Musono yizulie ya sonyi yili sali lieswe. a Chikwo nawa, atu anji musono kakutayiza yuma yacho. Yuma yacho muyihasa kupwa ha mitambi, yinema, miaso, mikanda, televisão, videogames, telefone, computador, site ni majila akwo akulitumina foto ha internet. Musono ku yihela yinji atu anji kakutala yizulie ya sonyi kuhiana ku mashimbu a kunyima.—Tala mushete wakwamba ngwo,  “Umwenemwene Hakutwala ku Yisulie ya Sonyi.”

Mutapu uze akulingilamo yizulie ya sonyi unalumuka. Umwe longeshi avuluka ngwo, Gail Dines yasoneka ngwenyi: “Musono, yizulie ya sonyi yili yipi chinji, yuma yize atu apwile nikuyivwila lwaji hiyapwa ngwe yuma yamokomoko.”

Mba kuchi ena wa kunyonga yuma yacho? Yizulie ya sonyi yili wika yiheho nyi ulembe uze wakushihana? Yesu kambile ngwenyi: “Mitondo yeswe yipema kuyakwima mihuko yipema, alioze mutondo wamokomoko kuwakwima mihuko yipi.” (Mateu 7:17) Mihuko yika yakwima ha kutala yizulie ya sonyi? Tutalenu yimwe yihula hakutwala ku yizulie ya sonyi mba tuhase kunyingika mihuko ya yizulie ya sonyi.

YIZE AKWA-MANA AKWAMBA: Yizulie ya sonyi yakwijilisa mutu hanga ayizange chinji. Akwa-kuhengwola amwe ni mandotolo kakutesa yizulie ya sonyi ni cocaína avuluka ngwo crack.

Brian, b yoze te hanejilila kutala yizulie ya sonyi ha internet yamba ngwenyi: “Ami te chishi kuhasa kwehuka yuma yacho. Chapwile ngwe kangutakwilako. Kulilamikiza chapwile ni kunguvwisa woma ni mutwe yikola. Nasele tachi jinji hanga ngweche yuma yacho, alioze muze kwapalikile yimwe miaka, nihindu te munguchizanga yuma yacho.”

Atu waze hanejilila kutala yizulie ya sonyi, kanji-kanji kakuhanjika mahuza hanga asweke ndako yacho yipi. Kashika kutushi kukomoka kunyingika ngwo anji a kuli atu jacho kakuzanga kutwama ukawo, kwivwa sonyi, kusakalala, kuhonga ku mbunge ni kulivutwola. Amwe lume kakupwa ni manyonga a kulishiha. Sérgio yoze te wakuchiza yizulie ya sonyi ha internet hita tangwa yamba ngwenyi: “Napwile ni kunyonga wika hali yami mwene.” Yamba nawa ngwenyi: “Napwile ni kulivwa ngwe chishi ulemu, kulilamikiza, kulivwa ukawami ni kunenganyana. Napwile ni kwivwa sonyi ni woma wa kwita ukwaso.”

Chipwe kutala ha shimbu likehe hanji ka yizulie ya sonyi, muyihasa kukwata ku mwono wa mutu. Umwe mukwa-kuhengwola hakutwala ku lamba lize liakwiza ha kutala yizulie ya sonyi avuluka ngwo, Judith Reisman, muze apwile kulutwe lia akwa-komite ya Senado mu Estados Unidos, yamba ngwenyi: “Yizulie ya sonyi yakulalaminya mu manyonga ni kwalumuna yimwe mu wongo, yizulie yacho yakununga mu wongo ni kwiza mu manyonga ja mutu chipwe ngwe kazangile kwiwuluka yuma yacho. Yizulie yacho chikalu kuyijimuna hanji kuyishi kujimuka lume.” Susan wa miaka 19 yoze wapwile ni kunjila ha site yize yakusolola yizulie ya sonyi yamba ngwenyi: “Yizulie yacho yasalile mu mbunge yami, yakwiza mu manyonga susumuku. Kota chichi keza kuhasa kuyijimuna.”

CHIKUMA CHILEMU: Yizulie ya sonyi yakupwisa tupinji ni kupinjisa atu waze akuyitala.—2 Petulu 2:19.

YIZE AKWA-MANA AKWAMBA: “Malo anji kakufwa, asoko anji kakulihandununa mumu lia yizulie ya sonyi.”—The Porn Trap, (Muheto wa Yizulie ya Sonyi) Maliji a Wendy ni Larry Maltz.

Yizulie ya sonyi yakushiha malo ni kuhandununa asoko anji ha:

• Kutepulula ujikijilo ni zango hakachi ka pwo ni lunga.—Yishima 2:12-17.

• Kulingisa mutu hanga anyonge wika hali iye mwene, kuhona kunyonga ha chize yoze alimbata nenyi mevwa ni ha uwahililo wenyi.—A-Efwesu 5:28, 29.

• Kulingisa mutu anyonge chinji ha kulisumbakenya.—2 Petulu 2:14.

• Kulingisa mutu hanga ashinjile mutu yoze alimbata nenyi alisumbakenye mu jila yize kuyalitele.—A-Efwesu 5:3, 4.

• Kutwala mutu kuhona kushishika kuli yoze alimbata nenyi ku manyonga ni ku mujimba.—Mateu 5:28.

Mbimbiliya yakwamba ngwo, pwo ni lunga katambile kupwa “ni mafwefwe” umwe kuli mukwo. (Malakia 2:16) kuhona kushishika yili yimwe jila yakulumbwilamo mutu yoze walimbata nenyi, chikwo nawa muyihasa kushiha ulo ni kulingisa atu hanga alihandunune hanji kulilakula. Chino nawa chakupinjisa ana.

Yizulie ya sonyi yakukwata hali ana. Brian, yoze twatongolanga yalumbununa ngwenyi: “Muze napwile ni miaka 10, te tunahehe ni akwetu ya kuliswaminyina, chocho yinguwana mukanda wa yizulie ya sonyi uze te tata akutala. Yinguputuka kutala mukanda wacho mu usweke, alioze te chanyingikine mumu liaka yizulie yacho yakunguwahila. Chino chapwile uputukilo wa yimwe ndako yipi chinji yize napinjile nayo ha miaka yinji, ndo muze nakolele.” Akwa-mana kakwamba ngwo, yizulie ya sonyi yakulingisa hanga twanuke aputuke mwono wa kulisumbakenya ni kawashi. Chikwo nawa yakwazangisa chinji kulisumbakenya mu jila yipi. Atu jacho katwamine kanawa mu manyonga.

CHIKUMA CHILEMU: Yizulie ya sonyi yakupihisa usepa uze ukwete zango, yakuneha lamba ni yikola yinji.—Yishima 6:27.

LIJI LIA ZAMBI LINAMBE NGWO: “Kashika shihenu yihanda yenu . . . utanji, ni luchisa, ni kusasaminya, ni usolo upi, ni kuzo, yenayo kukombelela mahamba.”—A-Kolosu 3:5.

Mu maliji akehe, Yehova c kakuvwila lwaji yizulie ya sonyi. Chino kuchalumbunukine ngwo ni kulisumbakenya necho Yehova kakuchivwila lwaji. Yehova katutangile ni nyonga lia kulisumbakenya hanga waze alimbata alivwise kuwaha, apwe alinunga, ni kupwa ni uwahililo wa kupwa ni ana.—Tiangu 1:17.

Mba mumu liaka mutuhasa kwamba ni shindakenyo ngwetu, Yehova kakuvwila lwaji yizulie ya sonyi? Tutalenu yimwe yikuma:

• Iye kananyingika ngwenyi yizulie ya sonyi muyihasa kwonwona miono ya atu.—A-Efwesu 4:17-19.

• Iye kakutuzanga kashika kanazange kutufunga ku yuma yipi.—Izaia 48:17, 18.

• Yehova kanazange kufunga malo ni asoko.—Mateu 19:4-6.

• Iye kanazange hanga tupwe alinanga mu manyonga ni kuvumbika akwetu.—1 A-Tesalonika 4:3-6.

• Yehova kanazange hanga tuvumbike uhashi wetu wa kusema ni kuulemesa.—A-Hepreu 13:4.

• Yehova kananyingika ngwenyi yizulie ya sonyi yakusolola nyonga lipi, lia kuzo lia Satana hakutwala ku kulisumbakenya.—Uputukilo 6:2; Yundase 6, 7.

CHIKUMA CHILEMU: Yizulie ya sonyi yakupihisa usepa wa mutu ni Zambi.—A-Roma 1:24.

Yehova kakwate keke hali waze anazange kukumba jita ya kutala yizulie ya sonyi. Mbimbiliya yakwamba ngwo: “Yehova hazala too ni keke ni vumbi iye makoke kutenuka, utu wa zango lienyi kuwalumbama. Mumu kananyingika mijimba yetu; kanewuluka ngwenyi, O kapwa fufuta tuhu.” (Samu 103:8, 14) Iye kakusanyika atu waze alikehesa achinyine kuli iye ‘hanga akawane keke, ni vumbi liakutukwasa ha mwaka wa chikala.’—A-Hepreu 4:16; tala muchete wakwamba ngwo,  “Chize Muhasa Kutusuka ku Yizulie ya Sonyi.”

Atu anji kakuhasa kwecha kutala yizulie ya sonyi ni ukwaso wa Zambi. Shina ukwaso wenyi uli lume upema? Tala yize Mbimbiliya yakwamba hakutwala kuli atu waze ahashile kwecha yitanga yipi: “Hananusanyisa, . . . hananusela ku usandu, . . . hananupwisa akwa ululi mu jina lia Mwene Yesu Kristu, muli Spiritu wa Zambi yetu.” (1 A-Korindu 6:11) Chizechene ngwe postolo Paulu, no mahasa kwamba ngwo: “Kunahasa kulinga yuma yeswe muli yoze wakunguhashisa.”—A-Fwilipu 4:13.

Susan, yoze wahashile kukumba ndako yenyi ya kutala yizulie ya sonyi yamba ngwenyi: “Yehova wika mwe mahasa kukukwasa kukumba. Nyi wamwita ukwaso ni usongwelo, muopwa walinanga kumeso jenyi. Iye kechi keza kakumbila.”