Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 22

“Chikapwe ni Kulita ni Upale wa Yehova”

“Chikapwe ni Kulita ni Upale wa Yehova”

Paulu maya ku Yerusaleme hanga anunge ni kulinga upale wa Yehova

Lusango yono kanakatuka ha Yilinga 21:1-17

1-4. Mumu liaka Paulu te anayi ku Yerusaleme, chikwo nawa yika te yinamutwaminyinako?

 MANDUMBU eswe mu Miletu kanawahilila chinji muze Paulu ni Luka anayi kwo. Kwamba umwenemwene, hi chashi ko kuli ayo kulishika ni makulwana a mu Efwesu mumu kakwazanga chinji. Eswe ni aali kali mu ulungu. Mu tuku yo muli kulia chize malia mu wenyi, chikwo nawa kanambata mbongo jize atambwila Akwa-Kristu a ku Yundeya. Kashika, o kanazange chinji kuheta kawashi hanga ahane milambu yacho.

2 Hakehe-hakehe ulungu muuputuka kusekuluka mumu lia fuji. Paulu ni Luka hamwe ni mandumbu akwo shimbiali matala ku meso ja mandumbu waze ananenganyana ha kusala kunyima. (Yili. 20:4, 14, 15) O malishika ni mandumbu, mba kechi kulimona nawa.

3 Paulu kakalakalile hamuwika ni makulwana a mu Efwesu ha miaka yitatu. Alioze, haliapwila kupalikila mu usongwelo wa spiritu yisandu iye kanayi ku Yerusaleme. Chinasoloka ngwe kananyingika yize yinamutwaminyinako. Kunyima kalwezele makulwana ngwenyi: “Haliapwila spiritu yinangushinjila nguye ku Yerusaleme, chipwe ngwe chanyingikine yize muyikanguwanako. Ngunanyingika ngwami, mu mambonge eswe spiritu yisandu yakungutoweza ha yisuho yinji ngwo, luyinda ni mazuwo a ususu yinangutwaminyina.” (Yili. 20:22, 23) Chipwe ngwe kanyingikine ponde yize te mapalika, nihindu yalivwa ngwe “spiritu ye yinamushinjila,” hanji ngwetu, Paulu kamwene ngwenyi, te katamba kukaula usongwelo wa spiritu wa kuya ku Yerusaleme, ni mwene lume che azangile kulinga. Iye kakazangile kufwa, alioze kulinga upale wa Zambi chapwile chuma chilemu chinji ku mwono wenyi.

4 Shina ni yena che wakulivwa? Muze twakulihana kuli Yehova twakumulakenya ngwetu, kulinga upale wenyi muchipwa chuma chilemu chinji ku mwono wetu. Kashika, kuhengwola chilweza cha ushishiko wa Paulu muchitukwasa chinji.

Yaapalika “Tungu Lia Shipre” (Yilinga 21:1-3)

5. Muze apwile mu wenyi, kulihi Paulu ni mandumbu akwo anakapalikila mba ahete ku Teru?

5 Ulungu uze Paulu ni mandumbu akwo apwile yiuheta ku Koshe ha tangwa lizeliene. (Yili. 21:1) Chinasoloka ngwe ulungu wacho wamanyine ndambu shimbu te kanda uchiya ku Rotese ni Patara. Ku Patara ku sule ya Azia Yikehe, mandumbu yaya wenyi mu ulungu unene uze waatwalile ndo ku Fwenishia. Mu jila, ayo yapalikila ku “tungu lia Shipre . . . ku kwoko lia chimeso [lia ulungu].” (Yili. 21:3) Mba chilumbu chaka Luka mukwa-kusoneka mukanda uno atongwele chikuma chino?

6. (a) Mumu liaka kumona tungu lia Shipre kota chakolwezele Paulu? (b) Shindakenyo yika wakupwa nayo muze wakupukuna ha chize Yehova akukukwasa ni kukuwahisa?

6 Muchihasa kupwa hanji Paulu kamikine munwe ku tungu lia Shipre ni kwiwuluka yuma yimwe yize apalikilemo. Ha miaka Livwa kunyima, mu wenyi utangu wa umishionaliu, Paulu, Mbarnabe ni Yoano Marku, kaawanyine umwe nganga avuluka ngwo, Elaima, yoze walimikine ni sango jipema jize ayo apwile ni kwambujola. (Yili. 13:4-12) Kumona tungu liacho ni kwiwuluka yize apalikilemo, kota yatakamishine Paulu ha yize te muyiza kulutwe. Ni yetu mutuhasa kuyuka ha kunyonga ha chize Zambi akutukwasa ni kutuwahisa muze tunapalika mu yeseko. Kunyonga ha yuma yacho muchitukwasa kulivwa ngwe Ndawichi, kashika asonekene ngwenyi: “Mukwa ululi lamba linji akumona, alioze Yehova kakumupulula ku luyinda wenyi mweswe.”—Samu 34:19.

“Yitufupa Tumbaji, Yitwawana” (Yilinga 21:4-9)

7. Yika apostolo alingile muze ahetele ku Teru?

7 Paulu kanyingikine kanawa ulemu wa kupwa hamuwika ni mandumbu a ku ufulielo, chikwo nawa te kakuzanga chinji kupwa no. Luka yasoneka yize iye ni apostolo akwo alingile muze ahetele ku Teru ngwenyi: “Yitufupa tumbaji yitwawana.” (Yili. 21:4) Muze apostolo wano anyingikine ngwo mu Teru muli Akwa-Kristu, kota yafupa kupwa no hamuwika. Chiwape chimwe chize tukwete mumu lia kunyingika umwenemwene chili ngwo: Chipwe ngwe mutuya kweswako, nihindu mutuwana mandumbu waze akunyonga ngwe yetu, waze matutambula kanawa. Atu waze akuzanga Zambi ni kumuwayila, kakuwana masepa hashi heswe.

8. Maliji ali ha Yilinga 21:4 yika analumbunuka?

8 Ha kuhanjika ha matangwa shimbiali waze alingile mu Teru, Luka yasoneka ngwenyi: “Kupalikila mu spiritu yisandu, tumbaji [mandumbu a mu Teru] ha yisuho yinji alwezele Paulu hanga achine kuliata ku Yerusaleme.” (Yili. 21:4) Shina Yehova te kazangile nawa hanga Paulu aye ku Yerusaleme? Ka, hi chocho ko. Spiritu yasolwele wika ngwo, te mamuhungumiona mu Yerusaleme. Chinasoloka ngwe spiritu yisandu ye yakwashile mandumbu mu Teru kumona ngwo, Paulu te mamona lamba linji mu Yerusaleme. Kashika, amu azangile kumufunga yamutoweza hanga ahone kuyako. Chipwe chocho, Paulu yaya ku Yerusaleme mumu kazangile kulinga upale wa Yehova.—Yili. 21:12.

9, 10. (a) Yika kota Paulu ewulukile muze amwene chize mandumbu mu Teru analihulumba ni iye? (b) Yika atu anji akunyonga musono, mba kuchi manyonga jacho akulisa ni yize Yesu ambile?

9 Muze amwene chize mandumbu te analihulumba ni iye, Paulu kota kewulukile yize Yesu apalikile muze alwezele tumbaji twenyi ngwenyi, te maya ku Yerusaleme hanga amumwese lamba ni kumushiha. Alioze Petulu yalweza Yesu ngwenyi: “Mwene, livwile kama keke! Chino kuchichi kulingiwa kuli yena.” Alioze, Yesu yomba nyima Petulu, ni kumwamba ngwenyi, yako ku nyima yami, Satana! Mumu yena uli chitalingiso kuli yami, mumu kushi kunyonga ngwe Zambi, alioze wakunyonga ngwe atu.” (Mateu 16:21-23) Yesu kazangile kulinga upale wa Zambi, ni Paulu neye che azangile. Mandumbu a mu Teru ni postolo Petulu kapwile ni manyonga apema, hindu te kanyingikine upale wa Zambi.

Twatamba kusa tachi mba tukaule Yesu

10 Atu anji musono keshi kuzanga kulikatalisa, kakuzanga wika yuma yashi. Kanji-kanji atu kakufupa yingeleja yize yakwaha utuswilo wa kulinga cheswacho mazanga. Alioze Yesu kasolwele nyonga lieka, kalwezele tumbaji twenyi ngwenyi: “Nyi mutu kanazange kungukaula, alitune iye mwene, azundule mutondo wenyi wa lamba, anunge ni kungukaula.” (Mateu 16:24) Kukaula Yesu che chuma chipema kulinga, alioze hi chashi ko.

11. Kuchi tumbaji mu Teru asolwele ngwo kakuzanga ni kukwasa Paulu?

11 Mashimbu a Paulu, Luka ni mandumbu akwo kununga mu wenyi kaheta. Mutapu uze mandumbu malishika no muutukomwesa chinji, muusolola chize mandumbu mu Teru apwile ni kuzanga Paulu ni chize apwile ni kumukwasa mu mulimo wa kwambujola. Malunga, mapwo hamwe ni twanuke yashinjikila Paulu ni mandumbu akwo ndo ku sesa lia kalunga-lwiji. Eswe yasa makungunwa hashi, yalemba, chocho yalishika. Mba kulutwe, Paulu, Luka ni mandumbu akwo, yanjila mu ulungu ni kununga wenyi ndo ku Tolemaise, kuze awanyine mandumbu ni kutwama no ha tangwa limuwika.—Yili. 21:5-7.

12, 13. (a) Mu mulimo uka Fwilipe alihanyine chinji? (b) Kuchi Fwilipe ali chilweza chipema kuli miata a mu usoko musono?

12 Kusulaho, Luka malumbununa ngwenyi, Paulu ni mandumbu akwo matalikisa ku Sezarea. Muze mahetamo, manjila mu “zuwo lia Fwilipe mukwa-kwambujola.” a (Yili. 21:8) Ayo kota kawahililile chinji ha kumona cheka Fwilipe, mumu ha miaka 20 kunyima, kamutongwele kuli apostolo hanga akwase kutetela kulia mandumbu mu chikungulwila chaha. Fwilipe kapwile ni kulihana chinji mu mulimo wa kwambujola. Twiwulukenu ngwetu, muze yihungumiona yamwangine tumbaji, Fwilipe yachinyina ku Samaria hanga anunge ni kwambujola. Kulutwe, iye yambujola kuli Unuku Ka-Etiopia ni kumupapachisa. (Yili. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Ewa, Fwilipe kanungine ni kushishika kuli Yehova ha miaka yinji!

13 Fwilipe kanungine ni kwambujola chipwe muze ayile ku Sezarea, Kashika Luka amuvulukile ngwo, “muka-kwambujola.” Chikwo nawa, kapwile ni ana awana a mapwo waze apwile ni kuprofeteza. Chinasoloka ngwe ana jacho kembulwile chilweza chipema cha tato. b (Yili. 21:9) Kashika, chino chinasolola ngwo, Fwilipe kota kapwile ni kusa tachi jinji hanga akolese ufulielo wa usoko wenyi. Ni musono nawa, miata a mu usoko kakwimbulula kanawa chilweza cha Fwilipe ha kupwa yilweza yipema mu mulimo wa kwambujola ni kukwasa ana jo hanga aembulule.

14. Yika yapwile ni kulingiwa muze Paulu apwile ni kumeneka mandumbu, chikwo nawa uhashi uka ni yetu musono tukwete?

14 Muze Paulu apwile ni kuya wenyi ku yihela yeka ni yeka, kapwile ni kufupa mandumbu hanga atwame no hamuwika. Kwamba umwenemwene, mandumbu a ku yihela yacho te kakuzanga chinji kuzumbula Paulu hamwe ni mandumbu waze apwile ni kuya no wenyi. Kumeneka chacho chapwile ni kwakwasa hanga ‘alitakamise umwe ni mukwo.’ (Roma 1:11, 12) Ni yetu musono tukwete uhashi wacho. Mutuhasa kuyuka chinji ha kuzumbula ku zuwo lietu kalayi wa mbonge ni mukwo pwo, chipwe ngwe tuli yiswale hanji tunapalika mu kapinda mweswawo.—Roma 12:13.

“Hinalilulieka . . . Akangushihe” (Yilinga 21:10-14)

15, 16. Sango jika Angavu anehene, mba kuchi sango jacho jakwachile ku mbunge ya waze ajivwile?

15 Ha mashimbu waze Paulu apwile ni Fwilipe, yatambula ngeji mukwo yoze te akuvumbika chinji avuluka ngwo, Angavu. Waze apwile ku zuwo lia Fwilipe kanyingikine ngwo, Angavu kapwile profeta. Iye kaprofetezele zala yize te muyiza ha mashimbu akuyula cha mwanangana Kelautiu. (Yili. 11:27, 28) Muze kota ayo amumwene, kalihulile ngwo: ‘Mumu liaka Angavu eza kuno?’ Sango jika aneha?’ Eswe yalihulikila kuli Angavu muze te anakwata muya uze Paulu apwile ni kulikasa mu zalilo. Mu muya wacho te mahasa kutulikilamo mbongo ni yuma yikwo. Angavu yalikasa muya wacho ku moko ni ku molu mba yaputuka kuhanjika ngwenyi: “Spiritu yisandu yinambe ngwo, ‘che chize A-Yunda a mu Yerusaleme makajichika mwenya-muya uno ni kumukunjika kuli akwa-mavungu.’”—Yili. 21:11.

16 Yuma yize profeta Angavu ahanjikile yashindakenyene lume ngwo, Paulu te maya ku Yerusaleme. Chikwo nawa, yuma yacho yasolwele ngwo, kuliwana chenyi ni A-Yunda te muchilingisa hanga amukunjike kuli “akwa-mavungu.” Uprofeto wacho wakwachile ku mbunge ya waze apwileho, kashika Luka asonekene ngwenyi: “Muze twevwile yino yuma, yetu ni waze apwileho yituputuka kuliumba kuli iye hanga achine kuya ku Yerusaleme. Paulu yaakumbulula ngwenyi: “Yika nunalingi ha kulila ni kweseka kuzeyesa mbunge yami? Nyingikenu ngwenu hinalilulieka, hi wika ko hanga akangukase, alioze chipwe akangushihe ku Yerusaleme mumu ha jina lia Mwene Yesu.’”—Yili. 21:12, 13.

17, 18. Chiyulo chika Paulu akwachile, mba yika mandumbu alingile?

17 Tuchinyongenu ha chino: Luka ni mandumbu akwo kaneseka kukinda Paulu hanga achine kuya ku Yerusaleme, amwe lume kanalila. Muze amwene chize mandumbu analihulumba hali iye, Paulu yaalweza ni zango ngwenyi: ‘Nunazeyesa mbunge yami.’ Maliji wano mu Ngregu kakwalumbununa ngwo, “nunamakuna mbunge yami.” Chipwe chocho, Paulu manunga ni kulikwachilila ha chiyulo chenyi ngwe chize alingile muze aliwanyine ni mandumbu mu Teru, iye kechi kutayiza hanga kulemba ni kulila cha mandumbu chimukwike kulinga upale wa Zambi. Shimbu achilinge, iye maalumbunwina mumu liaka atamba kuya ku Yerusaleme. Ewa, Paulu kasolwele hamu linji! Chizechene ngwe Yesu, ni Paulu neye te kanazange kuya ku Yerusaleme. (Hepre. 12:2) Paulu kakazangile kufwa, alioze nyi te muchilingiwa, kuli iye chapwile chiwape chinene chinji kufwa ngwe kambaji ka Yesu.

18 Mba yika mandumbu alingile? Mu maliji akehe, ayo yavumbika chiyulo cha Paulu. Twakutanga ngwetu: “Amu katayijile, yituhola ni kwamba ngwetu: “Chikapwe ni kulita ni upale wa Yehova.’” (Yili. 21:14) Mandumbu kakanungine ni kushinjila Paulu hanga alinge yuma kulita ni chize o azangile. Alioze, yamupanjiika ni kutayiza hanga yuma yilingiwe kulita ni upale wa Yehova chipwe ngwe te hi chashi ko kuli ayo. Chocho, Paulu yaputuka wenyi uze te muumutwala ndo ku kufwa. Te muchipwa chashi kuli Paulu nyi mandumbu malitwamina kumukwika kuya wenyi wacho.

19. Yika twalilongesa ha yize yalingiwile kuli Paulu?

19 Twalilongesa chikuma chilemu ha chilweza cha Paulu: Kutwatambile kukwika akwetu achine kulihana chinji mu mulimo wa Zambi. Chilweza chino mutuhasa kuchikaula mu majila anji hi wika ko ha yize muyihasa kusa mwono wetu mu ponde. Ngwe chilweza, yisemi anji Akwa-Kristu kakwivwa yikola ku mbunge muze ana jo akulihana hanga alingile Yehova ku yihela ya kusuku, chipwe chocho keshi kwakwika kuchilinga. Phyllis wa ku Inglaterra, kanewuluka chize alivwile muze mwanenyi wa wika wa pwo aputukile mulimo wa umishionaliu mu Africa. Iye yamba ngwenyi: “Ha mashimbu jacho yuma yinji nanyongene, chapwile chikalu kutayiza ngwami, iye te mapwa kusuku chinji. Te nakunenganyana aku nawa ngunawahilila. Nalembele chinji ha chikuma chacho. Alioze, mwene mwe wakwachile chiyulo chacho, kashika te chatambile kumukwika. Chize ku wanuke namulongesele kusa Wanangana wa Zambi ha chihela chitangu. Mwanami halinga miaka 30 mu mulimo wa umishionaliu, kashika matangwa eswe nakusakwilila Yehova ha ushishiko wenyi.” Chili chipema chinji kukolweza mandumbu waze anazange kulihana chinji mu mulimo wa Yehova!

Chili chipema chinji kukolweza waze anazange kulihana chinji mu mulimo wa Yehova

“Mandumbu Yatusambilila” (Yilinga 21:15-17)

20, 21. Yika yinasolola ngwo Paulu kazangile kupwa hamuwika ni mandumbu jenyi a ku ufulielo, mba chilumbu chaka?

20 Mandumbu kaluliekele yuma hanga Paulu anunge wenyi. Mandumbu amwe a ku Sezarea kasolwele ukwaso wo ha kumushinjikila mu wenyi. Chili chipema kumona ngwetu, kuma kweswe kuze Paulu ni mandumbu akwo apalikile ndo ku Yerusaleme, kafupile mandumbu jo a ku ufulielo ni kutwama no hamuwika. Ku Teru kawanyine tumbaji mba yatwama no matangwa shimbiali, ku Tolemaise kamenekene mandumbu ni kutwama no tangwa limuwika, ku Sezarea o yatwama matangwa amwe ku zuwo lia Fwilipe. Kashika, ngwe chize hitwamona kulu, mandumbu amwe ku Sezarea yashinjikila Paulu ni apostolo akwo ndo ku Yerusaleme kuze aatambwile ku zuwo lia Nasone, yoze neye wapwile kambaji. Luka yamba ngwenyi: “Muze hitwaheta ku Yerusaleme, mandumbu yatusambilila.”—Yilinga 21:17.

21 Chinasoloka zwalala ngwo, Paulu kazangile chinji kupwa hamuwika ni mandumbu jenyi a ku ufulielo. Postolo Paulu kapwile ni kumutakamisa kuli mandumbu jenyi ngwe chizechene chakulingiwa nawa kuli yetu musono. Kwamba pundu, yize mandumbu alingilile Paulu, yamuhele tachi hanga akumbe akwa-kole jenyi waze te mazanga kumushiha.

a Tala mushete unambe ngwo “ Sezarea—Mbonge Yinene Ya Roma Ya Ku Yundeya.”

b Tala mushete unambe ngwo, “ Mulimo Uka Mapwo Akwa-Kristu Apwile ni Kulinga?