Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 1

Umwenemwene Uka Twatamba Kunyingika Hali Zambi

Umwenemwene Uka Twatamba Kunyingika Hali Zambi
  • Shina Zambi kakutufunga?

  • Zambi kuchi apwa? Jina akwete, nyi?

  • Chili chashi kukundama kuli Zambi?

1, 2. Mumu liaka kuhula chili chipema?

 WAKUMONA chize twanuke akuzanga kuhula chinji? Anji kakuhula muze maputuka kuhanjika. Ayo makutala ni kukuhula yihula ngwe ai: Mumu liaka malilu apwa alauluka? Iya watangile tutongonoshi? Iya walongesele tujila kwimba? Yena hanji mweseka kukumbulula, alioze hichashiko. Chipwe ngwe mukumbulula kanawa, nihindu mahasa kukuhula nawa ngwenyi: Mumu liaka?

2 Hi twanuke wika ko akuhula chinji. Yetu eswe muze tunayi ni kukola, twakuhula chinji. Twakuhula hanga tuwane jila, twehuke upi, hanji tunyingike yize tunazange. Alioze atu anji keshi kuzanga kuhula, kanji-kanji yihula yize yilemu chinji. Nawa keshi kufupa kumbululo.

3. Mumu liaka atu anji akwecha kufupa kumbululo lia yihula yize yilemu?

3 Achitala chihula chize chili helu lia mukanda uno, hanji yize yili ha mafwo atangu chipwe ku uputukilo wa kapitulu yono. Ayi yili yihula yilemu chinji. Alioze atu anji keshi kufupa kumbululo. Mumu liaka? Kutala Mbimbiliya yili ni kumbululo, nyi? Amwe kakunyonga ngwo kumbululo lia Mbimbiliya liapwa likalu chinji. Eka kakwivwa woma hanji sonyi ja kuhula. Akwo ngwo, alongeshi ni makulwana a mu yikungulwila e atela kunyingika kumbululo lia yihula yacho. Ni yena che wakunyonga, nyi?

4, 5. Yihula yika yilemu yize twatamba kulihula, nawa mumu liaka chatutamba kufupa kumbululo?

4 Hanji ni yena wakuzanga kunyingika kumbululo lia yihula yilemu. Kota hiunalihula kama ngwenyi: ‘Mumu liaka atutangile? Shina mutuhasa kushimbwila mwono upema nyi uwene wika? Zambi kuchi apwa? Chili chipema kulihula yihula yino. Kanda wecha kufupa kumbululo lipema. Yesu Kristu, longeshi wa lufuma kambile ngwenyi: “Etenu, mba kumanwaha; fupenu, mba kumunuwana; ngongwelenu, mba kumanwazulwila.”—Mateu 7:7.

5 Nyi mununga ni ‘kufupa’ kumbululo lia yihula yino yilemu, muyuka chinji. (Yishima 2:1-5) Chipwe ngwe akwenu kakukwaha kumbululo lieka ni lieka, alioze kumbululo lingunu kulili, yena muhasa kuliwana—mu Mbimbiliya. Kumbululo liacho hi likalu ko kulinyingika. Alioze mulikwaha kutalatala ni chiseke. Nawa mulikukwasa hanga utwame kanawa haliapwila. Mba tuputuke, chitangu tutalenu chihula chize chakupinjisa atu anji.

SHINA ZAMBI KESHI KUTUFUNGA NAWA MBUNGE YIPI AKWETE NYI?

6. Mumu liaka atu anji akunyonga ngwo Zambi keshi kwaafunga muze hamona lamba?

6 Atu anji mahasa kukumbulula ngwo chochene. Mumu ayo kakunyonga ngwo ‘nyi chamwenemwene Zambi kakutufunga kachi hano hashi kuhapwa hapema.’ Tunamono hano hashi hato ni jita, kole ni lamba. Yetu eswe twakuyiza, ni kumona lamba ni kufwisa asoko. Ha yino, anji kakulihula ngwo: ‘Nyi Zambi chamwenemwene kakutufunga, mba yika achina kukinda lamba ni yuma yipi yize twakumona?

7.(a) Kuchi amwe alongeshi a mangeleja akulingisa atu anyonge ngwo Zambi mbunge yipi akwete? (b) Yika chamwenemwene Mbimbiliya yakulongesa hakutwala ku lamba lize twakumona?

7 Chipi-chipi, alongeshi a mangeleja e akulingisa atu anyonge ngwo Zambi mbunge yipi akwete. Kuchi akulinga chocho? Nyi hikwapwa umwe luyinda ayo kakwamba ngwo luyinda wacho kali upale wa Zambi. Hakwamba chocho, ayo kakuliongela Zambi ngwo iye mwe wakuneha yuma yipi. Kutala au we umwenemwene hakutwala kuli Zambi nyi? Yika chamwenemwene Mbimbiliya yakulongesa? Mukanda wa Tiangu 1:13 unakumbulula ngwo: “Mutu niumwe muze mamweseka kanda amba ngwenyi, Zambi kananguzeze; mumu Zambi kechi kuhasa kweseka ni yuma yipi, iye mwene kechi kuzeza niumwe.” Kashika, hi Zambi ko wakuneha lamba lize twakumona hano hashi. (Tanga Yombi 34:10-12.) Iye kakwecha yuma yipi yilingiwe, alioze hi iye ko wakuyineha. Kashika, hali kulisa chinene hakutwala ku kwecha chuma hanga chilingiwe ni kuchineha.

8, 9. (a) Kuchi muhasa kulumbununa kulisa chatwama hakachi ka kwecha lamba lipweko ni kulineha? (b) Mumu liaka kutwatambile kuhisa chiyulo cha Zambi ha kwecha atu hanga akaule jila yo yipi?

8 Achinyonga kama, hali umwe tata wa mana ni zango yoze watwama ni mwanenyi wa mukulwana ku zuwo. Nyi mwana wacho mapwa chihulia ni kufupa kukatuka ku zuwo, tato kechi kuhasa kumukanjisa. Iye mahasa kusakula jila yipi ku mwono wenyi ni kulisa mwene mu milonga. Kutala mutuhasa kwamba ngwetu tato mwe wamunehena milonga yacho nyi? Ka. (Luka 15:11-13) Chimuwika nyi Zambi nawa. Iye kakwecha atu akaule jila yipi yize mafupa ene, alioze hi iye ko wakuneha ukalu uze wakwasolokela. Kashika chili chipi chinji kulamikiza Zambi ha lamba lieswe lize atu ali nalio.

9 Zambi kali ni chitela chipema ha kwecha atu akaule yeswayo jila yipi mafupa ene. Amu iye kali Sakatanga wetu wa mana ni zango, iye mwe watamba kutulumbunwina chitela chacho. Chochene, ha zango lienyi, Zambi katulumbunwinacho. Mukalilongesa chitela chacho mu Kapitulu 11. Kashika watela kufuliela ngwe hi Zambi ko wakuneha lamba lize twakumona. Iye kakutwaha kutalatala chipema cha ulamwino!—Izaia 33:2.

10. Mumu liaka mutuhasa kufuliela ngwetu, Zambi makahwisa lamba lieswe?

10 Nawa, Zambi kali musandu. (Izaia 6:3) Chino chinalumbunuka ngwo iye keshi luchisa alioze kalinanga. Keshi ni upi niumwe. Kashika mutuhasa kufuliela muli iye ni mbunge yeswe. Alioze kutuchi kuhasa kufuliela chocho muli atu, mumu ayo mashimbu amwe kakupwa akwa-kalimbalimba. Chipwe manguvulu waze ali ni mbunge yipema, nihindu keshi ni ndundo ja kuhwisa upi uze akuneha kuli atu api. Alioze Zambi kali mukwa-ndundo jeswe. Iye mahasa kulinga chocho. Makahwisa lamba lieswe lize liakusoloka hali atu ha mukunda wa upi. Muze Zambi makwata chiyulo, iye mahwisa upi weswe mba kuuchi kapwako nawa ndo ku miaka ya mutolo!—Tanga Samu 37:9-11.

KUCHI ZAMBI AKWIVWA HA YUMA YIPI YIZE AKUTULINGA?

11. (a) Kuchi Zambi akwivwa hakutwala ku uhenge? (b) Kuchi Zambi akwivwa hakutwala ku lamba lietu?

11 Kuchi Zambi akwivwa ha yuma yipi yize yakulingiwa hano hashi ni ku mwono wetu? Chitangu, Mbimbiliya yakulongesa ngwo Zambi ‘kali mukwa-ululi.’ (Usolwelo 16:5) Kashika iye keshi kuzanga uhenge. Kakwivwa lwaji ha kumona yuma ya uhenge. Mbimbiliya yinambe ngwo Zambi kevwile “chinyengo mu mbunge” muze hashi hazalile ni upi kushakulu. (Uputukilo 6:5, 6) Zambi kalumukine. (Malakia 3:6) Iye nihindu kakwivwa yikola ku mbunge ha kumona lamba lize liakusoloka hano hashi. Kakwivwa nawa kole ha kumona chize atu anapinji ni lamba. Mbimbiliya yinambe ngwo, ‘iye kakutufunga.’—Tanga 1 Petulu 5:7.

Mbimbiliya yakulongesa ngwo Yehova kali Sakatanga wa zango yoze watangile yuma yeswe

12, 13. (a) Mumu liaka tukwete ndako jipema ngwe zango, nawa kuchi twakwivwa ha kumona lamba hano hashi? (b) Mumu liaka mutuhasa kufuliela ngwetu Zambi makahwisa lamba lieswe hano hashi?

12 Kuchi mutuhasa kufuliela ngwetu Zambi kakwivwa kole ha kumona lamba lia atu? Tala chilweza chikwo. Mbimbiliya yakulongesa ngwo mutu kamutangile mu chano cha Zambi. (Uputukilo 1:26) Kashika tukwete ndako jipema mumu ni Zambi kali najo. Yena wakwivwa chinyengo ha lamba lize atu akumona? Nyi wakuchivwa, nyingika ngwe ni Zambi neye kakuchivwa chinji kuhiana.

13 Chikuma chilemu chinji chize atu ali nacho chili, uhashi wa kupwa ni zango. Chino chinasolola nawa ngwo, twakwimbulula Zambi. Mbimbiliya yakulongesa ngwo “Zambi iye zango.” (1 Yoano 4:8) Yetu tuli ni zango mumu Zambi kali zango. Kutala zango mulihasa kukulingisa hanga uhwise lamba ni uhenge wa hano hashi? Nyi uli ni tachi jakuchilinga, yena muhasa kuchilinga nyi? Chochene, muhasa kuchilinga! Kashika, watela kufuliela ngwe Zambi makahwisa lamba ni uhenge weswe. Yilakenyo yize yili ku uputukilo wa mukanda uno hi yangwaza ko, hanji kutalatala chamokomoko, ka. Yilakenyo ya Zambi muyikalingiwa pundu! Alioze, watamba kunyingika kanawa Zambi yoze wayilakenyene mba uyifuliele.

ZAMBI KANAZANGE HANGA UMUNYINGIKE

Nyi unazange mutu akunyingike, wakumulweka jina lie, nyi ngwami? Zambi neye kanatusolwela jina lienyi mu Mbimbiliya

14. Zambi jina lienyi iya, nawa mumu liaka twatamba kulivulwoka?

14 Nyi unazange mutu akunyingike, yika watamba kulinga? Watamba kumulweza jina lie, nyi ngwami? Kutala Zambi jina akwete nyi? Mangeleja anji kakulongesa ngwo jina lienyi “Zambi” hanji “Mwene,” alioze wano hi majina jenyi ko. Wano kali yisanyiko, ngwe chize apwa maliji akwamba ngwo “mwata,” hanji “nguvulu.” Mbimbiliya yakulongesa ngwo Zambi kali ni yisanyiko yinji. “Zambi” hanji “Mwene” yili yimwe yisanyiko yacho. Alioze, Mbimbiliya yakulongesa ngwo Zambi jina lienyi Yehova. Mukanda wa Samu 83:18 unambe ngwo: “Yena wika uli ni jina lia Yehova, uli mwe Chitunda helu lia hashi heswe.” Nyi mu Mbimbiliya ye jina liacho kulishimo, hengula ha Apendice yili mu mukanda uno ha mafwo 195-197, hanga unyingike mumu liaka jina liacho kulishimo. Alioze nyingika ngwe jina lia Zambi liasoloka tununu twa yisuho mu yisoneko yitangu ya Mbimbiliya. Kashika Yehova kanazange unyingike jina lienyi ni kulivulwoka. Chekwamba ngwo, Zambi kanalisolola kuli yena mu Mbimbiliya.

15. Jina Yehova, yika lialumbunuka?

15 Zambi hanaliehe mwene jina lize likwete ulumbunwiso unene. Jina lienyi, Yehova, lialumbunuka ngwo iye mahasa kumanununa chilakenyo cheswacho malakenya ni kulinga upale weswawo uli mu manyonga jenyi. a Jina lia Zambi lili lia wika, ni lienyi wika. Iye wika liatela. Chochene, Yehova kalisa. Yika maliji wano analumbunuka?

16, 17. Yika mutuhasa kulilongesa hali Yehova hakutwala ku yisanyiko yino ngwo: (a) “Mukwa-ndundo-jeswe”? (b) “Mwanangana wa miakulwila”? (c) “Sakatanga”?

16 Twamona mu mukanda wa Samu 83:18 Yehova kanamuvuluka ngwo: “Yena wika Chitunda.” Chikwo nawa, Yehova wika mwe avuluka ngwo “Mukwa-Ndundo-Jeswe.” Mukanda wa Usolwelo 15:3 unambe ngwo: ‘Mwene Zambi Mukwa-Ndundo-Jeswe! Yitanga yenu yinene ni ya kukomwesa, majila jenu amwenemwene ni a ululi, Mwanangana wa miaka ya mutolo!’ Chisanyiko chakwamba ngwo, “Mukwa-Ndundo-jeswe” chinatulongesa ngwo Yehova iye wika ukwete ndundo jeswe. Ndundo jenyi jahiana jeswe. Mu 1 Timoteu 1:17, Yehova kamuvuluka ngwo “Mwanangana wa miakulwila.” Chisanyiko chakwamba ngwo “Mwanangana wa miakulwila” chinatwiwulula ngwo ku kushi niumwe wapwa ngwe Yehova. Iye wika keshi uputukilo ni songo. Mukanda wa Samu 90:2 unambe ngwo: “Chize ku miaka ya mutolo ndo ku miaka ya mutolo, yena uli Zambi.” Maliji wano kakukomwesa chinji, ngwami?

17 Yehova nawa kalisa, mumu iye mwe Sakatanga wika. Ha mukanda wa Usolwelo 4:11 twakutangaho ngwo: “Yenu kunwatela, Mwene wetu kanda Zambi yetu, kutambula uhenya ni ulemu ni tachi, mumu yenu nwatangile yuma yeswe, ni mumu ha upale wenu yapwile, yatangiwile.” Yuma yeswe yize muhasa kunyonga—angelo a mwilu, tutongonoshi amutetela, mihuko ya ku mitondo, yishi a mu kalunga-lwiji ni a mu lwiji—yeswe kayitangile kuli Yehova mwe Sakatanga!

KUTALA MUHASA KUKUNDAMA KULI YEHOVA NYI?

18. Mumu liaka atu amwe akunyonga ngwo kechi kuhasa kukundama kuli Zambi, mba Mbimbiliya yika yakulongesa?

18 Atu amwe kakwivwa chinji woma hakutanga ndako ja Yehova ja ukomweso. Kakwivwa woma ngwo Zambi kali mulemu chinji, ngwo ayo kechi kuhasa kukundama kuli iye, hanji kwaanyingika kuli Zambi munene chocho. Kutala au uli umwenemwene nyi? Ka, Mbimbiliya kuyishi kulongesa chocho. Yinambe hakutwala kuli Yehova ngwo: “Katwamine kusuku ni yetu eswe.” (Yilinga 17:27) Yinatulweze nawa ngwo: “Kundamenu kuli Zambi, mba iye kumakundama kuli yenu.”—Tiangu 4:8.

19. (a) Kuchi mutuhasa kukundama kuli Zambi, nawa yika mutuyuka? (b) Ndako jilemu jika ja Zambi jize wazanga chinji?

19 Kuchi yena muhasa kukundama kuli Zambi? Chitangu, nunga ni kulilongesa hakutwala kuli Zambi ngwe chize unalingi haliapwila. Yesu ngwenyi: “Uno we mwono wa mutolo, hanga akanyingike yena mwe Zambi wamwenemwene umuwika, ni Yesu Kristu yoze yena watumine.” (Yoano 17:3) Ewa, Mbimbiliya yakwamba ngwo kulilongesa hakutwala kuli Yehova ni Yesu chakusongwela ku “mwono wa mutolo”! Ngwe chize twamonanga “Zambi iye zango.” (1 Yoano 4:16) Yehova kali nawa ni ndako jikwo jinji jipema. Chakutalilaho, Mbimbiliya yinambe ngwo Yehova kali “Zambi mukwa keke, mukwa vumbi, makoke kutenuka, wakulumbama ni utu wa zango ni umwenemwene.” (Kutuhuka 34:6) Iye kali “mupema,” nawa “mukwa kukonekena.” (Samu 86:5) Zambi kali chihomboloji. (2 Petulu 3:9) Iye kali musandu. (Usolwelo 15:4) Muze yena mununga ni kutanga Mbimbiliya, mumona chize Yehova akusolola ndako jacho ni jikwo nawa jilemu.

20-22. (a) Shina chili chikalu kukundama kuli Zambi mumu kutushi kumumona nyi? Lumbununa. (b) Yika amwe atu waze akukuzanga mahasa kukukanjisa kulinga, alioze yika watamba kulinga?

20 Chamwenemwene yena kuuchi kuhasa kumona Zambi, mumu iye Spiritu. (Yoano 1:18; 4:24; 1 Timoteu 1:17) Alioze nyi walilongesa hakutwala kuli iye mu Mbimbiliya, muhasa kumunyingika kanawa ngwe kali Mutu wamwenemwene. Ngwe chize ambile mukwa-kwimba masamu, ni yena muhasa kumona “upeme wa Yehova.” (Samu 27:4; A-Roma 1:20) Muze mulilongesa hakutwala kuli iye, mumunyingika kanawa, mumuzanga nawa mukundama kuli iye.

Zango lize chisemi wa zango a kupwa nalio hali anenyi linasolola zango linene lize Tata yetu wa mu malilu alinalio hali yetu

21 Mukanyingika yize Mbimbiliya yakutulongesa ngwo Yehova kali Tata yetu. (Mateu 6:9) Iye katwaha mwono, nawa kakuzanga hanga tutwame kanawa—ngwe chizechene chisemi wa zango akunyonga hali anenyi. (Samu 36:9) Mbimbiliya yakulongesa nawa ngwo atu mahasa kupwa masepa ja Yehova. (Tiangu 2:23) Achinyonga kama—muhasa kupwa sepa lia Sakatanga yoze watangile yuma yeswe!

22 Muze mununga ni kulilongesa Mbimbiliya, atu amwe mahasa kukukanjisa kulilongesa Mbimbiliya. Hanji ayo mevwa woma ngwo mwalumuna ufulielo we. Alioze kanda wecha niumwe akukwike kupwa ni usepa uze unahiana usepa weswe.

23, 24. (a) Mumu liaka watamba kununga ni kuhula ha yize unalilongesa? (b) Chikuma chika mutulilongesa mu kapitulu yoze masulaho?

23 Chochene, ha uputukilo mukupwa yimwe yuma yize kuuchi kunyingika kanawa. Chakupwa chikalu kwita ukwaso, alioze kanda wivwa sonyi jakulinga chocho. Yesu kambile ngwenyi chili chipema kulikehesa ngwe kanuke. (Mateu 18:2-4) Ngwe chize twanyingika, twanuke kakuhula chinji. Zambi kanazange uwane kumbululo. Mbimbiliya yakuchichimieka atu waze afupile chinji kulilongesa hakutwala kuli Zambi. Ayo kapwile ni kuhengwola kanawa yisoneko hanga apwe ni ushindakenyo wa umwenemwene wa yuma yize apwile ni kulilongesa.—Tanga Yilinga 17:11.

24 Kuhengwola Mbimbiliya ye jila yipema ya kulilongesa hakutwala kuli Yehova. Mbimbiliya yalisa ni mikanda yikwo. Kuchi yalisa? Chikuma chino che mutulilongesa mu kapitulu masulaho.

a Yuma yinji yakutwala ku ulumbunwiso wa jina lia Zambi ni chize atela kulivulwoka yili mu Apendice ha mafwo 195-197.