Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 13

‘Kwapwile Kulihamika ni Kulihangujola Chikolo’

‘Kwapwile Kulihamika ni Kulihangujola Chikolo’

Chikuma cha ungalami yachihetesa kuli chizavu cha tusongo

Lusango yono kanakatuka ha Yilinga 15:1-12

1-3. (a) Chikuma chika te muchihasa kuhandununa Akwa-Kristu atangu mu chikungulwila? (b) Yika mutuhasa kuyuka nyi twalilongesa lusango wacho?

 PAULU ni Mbarnabe kanawahilila chinji ha kuhiluka ku Andiakia ya ku Seria mu wenyi wo utangu wa mishionaliu. O kanawahilila chinji mumu Zambi kazulwila “jila akwa-mavungu hanga atayize ufulielo.” (Yili. 14:26, 27) Atu mu Andiakia kanahanjika wika hakutwala ku chikuma chino. Chikwo nawa, akwa-mavungu “anji” te haputuka kwiza mu chikungulwila cha mbonge yacho.—Yili. 11:20-26.

2 Lusango mupema hakutwala kuli akwa-mavungu waze atayijile uwayilo wa Akwa-Kristu yamuhetesa mu Yundeya. Alioze, shimbu lusango wacho anehe uwahililo, mavundula nawa chimwe chikuma chikalu chinji, chikuma cha ungalami. Kuchi Akwa-Kristu A-Yunda ni waze te hi A-Yunda ko matwama? Shina waze te hi A-Yunda ko mavumbika Shimbi ya Mose? Chikuma chino chapwile chikalu chinji mumu te muchihasa kuhandununa mandumbu mu chikungulwila. Mba kuchi mulonga wacho ausopele?

3 Kulilongesa lusango yono unakatuka mu mukanda wa Yilinga muchitukwasa kulilongesa yikuma yilemu. Chikwo nawa muchitukwasa kumona chize mutuhasa kukumba ni mana yuma yize muyihasa kutuhandununa ni akwetu.

“Nyi Ngwe Kunwapwile Ngalami” (Yilinga 15:1)

4. Yika Akwa-Kristu amwe ambile, mba yika mutuhasa kulihula?

4 Luka kasonekene ngwenyi: “Amwe tumbaji akatukile ku Yundeya [ni kuya ku Andiakia] yaputuka kulongesa mandumbu ngwo: “Nyi ngwe kunwapwile ngalami kulita ni shimbi ya Mose, kechi kanulamwina.” (Yili. 15:1) Kutwanyingikine nyi malunga jacho kapwile A-Fwariseu muze te kanda achipwa Akwa-Kristu. Nihindu chakusoloka ngwe kapwile ni kukaula ndako ja A-Fwariseu. Chikwo nawa, o kazangile kusolola ngwo, kanamanyinako makulwana ni apostolo mu Yerusaleme. (Yili. 15:23, 24) Chilumbu chaka Akwa-Kristu A-Yunda anungine ni chikuma cha ungalami chipwe ngwe te hikwapalika miaka 13, chize haze Zambi kupalikila muli Petulu atayijile Akwa-Mavungu kupwa mu chikungulwila cha Akwa-Kristu? aYili. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Mumu liaka kota A-Yunda anungine ni kukaula shimbi ya ungalami? (b) Shina shimbi ya ungalami ye yimuwika ni shimbi ya Apalahama? (Tala maliji a mushi.)

5 A-Yunda kota kanungine ni kusunga chikuma cha ungalami mumu lia yikuma yinji. Chitangu: Yehova mwene mwe wahanyine shimbi ya ungalami hanga yipwe chilayi cha usepa upema ni iye. Kahanyine shimbi ya ungalami muze te kanda achihana shimbi ya Usendo, mba kulutwe yachinga shimbi jacho hamuwika. Ungalami waputukile kuli Apalahama ni asoko jenyi. b (Levi 12:2, 3) Shimbi ya Mose yapwile ni kwamba ngwo, chipwe yilambala te katamba kwapwisa ngalami mba apwe ni yiwape yimwe ngwe kupwa ha chiwanyino cha Chizomboka. (Kutuhu. 12:43, 44, 48, 49) Kuli A-Yunda, yilima kapwile atu amokomoko.—Iza. 52:1.

6 Kashika, Akwa-Kristu A-Yunda katambile kupwa ni ufulielo ni kulikehesa mba atayize kwalumuka cha shimbi. Usendo wa shimbi kausalakanyishine ni usendo waha. Chino chalumbunukine ngwo, kusemuka ngwe Ka-Yunda te kuchishi kupwisa nawa mutu mu usoko wa Zambi. A-Yunda katambile kupwa hamu mba amone Yesu ngwe Mesaya ni kutayiza Akwa-Mavungu ngwe mandumbu jo a ku ufulielo.—Jere. 31:31-33; Luka 22:20.

7. Umwenemwene uka malunga amwe A-Yunda kakanyingikine kanawa?

7 Kwamba pundu, shimbi ja Zambi kujakalumukine. Tuli ni shindakenyo yacho mumu shimbi yaha yanungine ni kusolola nyonga lizeliene lili ha Shimbi ya Mose. (Mateu 22:36-40) Ha kupalika cha mashimbu postolo Paulu yasoneka hakutwala ku ungalami ngwenyi: “Ka-Yunda wamwenemwene yoze wa mu mbunge, ni ungalami wenyi wapwa wa mu mbunge, mu spiritu hi mu maliji akusoneka ko.” (Roma 2:29; Shimbi 10:16) Malunga amwe A-Yunda kakanyingikine kanawa umwenemwene wacho, kashika apwile ni kunyonga ngwo, shimbi ya ungalami te yichiliko. Shina o te matayiza kwalumuna kunyonga cho?

‘Kulimika Chikolo Nikulihangujola’ (Yilinga 15:2)

8. Chilumbu chaka chikuma cha ungalami achihetesele kuli chizavu cha tusongo ku Yerusaleme?

8 Luka yanunga ngwenyi: “Kashika muze Paulu ni Mbarnabe halimika no chikolo nikulihangujola no, mandumbu yaatongola Paulu ni Mbarnabe ni amwe akwo a kuli ayo aye ku Yerusaleme kuli apostolo ni makulwana a mu chikungulwila akatale ha chikuma chacho.” c (Yili. 15:2) Kulihamika chacho nikulihangujola chasolwele manyonga ja mandumbu a mu chikungulwila cha Andiakia. Alioze, kahashile kusopa mulonga wacho. Chocho yaakwata chiyulo cha mana hanga afunge sambukila ni kulinunga mu chikungulwila, yaatuma amwe a kuli ayo hanga aye kuli apostolo ni makulwana mu Yerusaleme, waze apwile ngwe chizavu cha tusongo ha mashimbu jacho. Yika mutuhasa kulilongesa ni makulwana a mu chikungulwila cha Andiakia?

Atu amwe kanungine ni kwamba ngwo: “Chatamba kwapwisa [Akwa-Mavungu] ngalami ni kwamba hanga afunge Shimbi ya Mose”

9, 10. Chilweza chika mandumbu mu Andiakia ni Paulu ni Mbarnabe atuhichikilile?

9 Chikuma chimwe chilemu chize mutuhasa kulilongesa chili ngwo, twatamba kujikijila mu ululikiso wa Zambi. Tuchinyongenu hachino: Mandumbu mu Andiakia kanyingikine ngwo, mandumbu anji waze apwile mu chizavu cha tusongo kapwile A-Yunda. Chipwe chocho yaafuliela ngwo, mandumbu te masopa mulonga wacho kulita ni shimbi ja Mbimbiliya. Mumu liaka? Mumu o kapwile ni kufuliela ngwo, Yehova masongwela yuma kupalikila mu spiritu yenyi yisandu ni mutwe wa chikungulwila, Yesu Kristu. (Mateu 28:18, 20; Efwe. 1:22, 23) Ni musono, nyi kwasoloka yuma yimwe yikalu, twatamba kwimbulula chilweza cha Akwa-Kristu a mu Andiakia, ha kujikijila mu ululikiso wa Zambi ni Chizavu Cha Tusongo cha kuwayisa ni spiritu yisandu.

10 Chikwo nawa, kanatwiwulula ulemu wa kulikehesa ni kupwa yihomboloji. Paulu ni Mbarnabe kaatongwele kuli spiritu yisandu hanga ambujole kuli akwa-mavungu. Chipwe chocho, kakazachishile uhashi wacho hanga ahwise mulonga wa ungalami mu Andiakia. (Yili. 13:2, 3) Kulutwe, Paulu yasoneka ngwenyi: “Akandukile mumu lia umwe usolwelo,” ni kusolola ngwenyi, katambwile usongwelo wa Zambi hakutwala ku chikuma chacho. (Ngala. 2:2) Makulwana mu chikungulwila kakusolola kulikehesa ni uhomboloji wacho, muze kwakusoloka yikuma yize muyihasa kuhandununa mandumbu. Shimbu alikwachilile ha manyonga jo ene, o kakufupa usongwelo wa Yehova mu Yisoneko ni mu mikanda ya usongwelo yize ndungo wakanyama akutuhwisa.—Fwili. 2:2, 3.

11, 12. Mumu liaka chili chipema kushimbwila muli Yehova?

11 Ha mashimbu amwe, twatamba kushimbwila muli Yehova hanga atulumbunwine kanawa yuma. Twiwulukenu ngwetu, Akwa-Kristu kanakashimbwila miaka 13 chize haze Koneliu amuwayishile ni spiritu yisandu ha mwaka 36 M.J, mba Yehova asolole nyonga lienyi ha chikuma cha ungalami wa akwa-mavungu. Mumu liaka anakashimbwila chinji? Mumu kota Yehova kahanyine shimbu hanga A-Yunda akwa-mbunge jipema, alumune kunyonga cho atayize kwalumuka chacho. Shimbi ya usendo yize Yehova alingile ni kalamba ko Apalahama, yalingile miaka 1,900. Kashika, kuchakapwile chashi kuli ayo kutayiza ngwo shimbi yacho kuyishiko nawa!—Yoa. 16:12.

12 Chili chiwape chinene kutulongesa kuli Tata yetu wa mu malilu Yehova! Muze iye akutulongesa, twakuyuka chinji. (Iza. 48:17, 18; 64:8) Kashika kutwatambile kulikwachilila ku manyonga jetu, hanji kuhangulula kwalumuka cha mu ululikiso wa Yehova, hanji ulumbunwiso waha wa yisoneko yimwe ya mu Mbimbiliya. (Chilu. 7:8) Nyi wamona ngwe, unapu ni yitanga yacho, muchilita kupukuna ha yisoneko yize yili ha kapitulu 15 ya mukanda wa Yilinga. d

13. Kuchi mutuhasa kwimbulula uhomboloji wa Yehova muze tuli mu mulimo wa kwambujola?

13 Twatamba kusolola uhomboloji nyi twakulilongesa ni mutu yoze chakupwa chikalu kwecha malongeso a mahuza. Ha yikuma ngwe yino, mutuhasa kwita spiritu yisandu hanga yikwase longi yetu. (1 Kori. 3:6, 7) Chikwo nawa, muchilita kutongola longi yetu mu yilemba. Nyi twachilinga, Zambi matukwasa kumona yize twatamba kulinga.—1 Yoa. 5:14.

Yambulwila Mandumbu mu “Yimako-Yimako” Sango Jipema (Yilinga 15:3-5)

14, 15. (a) Kuchi mandumbu mu Andiakia asolwele ngwo kalemesene Paulu, Mbarnabe ni atu akwo waze ayile nenyi mu wenyi? (b) Kuchi malunga wano asolwele ngwo kali chiwape chinene kuli mandumbu jo a ku ufulielo?

14 Luka kananungu ni lusango wenyi ngwenyi: “Chocho muze mandumbu a mu chikungulwila te hashinjikila Paulu ni Mbarnabe ni malunga akwo, yanunga ni wenyi wo kupalikila mu Fwenishia ni Samaria, ni kwambulwila mandumbu mu yimako-yimako chize akwa-mavungu afulielele. Chino yichineha uwahililo unji mukachi ka mandumbu.” (Yili. 15:3) Mandumbu a mu chikungulwila kasolwele zango lio hali Paulu ni Mbarnabe ha kwashinjikila mu wenyi. Muze achilingile kasolwele ngwo kazangile hanga Paulu ni atu akwo, apwe ni yiwape ya Zambi. Cheka nawa, mandumbu mu Andiakia katuselele chilweza chipema chakulemesa mandumbu jetu a ku ufulielo, chipi-chipi ‘[makulwana] waze akukilikita chinji mu mulimo wa kwambujola liji, ni kulongesa.’—1 Timo. 5:17.

15 Paulu ni Mbarnabe kapwile chiwape kuli mandumbu jo a ku ufulielo a mu Fwenishia ni a mu Samaria, ha kwalumbunwina mu “yimako-yimako” yize te yinalingiwa kuli akwa-mavungu. Hali atu jacho, kota hapwile Akwa-Kristu A-Yunda waze achinyine muze ashihile Eshetevau. Ni musono nawa, sango jetu hakutwala ku mulimo wa kwambujola, jakutakamisa mandumbu jetu, chipi-chipi waze anapalika mu yihungumiona. Shina wakuzanga kupanjika sango jacho, ha kupwa ha kukunguluka cha chikungulwila, kukunguluka cha mbonge ni cha mambonge ni kutanga sango ja ku mwono jize jakusoloka ha mikanda ni ha site yetu jw.org?

16. Yika yasolwele ngwo, chikuma cha ungalami te katamba kuchisopa kawashi-washi?

16 Muze ayile wenyi wa 550 quilômetros, malunga waze akatukile ku Andiakia, yaheta kuze azangile kuya. Luka yasoneka ngwenyi: “Muze o ahetele ku Yerusaleme, akwa-chikungulwila yaasambilila hamwe ni apostolo ni makulwana. O yambulula yuma yeswe yize Zambi alingile kupalikila muli ayo.” (Yili. 15:4) “Alioze kwakatukile amwe a ku mbunga ya A-Fwariseu waze te hafuliela yamba ngwo: “Chatamba kwapwisa ngalami ni kwamba hanga afunge Shimbi ya Mose.” (Yili. 15:5) Ewa, chikuma cha kupwisa ngalami akwa-mavungu, chapwile chilemu te kaatamba kuchisopa.

“Apostolo ni Makulwana Yalikungulula” (Yilinga 15:6-12)

17. Aya waze apwile ngwe chizavu cha tusongo mu Yerusaleme, mba mumu liaka makulwana no apwileho?

17 Mukanda wa Yishima 13:10 wakwamba ngwo: “Mana kwali kuli mukwa kulongoloka.” Hamukunda wa chino, makulwana ni apostolo yalikungulula hanga atale chikuma cha ungalami. (Yili. 15:6) “Apostolo ni makulwana” kapwile ni kumanyinako chikungulwila, ngwe chizechene Chizavu Cha Tusongo chakulinga musono. Mba mumu liaka makulwana apwile hamuwika ni apostolo? Twiwulukenu ngwetu te hikwapalika shimbu likepe chize haze ashihile postolo Tiangu. Chikwo nawa, postolo Petulu kamusele mu zuwo lia ususu. Kashika, amu apostolo ni makulwana apwile hamuwika, chino chasolwele ngwo chipwe ngwe mukulingiwa yuma yeswayo, nihindu chikungulwila te muchinunga ni kutambula usongwelo walita.

18, 19. Maliji aka Petulu ambile, mba yika kota mbunga anyongene?

18 Luka yanunga ni kusoneka ngwenyi: “Muze te halishimwina ha mashimbu anji, Petulu yakatuka ni kwamba kuli ayo ngwenyi: “Mandumbu, yenu nunanyingika kanawa chize ku matangwa a kunyima, Zambi wangutongwele hakachi kenu hanga ku kanwa liami akwa-mavungu akevwe liji lia sango jipema akafuliele. Zambi yoze wanyingika mbunge ja atu kasolwele ngwenyi kanaatayiza ha kwaha spiritu yisandu chizechene ngwe ayihanyine kuli yetu. Chikwo nawa, iye kasolwele kalisa hakachi ka ayo ni yetu, alioze wapemesene mbunge jo ku ufulielo.” (Yili. 15:7-9) Kulita ni mukanda umwe, liji lia Ngregu “kulishimwina,” lize linasoloka ha versu 7, mulihasa nawa kulumbunuka “kufupa” hanji “kuhula.” Maliji wano kanasolola ngwo, mandumbu kahanjikile yize apwile nayo ku mbunge ni yize apwile ni kunyonga.

19 Yuma yize Petulu ahanjikile, yewulwile waze eswe apwileho ngwo, iye kamwene Akwa-Mavungu ngwe, Koneliu ni asoko jenyi muze awayishile ni spiritu yisandu ha mwaka 36 M.J. Kashika, te kukwatambile kupwa umwe yoze masolola kalisa wa Ka-Yunda ni yoze hi Ka-Yunda ko, mumu Zambi mwene haneche kuchilinga. Chikwo nawa, kufuliela muli Kristu che chakupemesa mbunge ja atu, hi kukaula ko Shimbi ya Mose.—Ngala. 2:16.

20. Kuchi waze apwile ni kulikwachilila ha chikuma cha ungalami apwile ni kusa Zambi mu cheseko?

20 Kulita ni uchela wa liji lia Zambi ni spiritu yisandu, Petulu yahwisa pande jenyi ha kwamba ngwenyi: “Kashika mumu liaka nuneseka Zambi ni kuzanga kusa kanga ha kota ja tumbaji, kanga yize chipwe tulamba twetu chipwe yetu kutwahashile kuyimbata? Alioze tunafuliela ngwetu, hanatulamwina mumu lia chawana cha keke ya Mwene Yesu chizechene ngwe ayo.” (Yili. 15:10, 11) Mbimbiliya yimwe yakwamba ngwo, atu waze apwile ni kulikwachilila ha chikuma cha ungalami, kapwile ni “kweseka Zambi,” hanji kweseka uhomboloji wenyi. O kaazangile kushinjila A-Yunda akaule shimbi jikalu, jize ene te kechi kuhasa kukaula mumu shimbi jacho japwile ni kwahisa. (Ngala. 3:10) Shimbu alihulikile ha ungalami, A-Yunda jacho te kaatamba kusakwilila Zambi ha kwasolwela zango kupalikila muli Yesu.

21. Kuchi Paulu ni Mbarnabe akwashile mandumbu kukwata chiyulo chipema?

21 Chinasoloka ngwe yuma yize Petulu ambile yaakwachile ku mbunge, mumu Mbimbiliya yinambe ngwo, “chizavu cheswe chaholele kuluu.” Chocho Paulu ni Mbarnabe yaahanjika hakutwala ku yilayi yinji yize Zambi alingile kuli “akwa-mavungu kupalikila muli ayo”. (Yili. 15:12) Haliapwila apostolo ni makulwana te makwata yiyulo yipema yize yinakatuka mu Liji lia Zambi.

22-24. (a) Kuchi Chizavu Cha Tusongo musono chakwimbulula chizavu cha tusongo cha ku sekulu yitangu? (b) Kuchi makulwana mahasa kusolola ngwo, kakuvumbika wata wa Yehova?

22 Ni musono nawa, mandumbu a mu Chizavu Cha Tusongo muze akulikungulula, kakufupa usongwelo wa Liji lia Zambi ni kwita spiritu yisandu. (Samu 119:105; Mateu 7:7-11) Kashika, shimbu kanda achilikungulula, hita ndumbu wa mu Chizavu Cha Tusongo kakulianga kumwaha katalilo wa yikuma yize mahengwola. Chino chakwakwasa apukune ha yikuma yacho ni kulemba. (Yishi. 15:28) Ha kukunguluka chacho mandumbu wano akuwayisa kakusolola manyonga jo ni vumbi. Chikwo nawa, kakuzachisaho chinji Mbimbiliya.

23 Makulwana a mu chikungulwila no katamba kukaula chilweza chacho. Nyi maliwana ni chikuma chimwe chikalu chinji mba kahashile kuchisopa, o mahasa kwita ukwaso ku Mbetele, hanji kuli kalayi wa mbonge. Nyi muchifupiwa, mandumbu a ku Mbetele mahasa kusonekena Chizavu Cha Tusongo.

24 Kwamba pundu, Yehova kakuwahisa atu waze alikehesa, ashishika, akusolola uhomboloji ni kusa tachi akaule usongwelo wa mu ululikiso wenyi. Ngwe chize mutumona ha mutwe muhataho, yiwape yimwe yize mutuhasa kupwa nayo nyi twachilinga yili, sambukila yamwenemwene, kupwa kanawa ku ufulielo ni kulinunga cha chikungulwila.

a Tala mushete unambe ngwo, “ Yize A-Yunda apwile ni kufuliela.”

b Usendo wa ungalami kuwakapwile mu usendo wa Apalahama uze unanungu ndo musono. Usendo wa Apalahama waputukile ha mwaka 1943 K.M.J, muze azaukile lwiji Ufrateze ni kuya ku Kanana. Ha shimbu liacho iye kapwile ni miaka 75. Usendo wa ungalami waputukile ha mwaka 1919 K.M.J, muze Apalahama te hakumbanyisa miaka 99.—Uputu. 12:1-8; 17:1, 9-14; Ngala. 3:17.

c Chinasoloka ngwe Titu yoze wapwile sepa ni kanganda wa Paulu, kapwile umwe wa kuli waze atumine kuli mandumbu. (Ngala. 2:1; Titu 1:4) Lunga yono kapwile chilweza chipema cha Mukwa-Mavungu yoze awayishile ni spiritu yisandu.—Ngala. 2:3.