KAPITULU 25
“Ngunaliumbu Hanga Mulonga Wami Ausope Kuli Sezare!”
Paulu matuhichikila chilweza chipema cha chize twatamba kukalila sango jipema
Lusango yono kanakatuka ha Yilinga 25:1–26:32
1, 2. (a) Yika te yinalingiwa kuli Paulu? (b) Yika mutuhasa kulihula ha chiyulo chize Paulu akwachile cha kumutwala kuli Sezare?
PAULU uchili mu zuwo lia ususu ku Sezarea. Ha miaka yaali kunyima muze afunyine ku Yundeya, ha yisuho yitatu A-Yunda yafupa kumushiha. (Yili. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Ndo haliapwila akwa-kole jenyi kahashile kukumba, chipwe chocho no kahongele. Muze Paulu amwene ngwenyi te mahasa kuholokela mu moko jo, yeta kuli nguvulu Fesetu ngwenyi: “Ngunaliumbu hanga mulonga wami akausope kuli Sezare!”−Yili. 25:11.
2 Shina Yehova kawahishile chiyulu cha Paulu cha kwita hanga mulonga wenyi ausope kuli nguvulu munene wa Roma? Kumbululo lia chihula chino lili lilemu chinji kuli yetu twakwambujola Wanangana wa Zambi ha matangwa wano akusula. Twatamba kunyingika nyi Paulu katuhichikilile chilweza chipema cha chize twatamba kukalila sango jipema ja Wanangana.—Fwili. 1:7.
“Kulutwe lia Chitwamo cha Upatwilo” (Yilinga 25:1-12)
3, 4. (a) Mumu liaka A-Yunda echile hanga Paulu amutwale ku Yerusaleme, mba kuchi amulamwinyine? (b) Kuchi Yehova akukwasa tuvumbi twenyi musono ngwe chize akwashile Paulu?
3 Ha kupalika cha matangwa atatu muze te hamupwisa nguvulu wa Yundeya, Fesetu yaya ku Yerusaleme. a Kwenako evwile asasendote a lutwe ni malunga a lufuma malamikiza Paulu yuma yipi chinji. Ayo te kananyingika ngwo, nguvulu mwaha kanamushinjila hanga anehe sambukila hali A-Yunda. Kashika, yeta kuli Fesetu hanga anehe Paulu ku Yerusaleme amusopeseleko. Alioze, malunga jacho te hanalitesa kulu kupatwiza Paulu mu tapalo hanga amushihe. Fesetu yalituna yize amwichile ha kwalweza ngwenyi: “Waze ali ni chiyulo hakachi kenu, akapalumuke hamwe ni yami, nyi yono lunga kalinga chimwe chuma chipi akamusume mulonga.” (Yili. 25:5) Hachino, Paulu yamulamwina cheka nawa.
4 Paulu kapalikile mu yeseko yinji, chipwe chocho Yehova kamukwashile kupalikila muli Yesu Kristu. Ngwe chilweza, mu umwe usolwelo Yesu yalweza postolo Paulu ngwenyi: “Hamuka!” (Yili. 23:11) Ni musono, twakumona lamba lieka ni lieka. Chipwe ngwe Yehova keshi kutufunga ku yipikalo yeswe yize twakuliwana nayo, nihindu kakutwaha tachi hanga tunyongonone. Kashika, tuli ni shindakenyo ngwetu, Zambi yetu ya zango manunga ni kutwaha ‘tachi jahiana.’—2 Kori. 4:7.
5. Chihula chika Fesetu ahulile Paulu?
5 Ha kupalika cha amwe matangwa, Fesetu yatwama ha “chitwamo cha upatwilo” ku Sezarea. b Kulutwe lienyi kwapwile Paulu ni akwa-kumusuma mulonga. Chocho Paulu yaputuka kulikalila ha kwamba ngwenyi: “Chalingile shili niyimwe hakutwala ku Shimbi ja A-Yunda, hakutwala ku tembele, chipwe kuli Sezare.” Paulu kakalingile upi niumwe, kashika te katamba kumutusula. Mba yika Fesetu alingile? Amu azangile kupwa ni utayizo wa A-Yunda yahula Paulu ngwenyi: “Unazange kuya ku Yerusaleme hanga akakusopeseleko hakutwala ku yino yuma kumeso jami nyi?” (Yili. 25:6-9) Chino chapwile chiyulo chipi chinji! Nyi te Paulu mamutwala ku Yerusaleme kachi te mamusopesa kuli akwa-kole jenyi ni kumushiha. Chekwamba, Fesetu te kanalihulumba chinji hali iye mwene chakuhona kupatwila ni ululi. Ha miaka yimwe kunyima, nguvulu Poshu Pilatu, neye kalingile chuma cha mutapu au kuli Yesu. (Yoa. 19:12-16) Ni musono, ngaji amwe mahasa kutulinga yuma ya uhenge hamukunda wa woma wa atu. Kashika, kutwatambile kukomoka muze mianangana mahisa atu ja Zambi chakuhona chitela.
6, 7. Mumu liaka Paulu echile hanga amutwale kuli Sezare, mba yika chilweza chenyi chinatulongesa musono?
6 Chiyulo cha Fesetu te muchisa mwono wa Paulu mu ponde. Kashika, iye kalingile kanawa ha kuzachisa ulite wenyi ngwe Ka-Roma. Yalweza Fesetu ngwenyi: “Nguli kulutwe lia chitwamo cha upatwilo cha Sezare, kuze atamba kungusopesela. Chalingile nichimwe chuma chipi kuli A-Yunda ngwe chize yenu nguvulu nunanyingika kanawa.” Paulu yanunga ngwenyi: “Ngunaliumbu hanga mulonga wami akausope kuli Sezare!” Kwita cha mutapu au te keshi kulitunacho. Kashika Fesetu yamukumbulula ngwenyi: “Waliumba hanga uye kuli Sezare, kashika kuli Sezare mwoya.” (Yili. 25:10-12) Muze echile hanga amutwale kuli mukwa kusopa munene, Paulu yasolola jila yize Akwa-Kristu amwenemwene atamba kukaula musono. Muze akwa-kole jetu akufupa “kutumwesa lamba kupalikila mu shimbi jo,” twakuzachisa ulite wetu hanga tukalile sango jipema. c—Samu 94:20.
7 Muze te halinga miaka yaali mu zuwo lia ususu ha mukunda wa kumulamikiza yuma yize kalingile, Paulu yapwa ni uhashi wa kusolola mulonga wenyi ku Roma. Alioze, shimbu te kanda achimutwalako, kwapwile nguvulu mukwo yoze wazangile kumumona.
Twakwita ukwaso muze akutuhisa mu yota ya usopelo chakuhona chitela
“Chakolemene” (Yilinga 25:13–26:23)
8, 9. Mumu liaka mwanangana Akripa ayile ku Sezarea?
8 Ha kupalika cha amwe matangwa muze Paulu te heta kuli Fesetu hanga mulonga wenyi ausope kuli Sesare, mwanangana Akripa ni ndumbwenyi wa pwo Mberenise yameneka nguvulu Fesetu. d Ha mashimbu jacho, mianangana kapwile ni chako cha kumeneka nguvulu yoze uchili mwaha. Mwanangana Akripa kalingile ungeji wacho hanga akolese usepa hakachi ko, mumu kanyingikine ngwenyi chino te muchihasa kumukwasa kulutwe.—Yili. 25:13.
9 Fesetu yahanjika kuli Akripa hakutwala kuli Paulu. Chocho mwanangana yazanga chinji kupanjika postolo wacho. Mukwachako, mianangana eswe ni aali yatwama ha chitwamo cha ngaji. Alioze, yuma yize Paulu ahanjikile yakomwesene chinji kuhiana chize Akripa ni Fesetu anjilile hanga apanjike Paulu.—Yili. 25:22-27.
10, 11. Kuchi Paulu asolwele vumbi kuli Akripa, mba yuma yika ya ku mwono wenyi amulwezele?
10 Paulu yasakwilila mwanangana Akripa ha kumwaha uhashi wa kulikalila ku meso jenyi ni kusolola ngwenyi, mwanangana te kananyingika kanawa ndako ni mianda ya A-Yunda. Paulu yahanjika hakutwala ku mwono uze apwile nawo ngwenyi: “Natwamine ngwe Ka-Fwariseu kulita ni malongeso eswe waze uwayilo wetu wakulongesa.” (Yili. 26:5) Amu apwile Ka-Fwariseu, Paulu kapwile ni kushimbwila kwiza cha Mesaya. Haliapwila, ngwe Mukwa-Kristu, iye kamona ngwenyi, Yesu Kristu mwe Mesaya yoze apwile ni kushimbwila. Paulu ni waze apwile ni kumulamikiza, eswe kapwile ni kufuliela ngwo, Zambi te mamanununa chilakenyo chize alakenyene tulamba twenyi. Chilakenyo chacho che te anasopesela Paulu ha tangwa liacho. Muze Akripa hevwa chino, yazanga nawa chinji kupanjika Paulu. e
11 Paulu yewuluka mashimbu waze apwile ni kuhungumiona Akwa-Kristu ngwenyi: “Yami mwene nanyongene ngwami, changutamba kulinga yuma yeka ni yeka hanga ngujimune jina lia Yesu Ka-Nazare . . . Hingwevwila ufwatulo unji [tumbaji twa Yesu], hingwahungumiona ndo ku mambonge a kusuku.” (Yili. 26:9-11) Yize Paulu ambile yapwile yamwenemwene, mumu atu anji waze apwileho kamwene chize Paulu ahungumionene tumbaji twa Yesu. (Ngala. 1:13, 23) Akripa kota kalihulile ngwenyi, ‘mba mumu liaka lunga wa mutapu au atayiza kupwa Mukwa-Kristu?’
12, 13. (a) Yika yalingiwile mba Paulu apwe Mukwa-Kristu? (b) Mu mutapu uka Paulu aliachile ha mbimbo ja ku spiritu?
12 Kumbululo lia chihula chino tunaliwane ha yize nawa Paulu ambile ngwenyi: “Chino che chikuma te chinangutwala ku Ndamaseku, ni ndundo ni chiyulo chize natambwile kuli miata a asasendote. Mwanangana, muze te nguli mu jila ha muchima-tangwa, yingumona pangu linakatuka mwilu liahiana pangu lia tangwa lize liangujingilikile yami ni waze nayile no. Muze yetweswe hitwalimbukila hashi, yingwivwa liji mu limi lia Hepreu ngwo: ‘Saulu, Saulu, mumu liaka unanguhungumiona? Kulimika ni yami muchikulinga upi yena mwene.’ Yingumukumbulula ngwami: ‘Yena iya?’ Iye yamba ngwenyi: ‘Yami Yesu yoze unahungumiona.’” f—Yili. 26:12-15.
13 Muze te yuma yeswayi kanda yichilingiwa, chapwile ngwe te Paulu kanaliata ha mbimbo. Ngwe chize tunanyingika, mutu mwene mahasa kulilemeka ha kuliata ha mbimbo. Paulu kaliachile ha mbimbo ja ku spiritu muze alimikine ni upale wa Zambi. Ha kumusolokela ku tapalo lia kuya ku Ndamaseku, Yesu yakwasa lunga wacho kwalumuna yitanga yenyi.—Yoa. 16:1, 2.
14, 15. Yika Paulu ambile hakutwala ku kwalumuka chenyi?
14 Ewa, Paulu kalumwine lume yitanga yenyi. Ha kuhanjika kuli Akripa iye yamba ngwenyi: “Chakolemene ku usolwelo wa mwilu, alioze nambujolwele hatangu kuli waze atwama ku Ndamaseku, ni ku Yerusaleme, ni ku chifuchi cheswe cha Yundeya, ni kuli akwa-mavungu ngwami, chatamba kulikonyeka akateulukile kuli Zambi, akalinge yitanga yakulita ni kulikonyeka.” (Yili. 26:19, 20) Ha miaka yinji, Paulu te machinunga ni kulinga mulimo uze Yesu amuhele kupalikila mu usolwelo. Mba yika yalingiwile? Atu anji waze apwile ni kumupanjika yalikonyeka ni kuputuka kulingila Zambi. Chikwo nawa, atu jacho te kakuvumbika shimbi ja nguvulu ni kuneha sambukila.
15 Alioze, A-Yunda te keshi kumona chize atu apwile kuyuka ha kupanjika sango ja Paulu, iye yamba ngwenyi: “Hamukunda wa yino yuma, A-Yunda angukwachile mu tembele ni kweseka kungushiha. Alioze, ni ukwaso wa Zambi ngunanungu ni kwambujola kuli akepe ni kuli anene ndo musono.”—Yili. 26:21, 22.
16. Kuchi mutuhasa kwimbulula Paulu muze tunahanjika ni mianangana hakutwala ku yize twakufuliela?
16 Ngwe Akwa-Kristu amwenemwene, twatamba “kulilulieka” hanga tukalile ufulielo wetu. (1 Petu. 3:15) Muze tunahanjika ni ngaji ni akwa-kuyula, muchipema kwimbulula chize Paulu ahanjikile ni Akripa ni Fesetu. Ni yetu musono mutuhasa kukwata ku mambunge ja mianangana ha kuhanjika ni vumbi muze tunalumbununa chize umwenemwene wakwalumuna mwono wetu ni wa akwetu.
“Kachi Wangupwisa Mukwa-Kristu” (Yilinga 26:24-32)
17. Yika Fesetu ambile, mba yika atu anji musono akwamba?
17 Mianangana aze aali kakahashile kusweka yize te ananyongo muze apanjikile Paulu. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Shimbu [Paulu] machihanjika ha yino yuma ha kulisambisa chenyi, Fesetu yamba ni liji linene ngwenyi, Paulu, unazaluka. Kulilongesa che chinji chinakuzalwisa.” (Yili. 26:24) Yize Fesetu ambile ni musono twakuyivwa. Atu anji musono kakumona waze akulongesa Mbimbiliya kuli akwo ngwe yihepuke. Akwa-mana anji keshi kutayiza longeso lia uhindukilo.
18. Kuchi Paulu akumbulwile Fesetu, mba yika Akripa ambile?
18 Alioze Paulu yamukumbulula ngwenyi: “Chazalukile, Fesetu mulemu wahiana, ngunahanjika maliji a umwenemwene ni a mana. Mumu kwamba pundu, mwanangana yoze ngunahanjika nenyi kananyingika kanawa yino yuma . . . Mwanangana Akripa, shina nwakufuliela muli aprofeta nyi? Ngunanyingika ngwami, nwakwafuliela.” Chocho Akripa yakumbulula Paulu ngwenyi: “Kwasala hakehe wika kachi wangupwisa Mukwa-Kristu.” (Yili. 26:25-28) Chipwe ngwe maliji wano kapwile amwenemwene hanji ka, hindu yize Paulu ambile yakwachile hali mwanangana wacho.
19. Yika Akripa ni Fesetu amwene hali Paulu?
19 Akripa ni Fesetu yaakatuka ni kusolola ngwo, kusopesa cha tangwa liacho chahwa. “Ha kutuhuka, yaputuka kulihanjikisa umwe ni mukwo ngwo: “Lunga yono keshi kulinga nichimwe chakutela kufwa hanji kumusa mu zuwo lia ususu.” Mba Akripa yamba kuli Fesetu ngwenyi: “Nyi lunga yono kakaliumbile hanga aye kuli Sezare, kachi twamutusula.” (Yili. 26:31, 32) Ayo kanyingikine ngwo lunga yoze wapwile ku meso jo kakalingile upi niumwe. Chize haze, ayo kota yalumuna manyonga jo hakutwala kuli Akwa-Kristu.
20. Mumu liaka chapwile chipema Paulu kusoloka kuli Akripa ni Fesetu?
20 Chinasoloka ngwe Akripa ni Fesetu kakatayijile kupwa Akwa-Kristu. Shina Paulu kalingile kanawa ha kusoloka kuli malunga jacho? Ewa. Paulu kahashile wika kuhana uchela kuli mianangana a mu Roma muze amumbulumwine ku meso ja “mianangana ni manguvulu” mu Yundeya. (Luka 21:12, 13) Chikwo nawa, yize apalikile ni chize anyongonwene mu yihungumiona yakolesele ufulielo wa mandumbu jenyi.—Fwili. 1:12-14.
21. Yika mutuhasa kuyuka nyi twanyongonona mu mulimo wa Wanangana?
21 Ni musono, twakupwa ni yiwape yinji muze twakunyongonona mu mulimo wa Wanangana chipwe ngwe kanatuhungumiona. Mutuhasa kwambujola kuli manguvulu mu jila yize kanda tunyonga kama. Chikwo nawa, kunyongonona chetu muchihasa kutakamisa mandumbu jetu hanga anunge ni kwambujola ni hamu Wanangana wa Zambi.
a Tala mushete unambe ngwo, “ Fesetu Ngaji wa Roma.”
b “Chitwamo cha upatwilo” chapwile kwilu. Chapwile ha chihela chacho hanga chisolole ngwo, yiyulo yize ngaji apwile ni kukwata yapwile yilemu, te katambile kuyalumuna. Pilatu neye katwamine ha chitwamo chacho muze asopesele Yesu.
c Tala mushete unambe ngwo, “ Kukalila Uwayilo Wamwenemwene ha Matangwa Jetu.”
d Tala mushete unambe ngwo, “ Mwanangana Heronde Akripa II.”
e Paulu kapwile ni kutayiza ngwenyi, Yesu mwe Mesaya, mumu kapwile Mukwa-Kristu. Alioze A-Yunda waze alitunyine Yesu, kapwile ni kumumona ngwe chitanganyanyi.—Yili. 21:21, 27, 28.
f Hakutwala ku maliji akwamba ngwo “muchima-tangwa,” umwe mukwa-mana kanambe ngwenyi: “Kanji-kanji akwa-kuya wenyi kapwile ni kuhwima ha mashimbu jacho a tangwa mumu lia kusasaminya cha mwalwa. Kashika chino chinatukwase kumona ngwetu, Paulu kazangile chinji kuhungumiona Akwa-Kristu.”
