1, 2. Iya mahasa kuzuka ha kuhengula kanawa Mwaso wa Solomone, nawa mumu liaka? (Tala chizulie cha uputukilo.)

ACHI nyongenu lunga ni pwo kanalimbata. Ayo malitala ni kusehejela. Atu eswe kanaamono ngwo kalizanga chinji! Ndumbu wahanjika pande ja umbachiso wo matala chize analizange mba maputuka kunyonga ngwenyi, shina zango lio mulinunga mashimbu eswe, nyi mulikahwa muze mapwa ni yipikalo? Lunga ni pwo nyi malizanga ulo wo muuhasa kukola chipwe mukusoloka kapinda mweswawo. Amu malo anji analihandununa, mutuhasa kuhula ngwetu, Shina chili chashi kupwa ni zango lize kulishi kuhwa?

² Ni ha mashimbu a Mwanangana Solomone, atu anji te keshi kusolola zango liamwenemwene. Mumu liaka? Solomone yasoneka ngwenyi: “Hinawana lunga umuwika hakachi ka kanunu; alioze pwo umuwika hakachi ka kanunu chamuwanyine. Chino wika nawana, Zambi walingile mutu mukwa ululi alioze hataka yuma yinji.” (Chilu. 7:26-29) Ha mukunda wa mapwo yilambala waze te akuwayila Mbale, ha matangwa  jacho yitanga ya atu yiyipihia chinji, chocho yichipwa chikalu Solomone kuwana lunga hanji pwo wa yitanga yipema. * Alioze, mukanda wa Mwaso wa Solomone uze iye aliangile kusoneka unasolola ngwo lunga ni pwo mahasa kupwa ni zango liamwenemwene. Nawa unasolola chize zango liatamba kupwa ni chize chatamba kulisolola. Tuvumbi twa Yehova, alimbata ni waze apwa twamishi mahasa kulilongesa zango liacho ha kuhengula kanawa mukanda uno wa mu Mbimbiliya.

3. Mumu liaka lunga ni pwo mahasa kupwa ni zango liamwenemwene?

³ Tanga Mwaso wa Solomone 8:6. Zango kalilumbununa ngwo ‘mulengi wa tachi ja Yehova.’ Mumu liaka? Mumu zango lili utu unene wa Yehova, nawa katutangile ni uhashi wa kulisolola. (Uputu. 1:26, 27) Muze Zambi ahanyine pwo mutangu Eva, kuli lunga mutangu Alama, lunga kevwile chiseke chinji ni kwamba maliji apema hali mukwo-pwo. Eva neye kevwile chiseke chinji kupwa ni mukwo-lunga, mumu Yehova katangile Eva kukatuka kuli Alama. (Uputu. 2:21-23) Yehova kahanyine atu uhashi wakusolola zango. Hachino, lunga ni pwo mahasa kupwa ni zango liamwenemwene kuli umwe ni mukwo.

4, 5. Lumbununa jimwe sango jize jili mu Mwaso wa Solomone.

⁴ Mwaso wa Solomone walumbununa zango lia lunga ni pwo ni maliji apema. Mwaso wacho unahanjika hakutwala ha zango lia mwana-pwo yoze te watwama ku Shuneme ni kasendo kenyi mukwa-kufunga mapanga. Mwana-pwo wacho te kanafungu minda ya vinyu ya Ndumbwenyi, yize yapwile hakamwihi ni kuze Mwanangana Solomone apwile ni maswalale jenyi. Muze Solomone amwene mwana-pwo wacho yatuma tuvumbi twenyi hanga amuneheneyo mu chilombo. Mba Solomone yasolola zango linji hali iye ni kumwaha yawana yipema. Alioze, mbunge ya mwana-pwo te yili hali kafunga kenyi mba yafupa chinji kupwa hamuwika nenyi. (Mwaso 1:4-14) Kafunga yaya ku chilombo kuli yoze mwana-pwo, nawa yaputuka kushimutwina maliji a zango.​—Mwaso 1:15-17.

⁵ Solomone yafuna ku Yerusaleme ni mwana-pwo wacho ni kafunga neye yakaula. (Mwaso 4:1-5, 8, 9) Solomone kasele tachi jinji hanga mwana-pwo wacho amuzange, alioze kakahashile. (Mwaso 6:4-7; 7:1-10) Mba Mwanangana yecha mwana-pwo hanga afune ku zuwo lienyi. Kusongo, mwana-pwo yasanyika kafunga kenyi hanga azomboke ni kwiza kuli iye “ngwe kai.”​—Mwaso 8:14.

6. Mumu liaka chili chikalu kunyingika waze ahanjikile yikuma yili mu Mwaso wa Solomone?

⁶ Mwaso wa Solomone uli mwaso upema chinji. Kashika akuuvuluka ngwo “mwaso wa miaso.” (Mwaso 1:1) Alioze Solomone kakaselemo majina ja atu waze ahanjikile maliji jacho. Iye kafupile kupemesa maliji ni mwaso kuhiana kwamba yuma yinji. Chipwe tuhu, mwaso wacho kuushi ni majina ja atu waze ahanjikile yikuma yilimo, alioze mutuhasa kwaanyingika ha yize ayo ambile.

7, 8. Kuchi kafunga ni mwana-pwo asolwele zango kuli umwe ni mukwo? Hana yakutalilaho.

⁷ Mu mukanda wa Mwaso wa Solomone  muli maliji anji a “zango” hakutwala kuli mwana-pwo ni kafunga-mapanga. Chipwe tuhu muli maliji azango waze halinga miaka 3,000, maliji jacho musono mahasa kusoloka ngwe akulu, alioze ayo kali ni ulumbunwiso unji nawa sango jize jilimo jili ni ulemu unji hali yetu. Chakutalilaho, kafunga-mapanga yachichimieka meso apema a mwana-pwo, ni kwatesa ni meso ja “tutele.” (Mwaso. 1:15) Mwana-pwo kambile ngwenyi meso ja kafunga kenyi kali apema chinji ngwe tutele. (Tanga Mwaso wa Solomone 5:12.) Kuli mwana-pwo, tutumba twa meso ja kafunga kanasoloka apema chinji ngwe a katele yoze unasane mu yamwa.

⁸ Maliji apema a kafunga ni mwana-pwo kakapwile ni kuhanjika wika ku upema wa mujimba. Chakutalilaho, iye kazangile chinji mbunge ya keke yize mwana-pwo apwile ni kusolola kuli atu eka. (Tanga Mwaso wa Solomone 4:7, 11.) Iye yamba ngwenyi: “Ndungi yami, mivumbo ye yinatuhwisa wuchi. Wuchi ni yamwa yili mushi lia limi lie.” Kuli iye maliji ja mwana-pwo te kayema ni kupema ngwe yamwa ni wuchi uze wayekemena. Chochene, muze kafunga-mapanga ambile kuli mwana-pwo ngwo, “unapeme mweswe wa muwundu, . . . muli yena kumushi kachipa,” kafunga te kananyonga yitanga yenyi yipema kuhiana upeme wenyi wa ku meso.

9. (a) Zango lia mutapu uka lunga ni pwo atamba kusolola? (b) Mumu liaka waze alimbata katamba kusolola zango kuli umwe ni mukwo?

⁹ Musono lunga ni pwo waze akuwayila Yehova katamba kumona ngwo ulo uli chuma chilemu chinji hi kulitayiza wika ko. Ayo katamba kulizanga ni kusolola zango liacho. Alioze zango lika lioliene? Shina lili zango lize linakatuka mu shimbi ja mu Mbimbiliya? (1 Yoano 4:8) Kutala lili zango lize twakusolola kuli asoko jetu? Shina lili zango lize masepa angunu akwete nyi? (Yoano 11:3) Nyi lili zango lize liapwa hakachi ka lunga ni pwo? (Yishi. 5:15-20) Kwamba umwenemwene waze alimbata katamba kusolola zango lieswe ali. Zango liakupwa lipema muze malisolola. Waze alimbata katambile kwecha milimo ya tangwa ni tangwa hanga yahonese kusolola zango kuli umwe ni mukwo. Kusolola zango chakukwasa kupwa ni ujikijilo ni uwahililo mu ulo! Ku yisemuko yimwe, kuze a kutondela ana jo mapwo chakupwa chikalu lunga ni pwo kulinyingika kanawa muze kanda achilimbata. Kashika katamba kusa tachi, asolole zango ha kuhanjika umwe ni mukwo mumu chino muchikwasa mba ulo wo ukole.

10. Kuchi kusolola zango muchihasa ku kolesa ulo?

¹⁰ Nyi waze alimbata masolola zango kuli umwe ni mukwo chino muchihasa kukolesa ulo wo mu jila yikwo. Mwanangana Solomone kafupile kuhana kuli mwana-pwo Ka-Shulame chimwe chikuto cha ‘uhenya cha oru ni kulamikaho prata. Iye yamuchichimieka, ni kumwamba ngwo, “aye kanapeme ngwe kakweji, kanatemuka ngwe tangwa.” (Mwaso 1:9-11; 6:10) Alioze mwana-pwo yashishika kuli kafunga kenyi. Yika yakwashile mwana-pwo wacho ha mashimbu waze kakapwile hamwe ni kafunga? Iye matulweza. (Tanga Mwaso wa Solomone 1:2, 3.) Chuma chamukwashile kwiwuluka maliji a “zango” a kafunga kenyi. Kuli mwana-pwo, maliji  jacho kapwile apema chinji “kuhiana vinyu” yize yakuwahisa mbunge, nawa jina lienyi liapwile ngwe “maji akupukumuna” ha mutwe. (Samu 23:5; 104:15) Chili chilemu lunga ni pwo kusolola zango kuli umwe ni mukwo, mba zango liacho likole chinji. Nyi mapwa ni kwiwuluka yuma ayi chino muchikwasa hanga zango lio likole!

11. Yika mutuhasa kulilongesa ha maliji waze Ka-Shulame ambile kuli ana-mapwo a mu Yerusaleme?

¹¹ Mwaso wa Solomone uli nawa ni malongeso waze anatale akwa-Kristu waze apwa twamishi, chipi-chipi waze anafupu mutu yoze malimbata nenyi. Mwana-pwo kakapwile ni zango nilimwe hali Solomone. Iye yashingisa ana-mapwo amu Yerusaleme ngwenyi: “Kanda nusunga zango chipwe kulisongojola ndo mulizanga.” (Mwaso 2:7; 3:5) Mumu liaka? Mumu hi chipema ko kuzanga mutu mweswawo hanga ulimbate nenyi. Mukwa-Kristu yoze unazange kumbata, chili chipema chinji kushimbwila ni uhumikizo weswe mutu yoze mamusolwela zango liamwenemwene.

12. Mumu liaka mwana-pwo Ka-Shulame azangile chinji kafunga?

¹² Mumu liaka mawana-pwo Ka-Shulame azangile chinji kafunga? Chamwenemwene, iye kapwile mupema chinji ku mujimba, “ngwe kai,” moko jenyi a mawundu ngwe “oru” nawa molu jenyi te apema chinji ngwe “mangunji a marmore.” Chipwe tuhu kapwile mupema ku mujimba, alioze yitanga yenyi ye yamupemesene chinji. Ka-Shulame yamba ngwenyi: “Ngwe mutondo wa mása hakachi ka mitondo ya mu yambu, chocho mukwa zango liami kapwa hakachi ka akweze.” Mwana-pwo yoze washishika kuli Yehova ha kuzanga yoze lunga, kota lunga wacho te kakuzanga chinji Yehova.​—Mwaso 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Mumu liaka kafunga-mapanga azangile mwana-pwo wacho?

¹³ Yika mba mutwamba hakutwala kuli mwana-pwo Ka-Shulame? Iye kapwile chileza-leza kashika amuzangile kuli mwanangana yoze wapwile ni “makumi asambano a miazovu ni makumi nake a konkubina, ni ana-mapwo kechi kuhasa kwaalula.” Mwana-pwo wacho kalimwene ngwe “kawalangaza wa ku sharone, nguli lirio ya mu  yikulu”​—te kapwa ngwe chitemo. Mwana-pwo wacho kapwile ni uhomboloji ni kulikehesa. Hi kukomoka ko kunyingika ngwo kapwile “ngwe lirio hakachi ka mingonga,” chuma chize kafunga-mapanga te anyingika chinji! Ka-Shulame kashishikile kuli Yehova.​—Mwaso 2:1, 2; 6:8.

14. Zango lize anasolola ha Mwaso wa Solomone yika linalongesa akwa-Kristu waze anazange kumbata?

¹⁴ Yehova kakutoweza tuvumbi twenyi hanga ambate wika “muli Mwene.” (1 Kori. 7:39) Chino chinalumbunuka ngwo twatamba kumbata kavumbi ka Yehova yoze hanamupapachisa. Kuchi chino muchihasa kukwasa mu ulo? Muchikwasa lunga ni pwo kukumba yipikalo ya tangwa ni tangwa. Nyi mazanga chinji Yehova mapwa ni sambukila mu ulo wo. Kashika nyi munufupa kumbata hanji kuya ulo, kaulenu chilweza cha kafunga-mapanga ni Ka-Shulame, ha kufupa mutu yoze uli ni yitanga yipema nawa wakuzanga chinji Yehova.

15. Kuchi Ka-Shulame mahasa kupwa chimwe chilweza kuli twamishi waze azanga Zambi?

¹⁵ Tanga Mwaso wa Solomone 4:12. Mumu liaka kafunga anatesa kasendo kenyi ngwe “jardine ya kuyika”? Chipanga hanji jardine ya kujingilika keshi kuyazulula kuli mutu mweswawo. Mahasa kuyazulula wika kuchikolo cha kuyika. Mwana-pwo Ka-Shulame kali ngwe jardine yacho mumu zango lienyi liapwile wika hali kafunga kenyi yoze te mapwa mukwo-lunga. Mwana-pwo hakulituna kupwa kasendo wa mwanangana, iye yalisolola ngwo kapwa “chipanga” nawa kakapwile “chikolo” chize chakuliazulukila. (Mwaso 8:8-10) Chizechene nawa twamishi waze azanga Zambi kakufunga zango lio hanga akalisolole wika kuli yoze makalimbata nenyi.

16. Yika Mwaso wa Solomone unalongesa hakutwala ha mashimbu akulinyigika cha tusendo?

¹⁶ Muze kafunga etele kuli Ka-Shulame hanga aye ni kwendangana, mandumbu ja mwana-pwo kakamwechele hanga aye. Alioze, ayo yamutuma afunge munda wa vinyu. Mumu liaka? Shina ayo te keshi kumufuliela? Nyi mandumbu jenyi kanyongene ngwo iye te mahasa kulinga yitanga ya luchisa? Kwamba umwenemwene, ayo te kanazange kufunga ndumbwo hanga achine kupwa mu yeseko. (Mwaso 2:10-15) Hano, hali longeso lize linatale kuli waze achili twamishi: Ha mashimbu waze tusendo analinyingika ayo katamba kulifunga hanga usendo wo upwe walinanga. Katamba kwehuka kupwa mu yihela ya ukawo. Ayo mahasa kusolola zango kuli umwe ni mukwo, alioze katamba kwehuka yuma yize muyatwala ku luchisa.

17, 18. Yika mutuhasa kulilongesa mu Mwaso wa Solomone?

¹⁷ Yehova kanazange ngwo ulo ununge. Iye kanazange lunga ni pwo hanga alizange umwe ni mukwo. Kashika ayo katamba kulizanga chinji muze malimbata. Alioze nyi mafupa hanga ulo wo ukole katamba kupwa ni zango linji ngwe mulengi wa kahia uze kuushi kujima.​—Marku 10:6-9.

¹⁸ Nyi unafupu mutu yoze mulimbata nenyi, watamba kufupa mutu yoze muhasa kuzanga ni mbunge ye yeswe ni kukolesa zango liacho hanga lichine kukekema. Ngwe chize twalilongesa mu Mwaso wa Solomone, mutuhasa kusolola zango liamwenemwene mumu lili ‘mulengi wa kahia wa tachi ja Yehova.’​—Mwaso 8:6.