukwo) chili chimwe chako cha kushakulu chize chalitanda. Kanji-kanji atu waze akulipupa-pupa misenge kakuyizundula chimuwika ni kuyisa mwilu. Mutu yoze wakulianga kuzundula musenge kanji-kanji kakuzanga kusolola kuli umwe mutu ngwenyi, kanazange awahilile, mwono upema, apwe ni miaka yinji hanji chuma chikwo. Atu waze akupwa no hamuwika no kakuchilinga hanga asolele ngwo kanakwase kupalikila mu maliji hanji kuzundula misenge ni kunwa ndambu ya vinyu. Atu anji kakumona chitanga chino ngwe chipema, akwo ngwe uli mutapu wakusolwelamo vumbi, alioze kuli chikuma chilemu chize chakutwala Yela ja Yehova ahone kulinga chitanga cha kupupa-pupa misenge.

Chino kuchalumbunukine ngwo Akwa-Kristu keshi kuzanga hanga akwo awahilile ni kupwa ni mwono upema. Kupalikila mu umwe mukanda uze, chizavu cha tusongo cha ku sekulu yitangu atumine mu yikungulwila kambile limwe liji lize mulihasa kulumbunuka “Twamenu kanawa” hanji “nangenu kanawa.” (Yilinga 15:29) Amwe akwa-kuwayila amwenemwene kambile kuli Mianangana a hashi ngwo: “Vulie! mwene wami.” “Vulie! mwanangana.”—1 Mianangana 1:31; Nehemia 2:3.

Chako cha kupupa-pupa misenge kuli chinakatuka? Kaposhi wa Kutalila wa 15 ya Julho 1968 kambile hakutwala ku Encyclopædia Britannica (1910), volume 13, página 121 ngwo: “Chako cha kupupa-pupa misenge ni kwamba ngwo ‘mwono upema’ kota chinakatuka ku mianda ya kuwayila tuzambi a mahuza ni afu. A-Ngregu ni A-Roma ha mashimbu akulia kapwile ni kumwanga walwa ni kuzundula misenge hali ayoene ni hali afu.” Mukanda unanunga ngwo: “Chako chino chinachingi chako cha kupupa-pupa misenge hanga awahise atu.”

Shina chitanga chino nihindu kakuchilemesa ndo musono? Mukanda Manual Internacional de Bebidas Alcoólicas e Culturas de 1995 unambe ngwo: “Chako cha kupupa-pupa misenge kota chinakatuka ha yitanga ya atu akunyima cha kuhana milambu ya manyinga hanji vinyu kuli tuzambi a mahuza hanga ete cheswacho anazange ni kuzachisa maliji ‘kula utome’ hanji ‘mwono upema.’”

Kwamba umwenemwene, nyi chimwe chuma kachizachishile ku mashimbu akunyima hanga awayile nacho tuzambi a mahuza, chino kuchalumbunukine ngwo Mukwa-Kristu neye katambile kuzachisa chuma chacho. Chakutalilaho, tuchitalenu ha muhuko akuvuluka ngwo romana. Umwe mukanda wakulumbununa Mbimbiliya unambe ngwo: “Chinasoloka ngwe muhuko wa romana kota newo kapwile ni kuuzachisa ngwe chilayi chisandu mu uwayilo wa mahuza.” Chipwe chocho, Zambi katumine kusa romana jilauluka kusongo lia mazalo ja Sasendote wa Lutwe, kulutwe yilayi ya mihuko yacho kapwile ni kuyisa ku chipangula cha unengu chize chapwile mu tembele ya Solomone. (Kutuhuka 28:33; 2 Mianangana 25:17) Chikwo nawa, kazeya wa umbachiso kapwile ni kumuzachisa mu uwayilo wa mahuza, alioze kuli atu anji musono, kazeya wa umbachiso kali wika chimwe chilayi chinasolola ngwo mutu umwe kalimbata.

Yika mutwamba hakutwala kukuzachisa vinyu ha mianda ya uwayilo? Chakutalilaho, tangwa limwe A-Shekeme waze te akuwayila Mbale “Yanjila mu zuwo lia zambi yo nikulia, nikunwa, nikutuka Apimeleke,” mwana wa Ngideone. (Akwa Kuyula 9:22-28) Kunyonga lie, shina umwe mutu washishika kuli Yehova te mahasa kulichinga ni atu jacho hanga anwe ni kwita kuli tuzambi hanga alinge yuma yipi kuli Apimeleke? Ha kuhanjika ha mashimbu waze A-Izalele echele kwononokena Yehova, Amose kambile ngwenyi: “Kakupomba ku lumbu lia chilumbilo cheswe . . . mba mu zuwo lia zambi yo kakunwa vinyu ya waze hanaafwetesa milonga.” (Amose 2:8) Shina tuvumbi twa Zambi amwenemwene te malichinga no mu uwayilo wa mutapu au, chipwe ngwe vinyu yacho te mayihinjila hashi kuli tuzambi hanji kuyinwa ha mashimbu jacho? (Jeremia 7:18) Kutala te mahasa kuzundula musenge wa vinyu ni kwita ukwaso kuli umwe zambi hanji kwichila mutu mwono usuku?

Chili chilemu kunyingika ngwo tuvumbi twa Yehova ha mashimbu amwe kapwile ni kuzundula moko ni kwita hanga Zambi awahise. Kapwile ni kuzundula moko kuli Zambi wamwenemwene. Mbimbiliya yakwamba ngwo: “Solomone yamana kulutwe lia chilumbilo cha Yehova . . . yolola moko jenyi kwilu ngwenyi, Yehova, Zambi ya Izalele kukushi niumwe zambi ngwe yenu . . . Panjikenu muze mwilu nwatwama, ni ha kupanjika, nutukonekene kama.” (1 Mianangana 8:22, 23, 30) Chizechene nawa, “Ezera yahalisa Yehova . . . atu eswe yakumbulula ngwo, Amene! Amene! nikuzundula moko jo. Yahetamisa mitwe yo nikuwayila Yehova nikufulamana hashi.” (Nehemia 8:6; 1 Timoteu 2:8) Kwamba pundu, tuvumbi waze ashishika kuli Zambi te keshi kuzundula moko kwilu ni kwita yiwape kuli umwe ka-zambi.—Izaia 65:11.

Atu anji musono a kupupa-pupa misenge kota keshi kunyonga ngwo kanete limwe kumbululo hanji chimwe chiwape kuli umwe ka-zambi, alioze ayo keshi kuhasa nawa kulumbununa mumu liaka akuzundula misenge yo. Kashika, chipwe ngwe atu jacho keshi kunyonga chinji ha chikuma chino, chino kuchalumbunukine ngwo Akwa-Kristu katamba kwimbulula yitanga yo.

Tunanyingika ngwetu, ha yikuma yikwo nawa, Yela ja Yehova keshi kulinga yuma yize atu anji akulinga. Chakutalilaho, atu anji kakupwa kulutwe lia yilayi hanji yuma yize yakulemesa chifuchi ngwe pandela, ayo keshi kunyonga ngwo, kulinga chino chili uwayilo. Akwa-Kristu amwenemwene keshi kukinda akwo kulinga miada ya mutapu au, alioze chipwe chocho ayo keshi kulinga yuma yacho. Yela ja Yehova muze akunyingika tangwa lize yuma yacho muyikalingiwa ayo kakukanyama achine kuvwisa akwo kupihia. Chekwamba, ayo keshi kulinga yuma yize yakuhalisa chifuchi, yize yakulimika ni Mbimbiliya. (Kutuhuka 20:4, 5; 1 Yoano 5:21) Musono, atu anji keshi kunyonga ngwo, kupupa-pupa misenge chili ngwe kuwayila. Chipwe chocho, kuli yitela yipema yize yakutwala Akwa-Kristu kulituna kupupa-pupa misenge, chitanga chize chinakatuka mu uwayilo wa mahuza, yize nawa muyihasa kulumbunuka kwita chiwape ‘mwilu,’ chili ngwe kwita ukwaso kuli umwe ka-zambi.—Kutuhuka 23:2.