1, 2. (a) Yika yakulingisa chawana kupwa chilemu kuli yena? (b) Mumu liaka mutuhasa kwamba ngwetu ukuule uli chawana chilemu chize yena muhasa kutambula?

 CHAWANA chika chilemu chize yena hiunatambula kama? Chawana kuchatambile kupwa cha ndando yinji mba chileme. Mumu, ulemu wacho keshi kuumwena ha mbongo jize machilanda. Chawana chakupwa chilemu nyi muchikunehena uwahililo, ni kukukwasa ku mwono we.

² Ha yawana yinji yize yena muhasa kutambula, kuli chawana chimuwika chilemu chinji kuhiana yikwo. Achi chili chawana cha Zambi kuli atu. Iye katwaha yuma yinji, alioze chawana chinene chize atwaha chili chitapo cha ukuule wa Mwanenyi, Yesu Kristu. (Tanga Mateu 20:28.) Ngwe chize mutumona mu kapitulu yono, ukuule uli chawana chilemu chinji chize yena muhasa kutambula, mumu muchihasa kukunehena uwahililo unji ni kukukwasa mu mwono we. Kashika, ukuule we wasolola zango linene lize Yehova akwete hali yena.

3. Ukuule chuma chika, nawa yika twatamba kunyingika chitangu mba tumone chawana chacho ngwetu chilemu?

³ Mu maliji akehe, mutuhasa kwamba ngwetu, ukuule uli uhashi uze Yehova alulieka hanga apulule hanji alamwine atu ku shili ni kufwa. (A-Efwesu 1:7) Nyi mutufupa kunyingika kanawa longeso lino lia mu Mbimbiliya, twatamba kwiwuluka yize yapwile mu munda wa Endene. Mutuhasa kunyingika kanawa yize ukuule wacho uli chawana chilemu chinji, nyi chitangu twanyingika yize Alama atokesele ha kuvulumuna.

4. Yika mwono ungunu walumbunukine kuli Alama?

⁴ Muze Yehova atangile Alama, iye yamwaha mwono ungunu uze wapwile ulemu chinji. Tala yize te mwono wacho unalumbunuka kuli Alama. Hakupwa ni mujimba ni manyonga angunu, iye te kechi kuyiza, chipwe kupwa kashinakaji hanji kufwa, ka. Amu iye te mutu mungunu, kapwile ni usepa upema ni Yehova. Mbimbiliya yinambe ngwo Alama kapwile “mwana Zambi.” (Luka 3:38) Chochene, Alama te usepa ungunu akwete ni Yehova, ngwe uze wakupwa hali mwana ni tato wa zango. Yehova te kakuhanjieka ni mwanenyi Alama, ni kumwaha milimo yipema ni kumulweza chize iye atamba kutwama.—Uputukilo 1:28-30; 2:16, 17.

5. Yika Mbimbiliya yalumbununa muze yakwamba ngwo Alama kamutangile “mu chano cha Zambi”?

⁵ Alama kamutangile “mu chano cha Zambi.” (Uputukilo 1:27) Chino kuchalumbunukine ngwo Alama te kakwete mujimba ngwe wa Zambi, ka. Ngwe chize twalilongesanga mu Kapitulu 1 wa mukanda uno, Yehova kali Spiritu, yoze keshi kumoneka. (Yoano 4:24) Kashika, Yehova keshi ni mujimba wa musunya ni manyinga. Kutanga Alama mu chano cha Zambi chinalumbunuka ngwo kamutangile ni ndako jize jalifwa ni ndako ja Zambi, ngwe zango, mana, ululi ni ndundo. Alama nawa te kalifwa ni Tato ha  chimwe chuma chilemu. Iye kapwile ni utuswilo wa kusakula yize malinga. Kashika, Alama te keshi ngwe mashinyi waze akukalakala nikulita ni chize analulieka kuli atu. Alioze, iye kapwile nyi utuswilo wakulilingila yeswayo mafupa mwene, nyi kusakula upi ni upeme. Nyi te kasakwile kwononokena Zambi, kachi katwama miaka yeswe mu Paraisu hano hashi.

6. Muze Alama ehukile kuli Zambi, yika iye atokesele, nawa kuchi yino yakwata ana jenyi?

⁶ Kashika, Alama yafweta ndando yikalu muze ahonene kwononokena Zambi ni kumuhisa ku ufwe. Shili yenyi yamulingishile hanga atokese mwono wenyi ungunu ni yiwape yawo yeswe. (Uputukilo 3:17-19) Ha chino, Alama yatokesa mwono wenyi upema ni mwono wa ana jenyi. Liji lia Zambi linambe ngwo: “Kuli mutu umuwika [Alama] shili yanjilile hano hashi, ni ku shili kufwa chanjilile; chocho kufwa chahetele kuli atu eswe, mumu te eswe hanavulumuna.” (A-Roma 5:12) Ewa, yetu eswe hitunahingi shili ya Alama. Kashika Mbimbiliya yakwamba ngwo iye ‘hanalanjisa’ ana jenyi hamwe ni mwene ku undungo wa shili ni kufwa. (A-Roma 7:14) Alama ni Eva kakapwile nawa ni kutalatala, mumu kasakwile kwehuka kuli Zambi. Mba kuchi te muchipwa kuli ana jenyi eswe, hamwe ni yetwe?

7, 8. Yuma yika yaali ukuule muuhasa kulumbunuka?

⁷ Yehova yahana ulamwino kuli atu ni uhashi wa ukuule. Mba ukuule chuma chika? Muuhasa kulumbunuka yuma yaali. Chitangu, ukuule uli ndando yize akufweta hanga atusule hanji atambule chimwe chuma. Muuhasa kupwa ngwe ndando yize akufweta hanga akule yoze uli mu upinji. Chamuchaali, ukuule uli ndando yize akufweta ha chimwe chuma. Uli ngwe mbongo jize akuhana hanga afwete umwe mulonga. Chakutalilaho, nyi mutu malinga umwe mulonga, iye katamba kufweta yuma yize yinalite ni mulonga wacho.

 ⁸ Kuchi te mahasa kufweta mulonga unene uze Alama anehene kuli atu eswe ni kututusula mu upinji wa shili ni kufwa? Tutalenu ukuule uze Yehova ahanyine, ni yize unalumbunuka kuli yetu.

9. Ukuule wa mutapu uka wapwile ni kufupiwa?

⁹ Mwono wa mutu ungunu we watokele, kashika niumwe mukwa-shili te mahasa kuufunyisa wakuhi. (Samu 49:7, 8) Chuma chafupiwile ndo ukuule uze unalite ni mwono uze watokele. Achi chinalite ni shimbi yingunu ya ululi, yili mu Liji lia Zambi, yakwamba ngwo: “Mwono ni mwono.” (Shimbi Yamuchiali 19:21) Kashika, yika te muyihasa kufweta mwono ungunu uze Alama atokesele? Mwono wa mutu mukwo mungunu we watelele kupwa “ukuule” uze unalite.—1 Timoteu 2:6.

10. Kuchi Yehova alingile mba ahane ukuule?

¹⁰ Kuchi Yehova ahanyine ukuule? Iye katumine umwe wa kuli ana angunu a spiritu hano hashi. Alioze Yehova kakatumine mweswawo. Katumine yoze te akuzanga chinji, Mwanenyi wa wika. (Tanga 1 Yoano 4:9, 10.) Mwanenyi yaliecha mwene, yahichika chihela chenyi mu malilu. (A-Fwilipu 2:7) Ngwe chize twalilongesanga mu kapitulu yoze twahichika, Yehova kalingile chikomokeso ha kusa mwono wa Mwanenyi mu jimo lia Maria. Kupalikila mu spiritu yisandu ya Zambi, Yesu kasemukine ngwe mutu mungunu wa musunya, yoze te keshi shingo lia shili.—Luka 1:35.

11. Kuchi mwono wa mutu umuwika muuhasa kukula tununu twa atu?

¹¹ Kuchi mwono wa mutu umuwika muuhasa kupwa ukuule wa tununu twa atu? Achinyonga kama, kuchi chapwile mba tununu twa atu apwe mu shili? Iwuluka ngwe, Alama ha kuvulumuna yatokesa mwono ungunu. Kashika, iye kakahashile nawa kuhana mwono ungunu kuli ana jenyi. Alioze shili ni kufwa wika ahashile kuhana  kuli ana jenyi. Yesu, yoze Mbimbiliyia yinavuluka ngwo, “Alama wa kusula” kapwile ni mwono ungunu, nawa kakavulumwine. (1 A-Korindu 15:45) Chekwamba ngwo, Yesu kasalakanyine mu chihela cha Alama hanga atulamwine. Ha kwononokena Zambi, ni kuhana mwono wenyi ungunu upwe chitapo, Yesu yafweta ndando ku shili ya Alama. Ha chino iye yaneha kutalatala kuli ana ja Alama.—A-Roma 5:19; 1 A-Korindu 15:21, 22.

12. Lamba lia Yesu yika liasolwele?

¹² Mbimbiliya yakusolola ndusu lamba lize Yesu amwene muze te kanda achifwa. Yamulamba ni shikote, ni kumuhata ha mutondo, mba yafwa chipi. (Yoano 19:​1, 16-​18, 30; Apendice, lifwo 204-206) Mumu liaka Yesu amwene lamba lipwahaha? Mu kapitulu umwe wa mukanda uno, mutukalilongesa chize Satana wahamikine ngwenyi kukushi mutu yoze mahasa kuwayila Yehova ni ushishiko weswe nyi mamona lamba. Ha kunyongonona mu lamba lize amwene, Yesu yahana kumbululo lingunu ha yize Satana ambile. Yesu yasolola ngwo mutu mungunu, yoze uli ni utuswilo wakulilingila yuma, mahasa kukakaminya kuli Zambi ni ungunu weswe, chipwe ngwe Ndiapu mamulinga cheswacho. Yehova yawahilila chinji ha kumona ushishiko wa Mwanenyi wa zango!​—⁠Yishima 27:⁠11.

13. Ukuule kuchi aufwetele?

¹³ Ukuule kuchi aufwetele? Ha tangwa 14 lia kakweji wa A-Yunda wa Nisane, ha mwaka wa 33 M.J., Yehova yecha Mwanenyi mungunu, yoze keshi shili hanga amushihe. Ha chino, Yesu yahana mwono wenyi ungunu upwe chitapo “kamuwika kunahu.” (A-Hepreu 10:10) Ha tangwa liamuchitatu lia kufwa chenyi, Yehova yamuhindwisa ni mwono wa spiritu. Mu malilu, Yesu yasolola ulemu wa mwono wenyi ungunu kuli Zambi, uze ahanyine ngwe ukuule hanga alande ana ja Alama. (A-Hepreu 9:24) Yehova yatayiza ulemu wa chitapo cha mwono wa Yesu chipwe ukuule hanga  alamwine atu mu upinji wa shili ni kufwa.—Tanga A-Roma 3:23, 24.

14, 15. Yika twatamba kulinga nyi tunafupu tutambule “ukonekeno wa milonga yetu”?

¹⁴ Chipwe ngwe tuli akwa-shili, nihindu mutuhasa kutambula yiwape ya umwenemwene ha mukunda wa ukuule. Tutalenu yimwe yiwape mutuhasa kupwa nayo haliapwila ni kulutwe lia matangwa mumu lia chawana chino cha Zambi.

¹⁵ Ukonekeno wa shili. Ha mukunda wa shili yize twahingile, kulinga yitanga yipema chakukaliwa. Tulieswe twakuvulumuna, ha kuhanjika ni mu yitanga yetu. Alioze, ha chitapo cha ukuule wa Yesu, mutuhasa kutambula “ukonekeno wa milonga yetu.” (A-Kolosu 1:13, 14) Nyi mutufupa ukonekeno ha milonga yetu, twatamba kulikonyeka ni mbunge yeswe. Twatamba nawa kuliumba kuli Yehova hanga twite ukonekeno wenyi ni kufuliela chitapo cha ukuule wa Mwanenyi.—Tanga 1 Yoano 1:8, 9.

16. Yika yakutukwasa hanga tuwayile Zambi ni mbunge yitoma, nawa mumu liaka kupwa ni mbunge yitoma chili chilemu?

¹⁶ Mbunge yitoma kumeso ja Zambi. Mbunge yipi yakulingisa mutu anyonge ngwenyi kukushi kutalatala nichimwe ni kulilelesa mwene. Ha mukunda wa ukonekeno wa ukuule, Yehova katutayiza hanga tumuwayile ni mbunge yitoma, chipwe tuhu tuli akwa-uhenge. (A-Hepreu 9:13, 14) Achi chakutukwasa kupwa ni hamu hakuhanjika ni Yehova. Kashika, mutuhasa kulemba ni utuswilo weswe kuli iye. (A-Hepreu 4:14-16) Kupwa ni mbunge yitoma chakuneha sambukila, vumbi ni uwahililo ku mwono.

17. Yiwape yika mutukapwa nayo ha mukunda wa Yesu yoze watufwilile?

¹⁷ Kutalatala cha mwono wa miaka yeswe mu paraisu  hano hashi. Mukanda wa A-Roma 6:23 unambe ngwo: “Fweto ya shili kufwa.” Unawezela nawa ngwo: “Alioze chawana cha vumbi lia Zambi, mwono wa mutolo muli Kristu Yesu Mwene wetu.” Mu Kapitulu 3 mu mukanda uno, twalilongesa yiwape yize muyikapwa mu Paraisu hano hashi. (Usolwelo 21:3, 4) Mutukapwa ni yiwape yinji, ngwe mwono wa mutolo ni mijimba yingunu, mumu Yesu hanatufwila. Twatamba kusolola ngwo twakulemesa chawana cha ukuule mba tukatambule yiwape yacho.

18. Mumu liaka twatamba kusakwilila chinji kuli Yehova ha mukunda wa ukuule?

¹⁸ Mumu liaka twatamba kusakwilila chinji kuli Yehova ha mukunda wa ukuule? Chawana chakupwa ni ulemu unji chipi-chipi nyi chafwika mbongo, mashimbu hanji tachi ja yoze unachihana. Twakuwahilila chinji ha kunyingika ngwetu mutu yoze watwahacho katuzanga. Ukuule uli chawana chilemu chinji kuhiana yawana yeswe, mumu Zambi kafwetele ndando yinene chikolo ha kuuhana. Mukanda wa Yoano 3:16 unambe ngwo: “Zambi wazangile akwa hashi, wechele Mwanenyi wa wika.” Ukuule wakusolola  ngwo Yehova katuzanga chikolo. Wakusolola nawa ngwo Yesu katuzanga, mumu kahanyine mwono wenyi hali yetu. (Tanga Yoano 15:13.) Kashika, chawana cha ukuule chatamba kutukwasa tunyingike ngwetu mutu ni mutu kamuzanga kuli Yehova ni kuli Mwanenyi.—A-Ngalashia 2:20.

19, 20. Kuchi muhasa kusolola ngwe unasakwila ha chawana cha Zambi cha ukuule?

¹⁹ Kuchi muhasa kusolola ngwe unasakwila ha chawana cha Zambi cha ukuule? Chitangu, lilongese hakutwala kuli Chihanyi Munene, Yehova. (Yoano 17:3) Kulilongesa Mbimbiliya ni ukwaso wa mukanda uno, muchikukwasa umunyingike kanawa. Muze munyingika Yehova kanawa, ni zango lie nawa mulioka. Zango liacho, mulikukwasa hanga ulinge yize muyimuvwisa kuwaha.—1 Yoano 5:3.

²⁰ Fuliela chitapo cha ukuule wa Yesu. Hali Yesu, Mbimbiliya yinambe ngwo: “Yoze mafuliela mwe Mwana, mwono wa mutolo ali nawo.” (Yoano 3:36) Kuchi mutuhasa kusolola ngwetu twafuliela kuli Yesu? Ufulielo wacho keshi kuusolola wika mu kanwa. Mumu mukanda wa Tiangu 2:26 unambe ngwo: “ufulielo kuushi yitanga kuunafu.” Chochene, ufulielo wamwenemwene wakusoloka ha “yitanga,” chekwamba ngwo ndako jetu. Mutuhasa kusolola ngwetu twafuliela kuli Yesu ha kusa tachi hanga tumwimbulule, hi kwamba wika ko mu kanwa, alioze ha yitanga.—Yoano 13:15.

21, 22. (a) Mumu liaka twatamba kukunguluka miaka yeswe ha chiwanyino cha Seya ya Mwene? (b) Yika mutukalilongesa mu Kapitulu 6 ni 7?

²¹ Pwako ni kulikungulula miaka yeswe ha chiwanyino cha Seya ya Mwene. Ha ufuku wa Nisane 14, ha mwaka wa 33 M.J., Yesu yaputuka chiwanyino chipema chize avuluka mu Mbimbiliya ngwo “Seya ya Mwene.” (1 A-Korindu 11:20; Mateu 26:26-28) Chiwanyino chacho kakuchivuluka nawa ngwo Kwiwuluka Kufwa cha Kristu.  Yesu kaputukile ni chiwanyino chino hanga akwase apostolo jenyi ni waze te mapwa akwa-Kristu amwenemwene kulutwe lia matangwa anyingike ngwo, iye kahanyine mwono wenyi ungunu ngwe ukuule. Hakutwala ku chiwanyino chacho Yesu yamba ngwenyi: “Chino chilingenu nukangwiwuluke.” (Luka 22:19) Chiwanyino cha Kwiwuluka Kufwa cha Yesu chakutwiwulula zango linene lia Yehova ni lia Yesu ha ukuule. Mutuhasa kusolola ngwo twakusakwila ha ukuule ha kukunguluka miaka yeswe ha chiwanyino cha Kwiwuluka Kufwa cha Yesu. a

²² Ukuule uze Yehova atwaha, uli chawana chilemu chinji. (2 A-Korindu 9:14, 15) Chawana chacho muchihasa kuyukisa nawa waze hanafu. Kapitulu 6 ni 7 makalumbununa yino yuma.