Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

Makulwana, Kuchi Nwakwivwa Ha Nyonga Lia Kulongesa Akwenu?

Makulwana, Kuchi Nwakwivwa Ha Nyonga Lia Kulongesa Akwenu?

“Chuma cheswe chili ni kangonde kacho.” —CHILUMBUNUNYI 3:1.

1, 2. Yika yize tulayi a mbonge akumona mu yikungulwila yinji?

LIMWE tangwa muze kalayi wa mbonge te himahwisa kukunguluka ni makulwana, yatala kuli ayo ni zango lieswe hakumona chize akukalakala, mumu amwe te hapwa kulu tushinakaji. Chipwe chocho, kwapwile chikuma te analipikala nacho. Iye yaahula ngwenyi, “Mandumbu jami, yika nwalinga hanga nulongese akwenu milimo ya chikungulwila?” Mandumbu yeuluka ngwo ha wenyi alingile wa kasula kakolwezele ngwenyi apwe ni mashimbu akulongesa akwo. Mukulwana umwe yatayiza ngwenyi, “Ni ye twakulinga yakwihi.” Makulwana akwo no yatayiza ngwo chamwenemwene.

2 Nyi ni yenu nuli makulwana, hanji munuhasa kwamba chenacho. Tulayi a mbonge anji kakumona ngwo makulwana ayikungulwila anji keshi kuwana shimbu ya kulongesa akweze ni mandumbu akwo waze hakola hanga akwase kufunga chikungulwila. Kuhanjika umwenemwene, chili chikalu kulinga chocho. Mumu liaka?

3. (a) Kuchi Mbimbiliya yakusolola ulemu wakulongesa akwetu, nawa mumu liaka tulieswe twatamba kusa mbunge ku mulimo wacho? (Tala maliji mushi lia lifwo.) (b) Mumu liaka muchihasa kupwa chikalu kuli makulwana amwe kulongesa akwo?

3 Nyi nuli makulwana, nunanyingika ngwenu chili chilemu chinji kulongesa mandumbu jenu. * Nunanyingika ngwenu mandumbu anji anafupiwa waze makwasa yikungulwila yikole ni waze meza kakwasa yikungulwila yaha kulutwe lia matangwa. (Tanga Izaia 60:22.) Mbimbiliya yakwamba ngwo nwatamba ‘kufumba akwenu.’ (Tanga 2 Timoteu 2:2.) Nihindu, muchihasa kupwa chikalu kuwana mashimbu akulongesa mandumbu. Nukwete milimo yakufunga asoko, ni milimo yenu ya kumusunya. Nawa nukwete milimo ya mu chikungulwila ni yipikalo yize yakunuwana. Amu nuli ni milimo yinji yakulinga, tushimutwinenu mumu liaka chili chilemu kupwa ni shimbu lia kulongesa akwetu.

KULONGESA MANDUMBU CHINAFUPIWA CHINJI

4. Ha mashimbu amwe, mumu liaka makulwana akulaluka kulongesa mandumbu?

4 Mumu liaka muchihasa kupwa chikalu kuwana mashimbu a kulongesa mandumbu mu chikungulwila? Anji mahasa kunyonga ngwo: ‘Yuma yikwo muchikungulwila katamba kuyilinga kawashi-washi, nawa ha mashimbu alita. Nyi kutwalongesele kawashi mandumbu, kukushi kusoloka niumwe upi muchikungulwila. Shina chino chili cha mwenemwene nyi? Yuma yimwe katamba kuyilinga kawashi. Alioze, nyi nwalaluka kulongesa mandumbu, munuhasa kuneha yipikalo mu chikungulwila.

5, 6. Yika mutuhasa kulilongesa ha chilweza cha mukwa-kwendesa mashinyi, ni chize akufunga mashinyi jenyi? Kuchi mututesa chilweza chacho hakulongesa mandumbu mu chikungulwila?

5 Nyonga ha chimwe chilweza. Nyi mutu mafupa kufunga kanawa mashinyi jenyi, katamba kusa-samo maji aha. Chipwe chocho, iye hanji mahasa kunyonga ngwenyi gasolina wika ye yinafupiwa kawashi, mumu ni keshimo mashinyi keshi kwenda. Iye mahasa nawa kunyonga ngwenyi, ni keshi ni mashimbu, mahasa kwalumuna maji ha mashimbu eka. Mumu mashinyi manunga ni kwenda ha mashimbu anji. Alioze nyonga liacho mulihasa kuneha ponde. Nyi keshi kusamo maji ha mashimbu alita, mashinyi muyihasa kufwa. Mba makisa mashimbu ni mbongo jinji hakululieka mashinyi jacho. Longeso lika mutwandaho?

6 Makulwana katamba kutala kawashi-washi ha yuma yize yili ni ulemu. Ni kalingile chocho, mahasa kuneha kapinda muchikungulwila. Ngwe chize mukwa-kwendesa mashinyi watamba kusa gasolina mashimbu eswe mu mashinyi jenyi, ni makulwana no katamba kusa “shindakenyo ha yuma yahiana kupema.” (Fwili. 1:10) Alioze makulwana amwe keshi ni shimbu lia kulongesa akwo mumu lia kukalakala milimo yikwo yilemu. Achi chili ngwe kuhona kusa maji mu mashinyi. Nyi makulwana malaluka kulongesa mandumbu, hakupalika cha mashimbu mu chikungulwila kumushi kupwa mandumbu akulongesa kanawa waze mahasa kutala ha milimo yize yinafupiwamo.

7. Kuchi twatamba kumona makulwana waze akupwa ni shimbu lia kulongesa akwo?

7 Kashika, kanda tunyonga ngwetu kulongesa akwetu hi chilemu ko. Makulwana waze akufupa chikungulwila hanga chijikize, nawa akuwana mashimbu akulongesa akwo, kali tuvumbi amalinjekela nawa kali alemu chinji kuli mandumbu jo muchikungulwila. (Tanga 1 Petulu 4:10.) Kuchi mba chikungulwila cha kuyuka?

KUZACHISA KANAWA MASHIMBU

8. (a) Mumu liaka makulwana atamba kulongesa akwo? (b) Makulwana waze ali kuze ‘kunafupiwa chinji ukwaso,’ mulimo uka ulemu ali nawo? (Tala kasha “Mulimo Ulemu.”)

8 Chipwe makulwana waze halinga mashimbu anji mu mulimo uno, katamba kulikehesa ni kunyingika ngwo muze makola keshi kapwa nawa ni tachi ja kukalakala ngwe chize analingi musono. (Mika 6:8) Nawa, katamba kunyingika ngwo yimwe yipikalo muyihasa kwawana “nikulita ni tangwa liacho,” mba muchipwa chikalu kuli ayo kukalakala milimo ya chikungulwila. (Chilu. 9:11, 12; Tia. 4:13, 14) Amu makulwana kakuzanga chinji atu ja Yehova ni kwaasa mbunge, kashika ayo akulongesa akweze yize hanalilongesa ha miaka yinji.​—Tanga Samu 71:17, 18.

9. Yika muyikalingiwa kulutwe lia matangwa yize yatamba kutulingisa hanga tulongese akwetu?

9 Makulwana waze akulongesa akwo kali nawa alemu chinji, mumu tachi jize akusa jakukwasa chikungulwila hanga chijikize. Fumbo lino lia kukwasa mandumbu ajame hanga akwase chikungulwila chilinunge hamuwika ni kupwa ni ushishiko muli Zambi. Chino chili chilemu chinji ha matangwa wano akusula, nawa muchikatukwasa ha luyinda munene yoze unakundama. (Eze. 38:10-12; Mika 5:5, 6) Kashika, makulwana jetu a zango, kuputuka musono, pwenu ni mashimbu a kulongesa mandumbu jenu.

10. Yika atamba kulinga makulwana mba apwe ni shimbu lia kulongesa mandumbu?

10 Tunanyingika ngwetu nuli ni milimo yinji, mumu nwakutala ha yuma yinji yilemu ya mu chikungulwila. Kashika, zachisenu amwe mashimbu waze nwakulinga milimo ya chikungulwila nulongese mandumbu jenu. (Chilu. 3:1) Nyi munulinga chino, munuzachisa kanawa mashimbu jenu nawa chino muchikayukisa chikungulwila kulutwe lia matangwa.

LULIEKENU SHIMBU LIPEMA

11. (a) Yika yinatukomwesa ha chikuma chize makulwana a ku yifuchi yeka ni yeka ahananga? (b) Kulita ni Yishima 15:22, mumu liaka chili chilemu makulwana kushimutwina ha yikuma yize ambanga makulwana ni akwo?

11 Makulwana amwe waze akuzachisa kanawa mashimbu jo hanga alongese akwo milimo ya muchikungulwila, kaahulanga hanga ambulule chize akuchilinga. * Makulwana eswe yaahana chikuma chimuwika chipwe tuhu ayo kalisa chinji ku mwono wo. Yika chino chinasolola? Chinasolola ngwo longeso lia kukatuka mu Mbimbiliya lili ni ulemu unji kuli mandumbu “kweswako ali ni cheswacho chikungulwila ali.” (1 Kori. 4:17) Kashika ha longeso lino ni lize mulisulaho, mutushimutwina yikuma yimwe ya yize makulwana akulinga. (Yishi. 15:22) Waze akulongesa akwo mutwavuluka ngwetu alongeshi, mba mutuvuluka waze malongesa ngwetu alongi.

12. Yika longeshi atamba kulinga, nawa mumu liaka?

12 Chitangu, longeshi katamba kululieka shimbu lipema. Mumu liaka chili chilemu? Chizechene ngwe mukwa-kulima kananyingika ngwo chitangu katamba kululieka mavu mba atumbeho mbuto, ni longeshi neye katamba kululieka mbunge ya longi yenyi mba amulongese yuma yaha. Mba kuchi longeshi mahasa kululieka shimbu lipema mba alongese? Iye mahasa kukaula chilweza cha umwe longeshi mupema wa shakulu profeta Samuele.

13-15. (a) Yika Yehova atumine Samuele kulinga? (b) Kuchi Samuele aluliekele Saulu ha mulimo wenyi waha? (Tala chizulie cha uputukilo.) (c) Mumu liaka sango aji ja mu Mbimbiliya ja Samuele mujihasa kukwasa makulwana musono?

13 Limwe tangwa, miaka 3,000 kunyima, Yehova yalweza profeta Samuele ngwenyi: “Hamene, ha ola yino, mungukakutuma umwe lunga wa ku chifuchi cha Mbenjamine, ukamuwayise akapwe kasongo ka atu jami A-Izalele.” (1 Samue. 9:15, 16) Samuele yanyingika ngwo kechi kasongwela A-Izalele alioze Yehova te kanazange hanga iye awayise umwe kasongo mwaha. Kashika hakululieka yoze lunga ha mulimo waha, Samuele yanyingika mulimo uze amuhele ni kululieka mwakuulingila.

14 Ha tangwa liakawileho, Samuele yamona Saulu, Yehova yalweza profeta ngwenyi: “Mwe mutu au.” Hazehene Samuele yalinga ngwe chize Yehova amulwezele. Mba Samuele yafupa shimbu lipema lia kuhanjika ni Saulu. Samuele yeta Saulu ni ngamba yenyi hanga jilie hamuwika. Yaaha yitwamo yipema yakulutwe ni kulia chipema. Samuele yamba ngwenyi: “Tambula ulie mumu tunakakutulikilacho ndo ha ola yino.” Muze halia, Samuele yalweza Saulu hanga jiye ku zuwo lienyi. Mujila yaputuka kushimutwina. Muze haheta kuzuwo lia Samuele, “yalishimwinya ni Saulu helu lia zuwo” ndo haze ayile ni kupomba. Muze hikwacha, Samuele yawayisa Saulu, yamumbenjala ni kumwaha shimbi. Hanyima lia chino, Saulu yayakwenyi, hanga akashimbwile yuma yikwo muyikalingiwa.​—1 Samue. 9:17-27; 10:1.

15 Samuele kawayishile Saulu hanga apwe kasongo wa Izalele. Chamwenemwene, kuwayisa Saulu chinalise chinji ni kulongesa mandumbu hanga apwe makulwana hanji tuvumbi mu chikungulwila. Alioze makulwana maahasa kuwana longeso lilemu ha chize Samuele aluliekele mbunge ya Saulu. Tushimutwinenu ha yikuma yaali wika.

ALONGESHI NAWA MASEPA APEMA

16. (a) Kuchi Samuele evwile muze A-Izalele echile ngwo kanafupu mwanangana? (b) Kuchi Samuele alingile muze Yehova amulwezele awayise Saulu?

16 Kwasenu akwenu, kanda nwivwa woma. Muze Samuele evwile ngwo A-Izalele kanafupu mutu hanga aayule, yevwa kupihia ku mbunge. (1 Samue. 8:4-8) Yehova, katatu keswe, yalweza Samuele alinge chize te atu anafupu, mumu aye te kasolo kwaaha mutu wa kwayula. (1 Samue. 8:7, 9, 22) Chipwe tuhu Samuele kevwile kupihia ku mbunge, alioze kakevwile ukwa hanji kuvwila uli mutu yoze te mamusalakana hanga apwe kasongwelo. Muze Yehova amulwezele awayise Saulu, aye kawashi-washi yalinga chocho. Kakamushinjililile kwononoka maliji ja Yehova, alioze yononoka mumu te kakuzanga Yehova.

17. Kuchi makulwana musono akwimbulula Samuele, nawa kuwaha chika a kupwa nacho?

17 Kuli mandumbu anji waze halinga chinji miaka ha ukulwana, waze anembulula Samuele ni kulongesa akwo ni zango lieswe. (1 Petu. 5:2) Makulwana jacho kali ni mbunge yakulongesa akwo. Ayo keshi kuchina kulianyina milimo ya mu chikungulwila ni waze analongesa. Alioze kakumona mandumbu jo ngwe kali “yikwashi” waze atamba kwaakwasa kutala ha milimo ya mu chikungulwila. (2 Kori. 1:24; Hepre. 13:16) Makulwana wano a mbunge yipema kakwivwa kuwaha hakumona chize mandumbu jo waze analongesa kanazachisa uhashi wo ni kukwasa atu ja Yehova.​—Yili. 20:35.

18, 19. Kuchi mukulwana mahasa kululieka mbunge ya longi hanga amulongese, nawa mumu liaka chili chilemu?

18 Pwenu masepa, hi alongeshi wika ko. Muze Samuele aliwanyine ni Saulu, kachi hazehene iye kawashile Saulu apwe mwanangana ha kwanda maji ni kumusa mu mutwe. Mwanangana mwaha te mapwa kuwayisa alioze te kanda achijikiza hanga asongwele atu ja Zambi. Ha chino, Samuele kapwile ni shimbu lia kululieka mbunge ya Saulu ha mulimo uze te malinga. Muze te kanda achimuwayisa, ayo yalia chimuwika, yendangana, yahanjieka, nawa yahwima. Samuele yawana shimbu lialita awayise mwanangana mwaha.

Kulongesa akwetu chakuputuka chitangu ha kupwa masepa jo (Tala paragrafu 18, 19)

19 Ni musono chochene chakupwa. Muze mukulwana kanda achiputuka kulongesa umwe ndumbu, iye katamba kusa tachi hanga apwe sepa lia longi wenyi. Ndako ni mashimbu kali alemu chinji ha chize mukulwana malongesa hanga longi evwe kanawa. Chipwe watwama kweswako, nihindu nyi wapwa ni amwe mashimbu hanga umeneke longi we, iye mevwa ngwo kumana kali mulemu chinji. (Tanga A-Roma 12:10.) Pundu lume, alongi mevwa kuwaha chinji ha zango lize muusolola hali ayo.

20, 21. (a) Kuchi muhasa kulumbununa longeshi mupema? (b) Yika mutulilongesa ha mutwe muusulaho?

20 Kwamba umwenemwene, longeshi mupema kakuzanga kulongesa akwo. Alioze longeshi mupema katamba nawa kuzanga mutu yoze iye analongesa. (Tala Yoano 5:20.) Mumu liaka chino chili chilemu? Mumu nyi longi mamona ngwo yena wakumuzanga, aye matayiza kulilongesa ni yena. Kashika makulwana, katamba kusa tachi hanga apwe masepa apema hi kulongesa wika ko.​—Yishi. 17:17; Yoa. 15:15.

21 Muze halulieka mbunge ya longi, mukulwana mahasa kumulongesa. Jila yika mukulwana mahasa kuzachisa hanga alongese? Ai ye mutukalilongesa ha mutwe uze muusulaho.

^ kax. 3 Longeso lino ni lize mulisulaho, kanatalikisa chipi-chipi kuli makulwana a yikungulwila. Alioze tulieswe twatamba kusa mbunge ku yikuma yilimo. Mumu liaka? Muyikwasa mandumbu eswe anyingike ngwo katamba kwaalongesa hanga akalakale milimo yinji mu chikungulwila. Mandumbu eswe muchikungulwila mayuka nyi muli mandumbu anji waze hanalongesa.

^ kax. 11 Makulwana jacho katwama mu Austrália, Bangladesh, Bélgica, Brasil, França, Guiana Francesa, Japão, Coréia, México, Namíbia, Nigéria, Reunião, Rússia, África do Sul, ni mu Estados Unidos.