Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 11

Mumu Liaka Zambi Akwecha Lamba?

Mumu Liaka Zambi Akwecha Lamba?
  • Shina Zambi mwe wakuneha lamba hano hashi?

  • Mulonga uka wapwile mu munda wa Endene?

  • Kuchi Zambi makahwisa lamba lieswe hano hashi?

1, 2. Lamba lika atu akumona musono, nawa kuchi ayo akulihula?

 MU CHIMWE chifuchi jita yashihile tununu twa malunga ni mapwo ni twanuke, yaafunda mu kapila munene ni kujingilikaho makulusu anji. Ha makulusu jacho yasonekaho ngwo: “Mumu liaka?” Ha mashimbu akwo, chihula chino chakuneha yinyengo yinji. Achi che atu akulihula ni chinyengo ha mukunda wa jita, luyinda, yikola, kufwa cha umwe usoko, hanji kupuzuka cha mazuwo, ni upi weka ni weka. Ayo kakuzanga kunyingika mumu liaka akumona lamba liamutapu au.

2 Mumu liaka Zambi akwecha lamba? Nyi Yehova Zambi kali lume mukwa-ndundo-jeswe, mukwa-zango, mukwa-ululi, mukwa-mana, mba mumu liaka hano hashi hanazala too ni kole ni uhenge? Ni yena hiunalihula kama hakutwala ku yuma yacho?

3, 4. (a) Yika yinasolola ngwo hi chipiko kuhula Zambi mumu liaka echela lamba? (b) Kuchi Yehova akwivwa hakutwala ku ungulungulu ni lamba?

3 Shina chili chipi kuhula ngwo mumu liaka Zambi akwecha lamba nyi? Amwe kakwivwa woma ngwo kuhula chihula chacho muchisolola ngwo keshi ufulielo chipwe vumbi kuli Zambi. Alioze, nyi watanga Mbimbiliya mumona ngwo, tuvumbi ashishika a Zambi noo te kakuhula yihula yacho. Chakutalilaho, profeta Habakuke yahula Yehova ngwenyi: “Kuchi te wakungumwesa chipi, kuchi te meso jami akutala ku lamba wika? Kwonwona ni upupilo yili kumeso jami; kulitachika ni kuhamika yinasoloka.”—Habakuke 1:3.

Yehova makahwisa lamba lieswe

4 Shina Yehova katenukinyine kavumbi kenyi Habakuke ha kumuhula nyi? Ka. Alioze, Zambi yasa maliji a Habakuke mu Mbimbiliya. Nawa Zambi yamukwasa kunyingika kanawa yuma yacho ni kukolesa ufulielo wenyi. Nawa Yehova che anazange kulinga hali yena. Iwuluka ngwo, Mbimbiliya yakulongesa ngwo ‘iye kakutufunga.’ (1 Petulu 5:7) Zambi kakuvwila lwaji ungulungulu ni lamba kuhiana chize atu akwivwa. (Izaia 55:8, 9) Mumu liaka mba, hano hashi hali lamba linji?

MUMU LIAKA HANO HASHI HALI LAMBA LINJI?

5. Kumbululo lika miata ja mangeleja akuhana hakutwala ku lamba, alioze yika Mbimbiliya yakulongesa?

5 Atu a mangeleja anji kakuhula kuli miata jo hanga anyingike mumu liaka hano hashi hali lamba linji. Ayo kakukumbulula ngwo lamba lili upale wa Zambi nawa ngwo iye hanatesa kulu kulingiwa cha yuma yeswe, hamwe ni luyinda. Anji a kuli miata jacho kakukumbulula ngwo majila ja Zambi kali yijimbikilo nawa ngwo iye mwe wakuneha kufwa hali atu—chipwe hali twanuke—hanga ahase kuya mu malilu akatwame ni iye. Ngwe chize twalilongesanga, hi Yehova Zambi ko wakuneha lamba hali atu. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Chipwe kusuku ni Zambi akalinge ungulungulu, chipwe kusuku ni Mukwa-Ndundo-Jeswe akalinge chize chahenga!”—Yombi 34:10.

6. Mumu liaka atu akulamikiza Zambi ngwo iye mwe wakuneha lamba hano hashi?

6 Yena unanyingika mumu liaka atu akulamikiza Zambi ngwo iye mwe wakuneha lamba hano hashi? Ayo kakulamikiza Zambi Mukwa-Ndundo-Jeswe mumu kakunyonga ngwo iye mwe unayulu hano hashi. Ayo kanyingikine umwenemwene uze uli mu Mbimbiliya. Yena walilongesanga umwenemwene wacho mu Kapitulu 3 wa mu mukanda uno. Alioze, Ndiapu Satana mwe unayulu hano hashi.

7, 8. (a) Kuchi hano hashi hanasolola yitanga yipi ya yoze unayuluho? (b) Kuchi uhenge wa atu ni ‘luyinda yoze wakwiza susumuku’ yakuneha lamba linji?

7 Mbimbiliya yinambe pundu ngwo: “Hashi heswe . . . kuhakupomba mu chiyulo cha mwe chingulungulu.” (1 Yoano 5:19) Nyi wanyonga kanawa ha maliji wano, shina hi amwenemwene ko? Hano hashi hali yitanga yipi ya chitangiwa cha spiritu chize kuchishi kumoneka, mwe Satana “mukwa kupiangula yifuchi yeswe ya hashi.” (Usolwelo 12:9) Satana kali mukwa-kole, mukwa-saki nawa mukwa-uswi. Kashika hano hashi hanazala too ni kole, saki, ni uswi, mumu iye mwe unayuluho. Chino chili chimwe chitela chinalingisa hano hashi hapwe lamba linji.

8 Chitela chamuchiali chinalingisa hano hashi hapwe lamba linji twalilongesanga cho mu Kapitulu 3, ngwo atu kali akwa-uhenge nawa akwa-shili kukatuka ha uhulia wa Alama ni Eva mu munda wa Endene. Mumu ha shili, atu kakuzanga kuyula akwo, kashika kwakupwa jita, yihungumiona ni lamba. (Chilumbununyi 4:1; 8:9) Chitela chamuchitatu chize chakuneha lamba hano hashi, chili ‘luyinda yoze wakwiza kuli mutu mweswe susumuku.’ (Tanga Chilumbununyi 9:11.) Atu mahasa kumona lamba ha kupwa ku chihela ha mashimbu api, mumu hi Yehova ko unayulu hano hashi.

9. Mumu liaka mutuhasa kufuliela ngwetu Yehova kali ni chitela chipema chakwecha lamba linunge?

9 Kunyingika ngwo hi Zambi ko wakuneha lamba hano hashi chakututakamisa chinji. Hi iye ko wakuneha jita, utoji, yihungumiona chipwe luyinda yoze wakumwesa atu lamba. Nihindu chatutamba kunyingika, chitela chize chakulingisa Yehova eche lamba hano hashi. Nyi kali Mukwa-Ndundo-Jeswe, iye kali ni ndundo ja kuhwisa lamba. Mba mumu liaka iye kasolo kulihwisa? Zambi yetu wa zango yoze twanyingika kali ni chitela chipema chakwecha lamba.—1 Yoano 4:8.

YIKUPWA UMWE MULONGA

10. Yika Satana alamikijile Yehova, nawa kuchi alingile chocho?

10 Twatamba kwiwuluka mashimbu akunyima muze lamba liaputukile, mba tunyingike yize Zambi echela lamba. Muze Satana wapiangwile Alama ni Eva hanga ahone kwononokena Yehova, yikupwa umwe mulonga unene. Satana kakahamikine hakutwala ku ndundo ja Yehova. Mumu iye kanyingika ngwenyi Yehova kakwete ndundo jahiana. Alioze Satana kahamikine hakutwala ku ulite wa kuyula cha Yehova. Iye yalamikiza Zambi ngwenyi kali mukwa-mahuza nawa ngwenyi keshi kuhana yuma yipema kuli atu jenyi. Ha maliji wano, Satana yasuma Yehova mulonga ngwo iye kakuyula chipi. (Tanga Uputukilo 3:2-5.) Ha chino, Satana yasolola ngwenyi atu te mahasa kutwama kanawa chipwe ngwe keshi mu chiyulo cha Zambi. Ha maliji wano Satana yalimika ni Wata wa Yehova, ulite wenyi wa kuyula.

11. Mumu liaka Yehova kakanongesene yihulia jacho mu Endene?

11 Alama ni Eva yavulumuna kuli Yehova. Ha chino, yasolola ngwo: “Kutwazangile Yehova apwe Mwata wetu. Mutuhasa kuliyula yetwene ni kunyingika chipi ni chipema.” Kuchi Yehova te mahasa kusopa mulonga wacho? Kuchi te mahasa kulongesa yitangiwa yamana ngwo yihulia jacho kali akwa-saki nawa ngwo kuyula chenyi chili chingunu? Amwe mahasa kwamba ngwo kachi Zambi kanongesene yihulia jacho, ni kutanga eka. Alioze Yehova te hanambe kulu upale wenyi wa kuzalisa hashi heswe ni ana ja Alama ni Eva, nawa iye te kanazange hanga ayo atwame mu paraisu hano hashi. (Uputukilo 1:28) Yehova shimbu lieswe kakumanununa upale wenyi. (Izaia 55:10, 11) Chipwe te Yehova manongesa yihulia jacho mu Endene nihindu te kuchichi kupatula mulonga uze ayo anehene ha ulite wa kuyula chenyi.

12, 13. Hana chilweza chize chinasolola yize Yehova echela Satana hanga apwe mwata wa hano hashi ni yize Zambi echela atu aliyule ene.

12 Chakutalilaho. Nyonga umwe longeshi unalumbununa kuli alongi jenyi chize chatamba kulinga chimwe chuma chikalu. Mba mukusoloka umwe longi chihulia, yoze mamba ngwenyi ulumbunwiso wa longeshi kuwalitele. Chihulia wacho mamba nawa ngwenyi kanyingika ulumbunwiso walita, hanga asolole ngwe longeshi kanyingikine kulongesa. Alongi akwo manyonga ngwo kanahanjika umwenemwene, mba malichinga ha uhulia wenyi. Yika longeshi chamutamba kulinga? Nyi mahanga yihulia jacho mu shikola, kuchi alongi akwo manyonga? Shina ayo kechi kunyonga ngwo chihulia wacho ni waze alichinga nenyi te kanambe umwenemwene nyi? Alongi eswe mu shikola hanji kechi kusa vumbi longeshi, ha kunyonga ngwo longeshi kanevu woma wakusoloka ngwo kanyingikine kulongesa. Alioze, kuchi nyi longeshi mecha chihulia wacho asolole kuli akwo mu shikola chize iye mahasa kulumbununa kanawa?

Shina longi kajama kuhiana longeshi yenyi nyi?

13 Yehova neye che alingile ngwe longeshi yono. Iwuluka ngwe yihulia a mu Endene kakapwile ukawo. Tununu twa angelo no te kanakaula mulonga wacho. (Yombi 38:7; Daniele 7:10) Kashika kuhwisa cha uhulia wacho kuli Yehova te muchikwata kuli angelo ni yitangiwa yikwo. Yika te Yehova malinga? Iye yecha hanga Satana asolole chize iye mahasa kuyula atu. Zambi nawa yecha hanga atu aliyule ene ni usongwelo wa Satana.

14. Kuchi atu ni angelo makayuka ha chiyulo cha Yehova ha kwecha atu aliyule ene?

14 Longeshi wa chilweza chize twevwa te kananyingika ngwenyi longi wa chihulia ni waze alichinganga nenyi ulumbunwiso wo uli wa mahuza. Nawa iye te kananyingika ngwenyi nyi maha shimbu ya kulumbununa nyonga lio, muchikwasa alongi eswe. Nyi yihulia jacho mahona kuchilinga, alongi waze apema mamona ngwo kumana longeshi wika mwe wajama kulongesa. Nyi longeshi mahanga yihulia jacho, alongi apema manyingika yize ahangila. Ni Yehova nawa kanyingika ngwenyi atu ni angelo waze ashishika makayuka muze makamona ngwo Satana ni yitanguke akwo kali akwa-mahuza nawa ngwo atu keshi ni uhashi wa kuliyula ene. Chizechene ngwe Jeremia, ni ayo makanyingika umwenemwene uno: “Yehova ngunanyingika jila ya mutu kuyapwile ya kuli iye mwene; kuchatwamine muli mukwa kwenda kusongwela mashimbo jenyi.”—Jeremia 10:23.

MUMU LIAKA LAMBA LINANUNGU?

15, 16. (a) Mumu liaka Yehova akwecha lamba hanga linunge mashimbu anji? (b) Mumu liaka Yehova keshi kukinda utoji?

15 Mumu liaka Yehova aneche lamba hanga linunge mashimbu anji? Nawa mumu liaka iye keshi kukinda yuma yipi? Tala yuma yaali yize longeshi wa chilweza chetu kechi kuhasa kulinga. Chitangu, iye kechi kukinda chihulia wacho hanga alumbunune nyonga lienyi. Chamuchiali, longeshi kechi kukwasa chihulia wacho ha kulumbununa nyonga lienyi. Ni kuli Yehova nawa, kuli yuma yaali yize iye kalingile. Chitangu, iye kakinjile Satana ni waze alichinga nenyi hanga eseke kusolola umwenemwene wo. Kashika, ndo te kupalike mashimbu anji. Hakupalika cha tununu a miaka, atu keseka mutapu wa kuyula hanji unguvulu weka ni weka. Atu kanalingi yuma yinji ya mana, alioze nihindu uhenge, uswale, utoji ni jita yinaliwezela chinji. Haliapwila unguvulu wa atu unasoloka ngwo kumana uli wa ngwaza.

16 Chamuchiali, Yehova keshi kukwasa Satana hanga ayule hano hashi. Nyi Zambi makinda utoji, kutala kuchichi kusolola ngwo iye kanakwasa yihulia jacho? Kutala kuchichi kulingisa atu anyonge ngwo ayo mahasa kuliyula ene nawa ngwo kukushi kusoloka upi niumwe? Nyi Yehova malinga chocho, kachi iye malisa mu mahuza jacho. Alioze, “Zambi kechi kuhasa kuhanjika mahuza.”—A-Hepreu 6:18.

17, 18. Yika Yehova makalinga ha upi weswe uze wakwiza ha kuyula cha atu ni ku yitanga ya Satana?

17 Yika mutwamba hakutwala ku upi weswe uze atu akulinga ku meso ja Zambi hakupalika cha mashimbu? Twatamba kwiwuluka ngwetu Yehova kali mukwa-ndundo-jeswe. Kashika, iye mahasa kuhwisa lamba lieswe lia atu. Chochene makachilinga. Ngwe chize twamonanga, upi weswe uze atu analinga muukahwa muze hano hashi muhalumuka Paraisu. Lamba lize twakumona hamukunda wa shili mulikahwa ha kufuliela chitapo cha ukuule wa Yesu, nawa upi uze wakwiza mumu lia ufwe muukahwa ha mukunda wa uhindukilo. Kashika, Zambi makatuma Yesu “hanga akonwone yitanga ya Ndiapu.” (1 Yoano 3:8) Yehova makalinga yuma yino yeswe ha mashimbu jenyi alita. Mutuhasa kuwahilila ha chize iye kakalingile yuma yacho ku mashimbu akunyima, ha uhomboloji wenyi iye kanatwehe shimbu hanga tulilongese umwenemwene ni kumuwayila. (Tanga 2 Petulu 3:9, 10.) Kashika ha mashimbu wano, Zambi kanafupu atu ashishika ni kwaakwasa hanga anyongonone ha lamba lize anapinji nalio hano hashi hapi.—Yoano 4:23; 1 A-Korindu 10:13.

18 Amwe hanji mahasa kulihula ngwo: Lamba lieswe kachi kulishiko nyi Zambi katangile Alama ni Eva ni nyonga lia kuhona kuvulumuna? Nyi tunafupu kumbululo lia chihula achi, ndo twiwuluke chawana chilemu chize Yehova hanatwehe.

KUCHI MUHASA KUZACHISA CHAWANA CHA ZAMBI?

Zambi makukwasa hanga unyongonone ha mashimbu a lamba

19. Chawana chika chilemu chize Yehova atwehele, nawa mumu liaka chatutamba kuchilemesa?

19 Ngwe chize twamonanga mu Kapitulu 5, atu kaatangile ni nyonga lia kusakula chipi ni chipema. Shina yena unanyingika ulemu wa chawana chacho? Zambi katangile tushitu anji, alioze ayo keshi ni uhashi wakusakula chipi ni chipema. Atu kakutunga makina waze akulinga wika mulimo uze akwatungila. Kutala mutuwahilila nyi Zambi katutangile ngwe makina? Ka, yetu twakuwahilila chinji ha kupwa ni uhashi wa kusakula yize tunazange ngwe chize mutupwa ku mwono wetu, kusakula masepa ni yuma yikwo nawa. Twakuzanga kulinga yize tunazange, ni Zambi che anazange hali yetu.

20, 21. Kuchi yetu mutuhasa kuzachisa kanawa nyonga lia kusakula chipi ni chipema, nawa mumu liaka twatamba kulinga chocho?

20 Yehova keshi kuzanga kumulingila milimo ni mbunge yakushinjila. (2 A-Korindu 9:7) Chakutalilaho: Yika muyihana chiseke chinji kuli chisemi—shina muze mevwa mwanenyi mamba ngwenyi “nakuzanga chinji,” mumu kamushinjila kuli umwe mutu hanga achambe, nyi muze machamba mwene? Kashika, chili chilemu kulihula ngwetu, kuchi yami ngunazachisa uhashi wa kusakula uze Yehova anguhele? Satana, Alama ni Eva kakazachishile kanawa nyonga lio lia kusakula chipi ni chipema. Ayo kalitunyine Yehova Zambi. Yena yika mulinga?

21 Yena uli ni uhashi wa kuzachisa kanawa chawana cha nyonga lia kusakula chipi ni chipema. Yena muhasa kulichinga hali eswe waze analingi upale wa Yehova. Ayo kakuvwisa mbunge ya Zambi kuwaha hakusolola ngwo Satana kali mukwa-mahuza nawa kuyula chenyi chili chipi. (Yishima 27:11) Yena nawa muhasa kuchilinga ha kusakula jila yipema ku mwono we. Mutulilongesa chikuma chacho mu kapitulu yoze masulaho.