Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 9

“Zambi Keshi Katonde”

“Zambi Keshi Katonde”

Sango jipema mujiheta kuli Akwa-Mavungu

Lusango yono kanakatuka ha Yilinga 10:1–11:30

1-3. Usolwelo uka Petulu amwene, mba mumu liaka twatamba kunyingika ulumbunwiso wacho?

 WAPWILE mwaka 36 M.J, Petulu kanalembe mu chipatulo cha kwilu mu zuwo lize liapwile ku sesa lia kalunga-lwiji, ku Yopa. Te hikwapalika amwe matangwa, chize haze apwile ku zuwo liacho. Amu apwile ku zuwo liacho, chino chinasolola ngwo, iye te uchili ni ndambu ya katonde. Mwenya-zuwo Semone, umwe mukwa-kukotongola malambu. A-Yunda te keshi kutayiza kutwama ku zuwo lia mutu yoze wapwile ni kulinga mulimo ngwe wa Semone. a Chipwe chocho, te kwasala hakehe Petulu alilongese nyonga lia Yehova hakutwala ku katonde.

2 Muze analembe, Petulu mamona umwe usolwelo. Yuma yize iye mamona, Ka-Yunda mweswawo te kechi kuwahilila ha kuyimona. Petulu mamona hina linene linahulumuka mwilu. Ha hina liacho, hali tushitu anji waze kulita ni shimbi kapwile a luchisa. Chocho mevwa liji linene linakatuka mwilu ngwo, shiha ulie. Petulu makumbulula ngwenyi: “Ka Mwene, mumu kanda nguchilia kama nichimwe chuma chipi hanji cha luchisa.” Mevwa nawa liji liacho ha chisuho chamuchitatu ngwo: “Kanda uvuluka chuma chize Zambi hanapemesa ngwe cha luchisa.” (Yili. 10:14-16) Petulu makakajana ha usolwelo uze amona, alioze kechi kununga ni kukakajana nawa.

3 Usolwelo uze Petulu amwene yika unalumbunuka? Chili chilemu kunyingika ulumbunwiso wacho mumu muutukwasa kunyingika nyonga lia Yehova hakutwala kuli atu. Amu tuli Akwa-Kristu amwenemwene, ni yetu tunafupiwa kumona atu ngwe chize Zambi akwamona mba tuhase kwambujola kanawa Wanangana wa Zambi. Tuhengwolenu yuma yize yalingiwile mu usolwelo wacho mba tunyingike yize unalumbunuka.

“Kapwile ni Kuliumba Kuli Zambi Matangwa Eswe” (Yilinga 10:1-8)

4, 5. Koneliu te iya, chikwo nawa yika yalingiwile muze te analembe?

4 Petulu te kanyingikine ngwenyi ku Sezarea lunga avuluka ngwo, Koneliu neye kamwene umwe usolwelo. Koneliu kapwile kapitau ka maswalale ja A-Roma. Chikwo nawa, iye kapwile ni kuvwila woma Zambi. b Koneliu kapwile chilweza chipema kuli asoko jenyi mumu te “kakuvwila Zambi woma hamwe ni akwa-zuwo lienyi eswe.” Koneliu kakapwile yoze walipwishile mwene Ka-Yunda, alioze kapwile mukwa-mavungu yoze te chilima. Chipwe chocho, kapwile ni kusolwela A-Yunda keke ni kwaakwasa ha yize te akufupiwa ku musunya. Lunga yono “kapwile ni kuliumba matangwa eswe kuli Zambi.”—Yili. 10:2.

5 Ha chingoloshi, muze Koneliu te analemba, yamona umwe usolwelo. Mungelo yamulweza ngwenyi: “Zambi hatayiza yilemba ye ni yawana yize wakuhana kuli yiswale. Hakwiwuluka.” (Yili. 10:4) Koneliu yakaula usongwelo wa mungelo, yatuma kusanyika postolo Petulu. Kashika, Koneliu te mapwa mukwa-mavungu mutangu kupwa Mukwa-Kristu.

6, 7. (a) Chilweza chika chinasolola ngwo Zambi kakukumbulula yilemba ya waze anazange kumunyingika? (b) Yika chilweza chino chinatulongesa?

6 Shina Zambi kakukumbulula yilemba ya atu waze anazange kumunyingika? Tutalenu chimwe chilweza. Umwe pwo wa ku Albânia katayijile Kaposhi wa Kutalila yoze te unahanjika ha chikuma cha kulela ana. c Iye yalweza ndumbwetu ngwenyi: “Kwamba umwenemwene, napwanga ni kulemba kuli Zambi hanga angukwase kulela ana jami, iye katuma yena! Yize wamba ye te ngunafupu lume kwivwa!” Ha kupalika cha mashimbu, pwo wacho ni ana jenyi yaputuka kulilongesa Mbimbiliya, kulutwe, mukwo-lunga neye yaputuka kulilongesa.

7 Shina chilweza chino chalingiwile chamulingiwila? Ka! Hashi heswe, yilweza ngwe yino yakulingiwia chinji. Yika chilweza chino chinatulongesa? Chitangu, Yehova kakukumbulula yilemba ya waze anazange kumunyingika. (1 Mia. 8:41-43; Samu 65:2) Chamuchiali, angelo kakutukwasa mu mulimo wa kwambujola.—Uso. 14:6, 7.

“Petulu Yaputuka Kukakajana” (Yilinga 10:9-23)

8, 9. (a) Yika Zambi alwezele Petulu hanga alinge? (b) Yika Petulu alingile?

8 Petulu te “machikakajana” ni ulumbunwiso wa usolwelo, muze amwene mikeji waze Koneliu atumine kanakundama ku zuwo kuze apwile. (Yili. 10:17) Petulu kalitunyine ha yisuho yitatu ngwenyi, kechi kulia tushitu waze kulita ni shimbi kapwa a luchisa. Shina haliapwila Petulu matayiza kuya ni mikeji jacho ni kunjila mu zuwo lia umwe mukwa-mavungu? Spiritu yisandu yakwashile Petulu kunyingika upale wa Zambi ha chikuma chino. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Tala, kuli malunga atatu waze anakufupu. Katuka upalumuke uye hamwe no. Kanda uyambashana mumu yami ngunakaatuma.” (Yili. 10:19, 20) Usolwelo wa tushitu a luchisa uze Petulu amwene, wamululiekele hanga atayize usongwelo wa spiritu yisandu.

9 Muze Petulu anyingikine ngwenyi, Zambi mwe watuma kumusanyika, yanjisa mikeji jacho mu zuwo ni kwasolwela “homa ha kupomba.” (Yili. 10:23) Postolo yono mukwa-kwononoka, te haputuka kwalumuna manyonga jenyi hanga alite ni upale wa Zambi.

10. Kuchi Yehova akusongwela atu jenyi, mba yika twatamba kulihula?

10 Ni musono nawa, Yehova machinunga ni kusongwela atu jenyi. (Yishi. 4:18) Iye kakuchilinga kupalikila muli “ndungo washishika, wakanyama.” (Mateu 24:45) Ha mashimbu amwe, ulumbunwiso wetu wa Liji lia Zambi muuhasa kwalumuka, hanji mukuhasa kupwa kwalumuka cha chuma cheswacho mu ululikiso wetu. Kashika twatamba kulihula ngwetu: ‘Kuchi nakumona kwalumuka chacho? Shina nakukaula usongwelo wa spiritu ya Zambi?’

Petulu “Yamba Hanga Aapapachise” (Yilinga 10:23-48)

11, 12. Yika Petulu alingile muze ahetele ku Sezarea, mba yika alilongesele?

11 Mukwachako, Petulu, mikeji atatu ni “mandumbu asambano” waze apwile mu mbonge ya Yopa, yaya ndo ku Sezarea. (Yili. 11:12) Koneliu kazangile chinji kumona Petulu kashika akungulwile “asoko ni masepa” waze kota no apwile akwa-mavungu. (Yili. 10:24) Muze aheteleko, Petulu yalinga chuma chize te kanda anyonga kama kulinga. Yanjila mu zuwo lia umwe mukwa-mavungu yoze te hi ngalami ko! Petulu yalumbununa ngwenyi: “Nunanyingika kanawa ngwenu, Ka-Yunda katambile kulikata hanji kuliendela ni umwe mutu wa ku vungu lieka. Alioze Zambi kangulweza ngwenyi, chatambile kuvuluka mutu niumwe ngwami mupi hanji wa luchisa.” (Yili. 10:28) Ha shimbu liacho, Petulu te hanyingika ulumbunwiso wa usolwelo uze amwene: Iye te katambile ‘kuvuluka mutu niumwe [chipwe Mukwa-Mavungu] ngwenyi, wa luchisa.’

“Koneliu te kanaashimbwila. Iye te hakungulula asoko jenyi eswe ni masepa jenyi.”—Yilinga 10:24

12 Atu eswe waze apwile ku zuwo lia Koneliu te kanazange kupanjika Petulu. Kashika, Koneliu yaalweza ngwenyi: “Haliapwila, eswe tuli kumeso ja Zambi hanga twivwe yuma yeswe yize Yehova hakutuma kutwambulwila. (Yili. 10:33) Achinyonga ha uwahililo uze te muwivwa, nyi mwenya-zuwo makulweza maliji wano! Chocho Petulu yaputuka pande jenyi hakwamba ngwenyi: “Haliapwila ngunanyingika pundu ngwami, Zambi keshi katonde. Mumu ku mavungu eswe iye kakutayiza yoze wakumuvwila woma ni kulinga yuma yalita.” (Yili. 10:34, 35) Petulu kalilongesele ngwenyi, Zambi keshi kutayiza atu amwe mumu lia vungu lio, munyachi, hanji mumu lia chuma cheswacho kuhiana atu akwo. Kusulaho, Petulu yambujola hakutwala ku mulimo, kufwa ni uhindukilo wa Yesu.

13, 14. (a) Kulikonyeka cha Koneliu ni akwa-mavungu akwo ha mwaka 36 M.J, yika chalumbunukine? (b) Mumu liaka kutwatambile kupatwila atu mumu lia chize asoloka?

13 Susumuku, yikulingiwa chuma cha kukomwesa. “Shimbu Petulu te machihanjika maliji wano, spiritu yisandu yiyiza hali eswe waze evwile lie liji.” (Yili. 10:44, 45) Mu Mbimbiliya, chino chili chisuho chimuwika chize anasololamo ngwo, spiritu yisandu kayizukwilile hali atu muze te kanda achaapapachisa. Muze Petulu amwene ngwenyi achize chapwile chilayi cha utayizo wa Zambi “yamba hanga aapapachise.” (Yili. 10:48) Kulikonyeka cha akwa-mavungu jacho ha mwaka 36 M.J chasolwele ngwo, hi A-Yunda wika ko te mapwa ni utayizo wa Zambi. (Danie. 9:24-27) Mumu lia yize Petulu alingile, iye yazachisa ‘sapi jamuchitatu ja Wanangana.’ (Mateu 16:19) Sapi jacho jazulwile jila hanga akwa-mavungu apwe Akwa-Kristu akuwayisa ni spiritu yisandu.

14 Amu tuli akwa-kwambujola Wanangana wa Zambi, tunanyingika ngwetu, “Zambi keshi katonde.” (Roma 2:11) Zambi kanazange hanga atu a ku mavungu eswe alilamwine. (1 Timo. 2:4) Kashika, kutwatambile kupatwila atu mumu lia chize akusoloka. Mulimo wetu uli kwambujola Wanangana wa Zambi. Chino chinalumbunuka ngwo, twatamba kwambulwila atu a ku mavungu eswe, minyachi, yikowa, chipwe atu a mu uwayilo weswawo.

O “Yaachichimieka Zambi” (Yilinga 11:1-18)

15, 16. Mumu liaka A-Yunda amwe asopesele Petulu, mba mumu liaka iye achilingile?

15 Petulu kota kazangile chinji kulweza atu akwo yuma yize yalingiwile, chocho yaya ku Yerusaleme. Kota lusango wa akwa-mavungu waze atambwile spiritu yisandu, kaliangile kuheta ku Yerusaleme muze te Petulu kanda achihetako. Muze aheteleko, “waze apwile ni kukalila chikuma cha ungalami yaputuka kumusopesa” mumu ngwo, kanjilile mu zuwo lia yilima ni kulia hamwe no. (Yili. 11:1-3) A-Yunda kapwile ni kunyonga ngwo, akwa-mavungu maatayiza wika ngwe Akwa-Kristu nyi makaula shimbi ya Mose. Kashika, chinasoloka zwalala ngwo, anji a kuli ayo kapwile ni kapinda wa kutayiza ngwo, shimbi ya Mose te kuyishiko nawa.

16 Mumu liaka Petulu atumine kupapachisa akwa-mavungu? Kulita ni Yilinga 11:4-16, iye kachilingile mumu lia yikuma yiwana: (1) usolwelo uze amwene (Versu 4-10); (2) usongwelo wa spiritu yisandu (Versu 11, 12); (3) kusoloka cha mungelo kuli Koneliu (Versu 13, 14); (4) muze akwa-mavungu atambwile spiritu yisandu (Versu 15, 16) Petulu yahwisa pande jenyi ni chihula chakwamba ngwo: “Kashika nyi Zambi kahele chawana chimuwika ngwe chize atuhele yetu nawa twakufuliela muli Mwene Yesu Kristu, yami iya mba te ngukinde Zambi?”— Yili. 11:17.

17, 18. (a) Chiyulo chika A-Yunda akwachile? (b) Mumu liaka kufunga kulinunga mu chikungulwila muchihasa kupwa chikalu? (c) Yika mutuhasa kulihula?

17 Akwa-Kristu A-Yunda te katamba kukwata chimwe chiyulo. Shina o te mecha katonde ni kutayiza akwa-mavungu waze apapachishile ngwe mandumbu jo a ku ufulielo? Lusango kanambe ngwo: “Muze evwile yuma yino, kahamikine nawa yaachichimieka Zambi ni kwamba ngwo: “Chamwenemwene chipwe akwa-mavungu no Zambi hanehe kulikonyeka akatambule mwono.’” (Yili. 11:18) Chiyulo chize akwachile chafungile kulinunga mu chikungulwila.

18 Ni musono nawa, muchihasa kupwa chikalu kuli Akwa-Kristu kufunga kulinunga cho, mumu o kali ‘a ku mavungu eswe, a ku minyachi yeswe, a ku yifuchi yeswe, ni malimi eswe.’ (Uso. 7:9) Kashika, twatamba kulihula ngwetu: ‘Shina hinachiza mu mbunge yami chuma cheswacho cha katonde? Shina ngunase tachi hanga nguhone kusolola katonde mumu lia limi hanji vungu liami?’ Iwuluka yize yalingiwile kuli Petulu muze Akwa-Mavungu alikonyekene ni kupwa Akwa-Kristu. Ha shimbu limwe, Petulu yalitwamina kulia ni Akwa-Mavungu hamukunda wa akwo, hachino Paulu yamukumika. (Ngala. 2:11-14) Kashika, ni yetu twatamba kulikolweza matangwa eswe hanga twehuke katonde.

“Anji Afulielele” (Yilinga 11:19-26)

19. Akwa-Kristu ku Andiakia kaputukile kwambujola kuli aya, mba yika yalingiwileko?

19 Shina tumbaji twa Yesu kaputukile kwambujola kuli Akwa-Mavungu? Tutalenu yize yalingiwile mu mbonge ya Andiakia ya ku Seria. d Mu mbonge yacho mwapwile A-Yunda anji, chikwo nawa o te keshi kulimika chinji ni Akwa-Mavungu. Chekwamba, Andiakia yapwile mbonge yipema yakwambulwilamo Akwa-Mavungu. Mwenamo tumbaji amwe A-Yunda aputukile kwambujola kuli “atu waze te akuhanjika limi lia Ngregu.” (Yili. 11:20) O kakambulwile wika A-Yunda, alioze kambulwile nawa waze te akuhanjika limi lia Ngregu. Yehova kawahishile mulimo wacho, kashika atu ‘anji afulielele.’ —Yili. 11:21.

20, 21. Kuchi Mbarnabe alikehesele, mba kuchi mutuhasa kumwimbulula muze tuli mu mulimo wa kwambujola?

20 Mandumbu a mu chikungulwila cha Yerusaleme yatuma Mbarnabe ku Andiakia. Chinasoloka ngwe mu mbonge yacho, mwapwile atu anji waze azangile chinji kwivwa sango jipema. Kashika, Mbarnabe te kechi kuhasa kulinga mulimo wacho ukawenyi. Saulu mwe te mahasa kumukwasa mumu kamutongwele hanga apwe postolo wa akwa-mavungu. (Yili. 9:15; Roma 1:5) Shina Mbarnabe te mamona Saulu ngwe mukwa-kole yenyi? Ka. Mbarnabe kalikehesele ha kuya ni kusaka Saulu ku Tarsu ni kuya nenyi ku Andiakia hanga akwase mu mulimo wa kwambujola. Mu waali wo, yakalakala chinji ni kutakamisa mandumbu mu chikungulwila cha mbonge yacho ha mwaka umuwika.—Yili. 11:22-26.

21 Kuchi mutuhasa kulikehesa muze tuli mu mulimo wa kwambujola? Kulikehesa chinalumbunuka kunyingika haze hasulila tachi jetu. Tulieswe tukwete utotombo walisa. Ngwe chilweza, amwe kakwete utotombo wa kuhana kanawa mikanda, alioze chakwapwila chikalu kufuna ni kumeneka ni kuputuka malongeso a Mbimbiliya. Nyi wamona ngwe, watamba kululieka yimwe hakutwala ku mulimo wa kwambujola, muchilita kwita ukwaso kuli akwenu. Kulinga chino muchikukwasa kwambujola kanawa ni kuwahilila mu mulimo wacho.—1 Kori. 9:26.

Yaatesa “Kutuma Ukwaso Kuli Mandumbu” (Yilinga 11:26-30)

22, 23. Kuchi mandumbu mu Andiakia asolwele zango, mba kuchi atu ja Zambi musono akusolola zango liacho?

22 Mu mbonge ya Andiakia, mwe aputukile kuvuluka “tumbaji ngwo, Akwa-Kristu.” (Yili. 11:26) Chisanyiko chino chinasolola kanawa atu waze akwimbulula Yesu Kristu. Shina Akwa-Kristu akwa-mavungu kapwile ni kumona Akwa-Kristu A-Yunda ngwe mandumbu jo a ku ufulielo? Tutalenu yize yalingiwile muze kwasolokele kapinda wa zala ha mwaka 46 M.J. e Ku mashimbu a kunyima zala yapwile ni kupinjisa chinji yiswale, mumu kapwile ni kuhona mbongo ni kulia. Chinasoloka ngwe Akwa-Kristu anji waze apwile mu Yundeya kapwile yiswale, kashika ha mashimbu a zala o afupiwile kulia. Muze mandumbu a ku Andiakia ni Akwa-Kristu akwa-mavungu anyingikine kapinda wacho, ‘yaatesa kutuma ukwaso kuli mandumbu mu Yundeya.’ (Yili. 11:29) Chino chasolwele zango linene lia mandumbu!

23 Ni musono nawa, chino chakulingiwa. Muze twakunyingika ngwetu, mandumbu a ku yihela yeka kanafupu ukwaso, mandumbu a ku Mitango kakutunga Makomite hanga akwase kawashi-washi kuze kwalingiwa luyinda wa chisemewa. Mulimo weswawo uze mandumbu akulinga, wakusolola ngwo, tuli a mu usoko umuwika.—Yoa. 13:34, 35; 1 Yoa. 3:17.

24. Kuchi mutuhasa kusolola ngwetu, twakulemesa usolwelo uze Petulu amwene?

24 Tuli Akwa-Kristu amwenemwene, kashika twakulemesa usolwelo uze Petulu amwene ku Yopa. Twakuwayila Zambi yoze keshi katonde. Iye kanazange hanga twambujole Wanangana wenyi kuli atu a ku minyachi, yikowa ni yifuchi yalisa. Kashika, tunungenu ni kusa tachi hanga twambujole sango jipema kuli waze anazange kujinyingika.—Roma 10:11-13.

Muze mandumbu jetu akufupa ukwaso, twakulihana hanga twakwase

a A-Yunda amwe kakapwile ni kulemesa akwa-kukotongola malambu, mumu atu jacho kapwile ni kukalakala ni makupu, yifwaha ya tushitu ni meya a majilo. Akwa-kutongola malambu te keshi kwatayiza kunjila mu tembele, chikwo nawa, chihela kuze apwile ni kukalakalila te chatamba kupwa kusuku ni mbonge. Chino chinalumbununa mumu liaka zuwo lia Semone liapwile “ku sesa lia kalunga-lwiji.”—Yili. 10:6.

b Tala mushete unambe ngwo, “ Koneliu ni Maswalale ja A-Roma.”

c Pwo wacho kazangile chikuma chinambe ngwo, “Conselhos confiáveis para criar filhos,” chinakatuka ha Kaposhi wa Kutalila 1 Novembro, 2006, mafwo 4 ndo 7.

d Tala mushete unambe ngwo, “ Andiakia ya ku Seria.”

e Chipwe mukwa-kuhengwola sango Ka-Yunda avuluka ngwo, Josefo, neye kahanjikile hakutwala ku zala yacho. Yalingiwile ha kuyula cha Mwanangana Kelautiu (41-54 M.J.).