Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 7

Fwilipe Yambujola Sango Jipema “Hakutwala Kuli Kristu”

Fwilipe Yambujola Sango Jipema “Hakutwala Kuli Kristu”

Fwilipe kanahana chilweza chipema cha mukwa-kwambujola

Lusango yono kanakatuka ha Yilinga 8:4-40

1, 2. Yika yalingiwile muze akwa-kole esekele kukanjisa atu ja Zambi kwambujola?

 AKWA-KOLE maputuka kuhungumiona Akwa-Kristu, Saulu maputuka ‘kumbulumuna chikungulwila.’ Liji kumbulumuna, mulihasa kulumbunuka kupinjisa chinji. (Yili. 8:3) Chocho tumbaji maputuka kuchina. Kuli atu amwe, chinasoloka ngwe Saulu manongesa Akwa-Kristu eswe. Alioze, kuhungumiona chacho te muchineha yiwape. Yiwape yika yenayo?

2 Akwa-Kristu waze amwanganyine ni kuya ku yihela yeka ni yeka, yaputuka “kwambujola sango jipema.” (Yili. 8:4) Kuhungumiona cha akwa-kole kuchakakwikile tumbaji kwambujola, alioze chaakwashile anunge ni kulinga mulimo wacho. Chipwe ngwe akwa-kole kapwile ni nyonga lieka, nihindu yihungumiona yakwashile tumbaji kwambujola sango jipema ndo ku yihela ya kusuku. Ngwe chize mutumona, chino necho chakulingiwa ha matangwa jetu.

“Eswe Waze Amwanganyine” (Yilinga 8:4-8)

3. (a) Fwilipe te iya? (b) Mumu liaka mu Samaria te kanda achambulwilamo sango jipema? (c) Yika Yesu ambile hakutwala ku Samaria?

3 Umwe wa kuli “waze amwanganyine,” kapwile Fwilipe. a (Yili. 8:4; tala mushete unambe ngwo, “ Fwilipe Mukwa-Kwambujola.”) Ku Samaria kuze Fwilipe ayile, atu anji mu mbonge yacho te kanda achivwa sango jipema, mumu Yesu kahanyine shimbi kuli apostolo jenyi ngwenyi: ‘Kanda nunjila mu mambonge ja A-Samaria; alioze yeenu wika ni kufupa mapanga a ku zuwo lia Izalele waze hanatoko.’ (Mateu 10:5, 6) Alioze, Yesu kanyingikine ngwenyi ha shimbu lialita te mambujola mu Samaria. Mumu muze te kanda achiya mu malilu kambile ngwenyi: “Munukatambula ndundo mba kumunukapwa yela jami mu Yerusaleme, ni mu Yundeya mweswe, ni mu Samaria, ndo ku masongo a hashi.”—Yili. 1:8.

4. Mumu liaka A-Samaria apanjikile Fwilipe, mba yika Mbimbiliya yakwamba?

4 Fwilipe kamwene Samaria ngwe ‘munda uze uli ni mbuto yize hiyahia kuhela.’ (Yoa. 4:35) Sango jenyi jahuzulwile atu. Mumu liaka? Mumu A-Yunda te keshi kulivwashana ni A-Samaria. Anji a kuli A-Samaria kapwile ni kwalelesa. O kamwene ngwo, kumana sango jipema mahasa kujambujola kuli atu eswe, chuma chize A-Fwariseu te keshi kulinga. A-Fwariseu kapwile ni kusolola katonde ni kunyonga ngwo, kapwa alemu chinji kuhiana akwo. Fwilipe kasolwele ngwenyi katwamine ni katonde ha kwambulwila atu jacho. Kashika, kutushi kukomoka muze twakutanga mu Mbimbiliya ngwetu, A-Samaria kapanjikile Fwilipe ni “mbunge yimuwika.”—Yili. 8:6.

5-7. Hana yilweza yize yinasolola chize kulimwanga cha Akwa-Kristu chakwakwasa kwambujola sango jipema.

5 Ni musono, yihungumiona kuyishi kuholesa atu ja Zambi. Muze akutwala atu ja Zambi ku yihela yeka ni yeka ni mu mazuwo a ususu, chino chakwakwasa kwambujola sango jipema ku yihela yacho. Chakutalilaho, ha mashimbu a Jita Yamuchiali ya Hashi Heswe, Yela ja Yehova kahashile kwambujola kanawa ku chihela cha kufungila funge cha A-Nazista. Ka-Yunda umwe yoze wanyingikine Yela ja Yehova mu chihela chacho, kambile ngwenyi: “Hamu lize Yela ja Yehova asolwele lianguhele shindakenyo ngwami, yuma yize ayo akufuliela yinakatuka mu Mbimbiliya, kashika natayijile yize nalilongesele.”

6 Ha mashimbu amwe, chipwe waze akutuhungumiona, no kakutayiza sango ja Wanangana. Chakutalilaho, muze Franz Desch umwe Chela cha Yehova amutwalile mu chihela cha kufungila funge ku Áustria, iye yahasa kusongwela longeso lia Mbimbiliya kuli umwe swalale wa SS. Ha kupalika cha miaka, muze aliwanyine ha kukunguluka cha mambonge cha Yela ja Yehova, kawahililile chinji, mumu mu waali wo, te hapwa akwa-kwambujola!

7 Akwa-Kristu a mu yifuchi yinji chipwe ngwe kakwahungumiona, nihindu kakununga ni kwambujola. Chakutalilaho, ha mwaka 1970, mandumbu mu Moçambique kambujolele chinji sango jipema muze mandumbu a ku Malaui anakachinyinamo mumu lia kwahungumiona. Chipwe muze aputukile kuhungumiona mandumbu mu Moçambique, nihindu mulimo wa kwambujola wanungine. Ndumbu Francisco Coana kambile ngwenyi: “Kwamba umwenemwene, anji a kuli yetu katusele mu mazuwo a ususu ha yisuho yinji mumu lia kwambujola sango jipema, alioze kumona atu waze te anatayiza sango jipema, chatuhele shindakenyo ngwetu, Zambi kanatukwasa ngwe chize akwashile Akwa-Kristu ku sekulu yitangu.”

8. Kuchi kwalumuka cha yuma ya mafwefwe ni uswale chakukwasa hanga sango jipema jilitande?

8 Kuli nawa yuma yikwo yize yakukwasa kulitanda cha sango jipema. Ha miaka yino yene, kwalumuka cha yuma ya mafwefwe ni kapinda wa mbongo, yakwasa kwambujola sango jipema kuli atu a ku malimi ni yifuchi yeka ni yeka. Atu amwe waze apwile ku yifuchi yize yapwile ni jita ni uswale, kanakachinyina ku yifuchi yeka. Chino chakwashile atu jacho kuputuka kulilongesa Mbimbiliya. Kuheta cha yilambala chakwashile yifuchi yacho kupwa ni ngiza ya limi lia yilambala. Ngwe chilweza, mu mbonge ya San Diego, Califórnia, Estados Unidos de América, kakuhanjikamo unji wa malimi kulakaji. Chikwo nawa, muli yikungulwila yinji ya limi lia yilambala. Shina wakusa tachi hanga wambujole kuli atu a ku ‘mavungu, minyachi, yifuchi ni ku malimi eswe mu njiza ye?’—Uso. 7:9.

“Ni Yami Ngwehenu Kama Ndundo Jino” (Yilinga 8:9-25)

“Muze Semone amwene ngwenyi apostolo kanahana spiritu yisandu kuli atu ha kwasayika moko, yaaha mbongo.”Yilinga 8:18

9. Semone te iya, yika kota yamukundamishine kuli Fwilipe?

9 Fwilipe kalingile yikomokeso yinji mu Samaria. Chakutalilaho, iye kawukile yilema ni kutuhwisa andemoniu. (Yili. 8:6-8) Lunga umwe kakomokene muze amwene yikomokeso yize Fwilipe alingile. Lunga wacho kapwile Semone, yoze wapwile ni kulinga yuma ya tufuta-futa. Atu kapwile ni kumulemesa chinji, kashika apwile ni kwamba ngwo: “Lunga yono kali ni ndundo ja kuli Zambi.” Haliapwila, Semone te hapwa chela wamwenemwene wa Zambi ni kupwa kambaji ka Yesu yoze wamwene yikomokeso yize Fwilipe alingile. (Yili. 8:9-13) Alioze, ha kupalika cha mashimbu nyonga lipi lize Semone apwile nalio yilisoloka zwalala. Mu mutapu uka?

10. (a) Yika Petulu ni Yoano alingile mu Samaria? (b) Yika Semone alingile muze amwene Petulu ni Yoano kanasayika moko hali tumbaji?

10 Muze apostolo anyingikine ngwo, sango jipema jinalitande mu Samaria, yatumamo Petulu ni Yoano. (Tala mushete unambe ngwo, “ Petulu Kanazachisa Sapi ja Wanangana.’”) Muze ahetelemo, o yasayika moko hali waze apwile tumbaji aha. Kashika, hita umwe wa kuli ayo yatambula spiritu yisandu. b Semone muze achimwene yakomoka, chocho yeta kuli apostolo ngwenyi: “Ni yami ngwehenu kama ndundo jino hanga mweswawo yoze mungusayika moko, atambule spiritu yisandu.” Semone kesekele chipwe lume kuhana mbongo hanga alande chiwape chacho!—Yili. 8:14-19.

11. Yika Petulu akwashile Semone kulinga, mba yika Semone alingile?

11 Petulu yakumbulula Semone ngwenyi: “Fwako hamuwika ni prata ye, mumu unanyongo ngwe muhasa kuzuka chawana cha Zambi ni mbongo. Yena kushi ni chihanda mu mulimo uno, mumu mbunge ye kuyapemene ku meso ja Zambi.” Petulu yakwasa Semone hanga alikonyeke ni kwita ukonekeno kuli Zambi mu yilemba ha kwamba ngwenyi: “Liumbe kuli Yehova hanga nyi muchilita akukonekene kama ha manyonga api ali mu mbunge ye.” Chinasoloka ngwe Semone kakapwile mutu mupi, iye kazangile kulinga yuma yalita, alioze kechele hanga manyonga jenyi api asongwele mwono wenyi. Kashika aliumbile kuli apostolo ngwenyi: “Ngulembelenu kama kuli Yehova hanga nichimwe cha yuma yino yize nwamba, kanda chiza hali yami.”—Yili. 8:20-24.

12. Chuma chika Akwa-Kristu katambile kulinga alioze chakusoloka chinji mu uwayilo wa mahuza?

12 Utowezo uze Petulu ahanyine kuli Semone, muuhasa kukwasa Akwa-Kristu musono. Utowezo wacho unatulongesa ngwetu, chili chipi kufupa kulanda hanji kulandulula yiteli mu chikungulwila. Alioze, chitanga chino chakusoloka chinji kuli Akwa-Kristu a mahuza. Ngwe chilweza, mukanda The Encyclopædia Britannica (1878) wakwamba ngwo: “Muze apwile ni kutongola papa, kapwile ni kufweta mbongo mba apwe ni chiteli chacho. Anji a kuli ayo te keshi kwivwa sonyi ja kuchilinga, chipwe lume ha mbunga.”

13. Kuchi Akwa-Kristu mahasa kwehuka kulanda ni kulandulula yiteli?

13 Akwa-Kristu katambile kulanda hanji kulandulula yiteli mu chikungulwila. Ngwe chilweza, ayo katambile kufupa kupwa ni utayizo ha kuhana yawana ni kuchichimieka waze akwete yiteli mu chikungulwila hanga aehe yiteli. Chikwo nawa, waze akwete yiteli mu chikungulwila, katamba kukanyama hanga ahone kusolola katonde kuli mandumbu. Kwamba umwenemwene, yetweswe tuvumbi twa Zambi, twatamba kupwa ngwe ‘twanuke’ ni kushimbwila hanga spiritu ya Yehova yihane yiteli mu chikungulwila. (Luka 9:48) Atu ja Zambi katambile kufupa “ulemu woene.”—Yishi. 25:27.

“Shina Yize Unatange Yinakulumbunuka Nyi?” (Yilinga 8:26-40)

14, 15. (a) Lunga Unuku Ka-Etiopia te iya, kuchi Fwilipe amuwanyine? (b) Yika Ka-Etiopia alingile muze evwile sango ja Fwilipe, mumu liaka kutwatambile kwamba ngwetu, upapachiso wenyi kaupupwishile? (Tala maliji a mushi.)

14 Mungelo wa Yehova yalweza Fwilipe hanga apalikile ku tapalo linayi ku Yerusaleme ndo ku Ngaza. Fwilipe kota kanyingikine mumu liaka amutumineko, muze awanyine lunga Ka-Etiopia “kanatange ni liji linene mukanda wa profeta Izaia.” (Tala mushete unambe ngwo, “ Unuku mu Mutapu uka?”) Spiritu yisandu yiyisongwela Fwilipe akundame ku temba lia lunga wacho. Chocho yamuhula ngwenyi: “Shina yize unatange yinakulumbunuka nyi? Lunga yakumbulula ngwenyi: “Kuchi muyingulumbunuka, nyi kukushi yoze mangulumbunwinayo?”—Yili. 8:26-31.

15 Ka-Etiopia yeta kuli Fwilipe hanga anjile mu temba lienyi. Yuma yize ahanjikile kota yanehene uwahililo unji. Ha miaka yinji ulumbunwiso wa liji “panga” hanji “kavumbi” anatongola mu uprofeto wa Izaia wapwile chijimbikilo. (Iza. 53:1-12) Mu wenyi, Fwilipe malumbunwina Ka-Etiopia ngwenyi, uprofeto wa Izaia wamanunukine hali Yesu Kristu. Ngwe chizechene chalingiwile kuli atu waze apapachishile ha Pentekoste ya mwaka 33 M.J, Ka-Etiopia yanyingika hazehene yize atambile kulinga. Mba yalweza Fwilipe ngwenyi: “Tala! Hano meya aliho! Yika yinangukwika kungupapachisa?” Ha shimbu lizeliene, Fwilipe yapapachisa Ka-Etiopia. c (Tala mushete unambe ngwo, “ Upapachiso ‘mu Meya.’”) Kulutwe, spiritu ya Yehova yiyisongwela Fwilipe hanga aye ni kwambulwila ku Azote.—Yili. 8:32-40.

16, 17. Kuchi angelo akukwasa mulimo wa kwambujola musono?

16 Akwa-Kristu musono kali ni chiwape cha kulinga mulimo uze Fwilipe alingile. Ayo kakwambujola sango ja Wanangana kuli waze akuliwana no. Ha mashimbu amwe, atu waze twakuliwana no kutushi kwawana chamuwanyina. Chino chakulingiwa mumu Mbimbiliya yakusolola zwalala ngwo, angelo kakusongwela mulimo wa kwambujola sango ja Wanangana hanga jihete kuli atu a ku “minyachi, mavungu, malimi ni yifuchi yeswe.” (Uso. 14:6) Usongwelo wa angelo mu mulimo wa kwambujola, wakumanununa yize Yesu ambile. Ha chishima cha mwambu wamokomoko ni tiliku, Yesu kambile ngwenyi ha matangwa a kusula, angelo te makwasa mulimo wa “kucha.” Iye kambile nawa ngwenyi, o te makunga mu Wanangana wenyi “yuma yeswe yakutalingisa ni waze keshi kwononokena shimbi.” (Mateu 13:37-41) Angelo te makunga nawa mu ululikiso wa Yehova atu waze makapwa ni chiwape cha kuyula mu malilu ni “mbunga yinene” ya “mapanga akwo.”—Uso. 7:9; Yoa. 6:44, 65; 10:16.

17 Kuli yilweza yinji yize yinasolola ngwo, angelo kakusongwela mulimo wa kwambujola. Chilweza chimwe chili cha akwa-kwambujola aali ni umwe kanuke. Muze o azangile kuhwisa mulimo wa kwambujola, kanuke yazanga chinji kungongwela ku zuwo lize te linahateho. Hachino, yaya ni kungongwela ku zuwo liacho ukawenyi. Muze mandumbu amwene ngwo pwo wazulula chikolo, yayako hanga akwase kanuke. Chocho pwo wacho yaalweza ngwenyi, ha shimbu liacho te halemba kuli Zambi ni kwita hanga umwe eze ku zuwo lienyi amukwase kunyingika kanawa Mbimbiliya. Kashika, pwo wacho yatayiza kulilongesa Mbimbiliya!

“Zambi, nyi watwamako lume, lisesa ngukwase kama”

18. Mumu liaka kutwatambile kulelesa chiwape cha kwambujola?

18 Uli ni chiwape chinene cha kukalakala hamuwika ni angelo mu mulimo wa kwambujola sango jipema hashi heswe. Kanda ulelesa chiwape chino. Nyi wanunga ni kunyongonona ha kusa tachi, muwahilila chinji muze mununga ni kwambujola “sango jipema hakutwala kuli Yesu.”—Yili. 8:35.

a Fwilipe anatongola hano kanalise ni yoze wapwile postolo. Ngwe chize hitwamona kulu mu Kapitulu 5, Fwilipe yoze anatongola hano, kali mukachi ka “malunga shimbiali” waze atongwele hanga atetele kulia tuliwa waze apwile ni kuhanjika limi lia Ngregu ni Hepreu.—Yili. 6:1-6.

b Chinasoloka ngwe ha mashimbu jacho, tumbaji aha kapwile ni kwawayisa ni spiritu yisandu hanji kuyitambula muze apwile ni kwapapachisa. Chino chapwile ni kwaha kutalatala cha kupwa mianangana ni asasendote hamwe ni Yesu mu malilu. (2 Kori. 1:21, 22; Uso. 5:9, 10; 20:6) Alioze, ngwe chize hitwamona kulu ha paragrafu, tumbaji aha kakaawayishile ha kwapapachisa. Kutambula spiritu yisandu ni ndundo ja kulinga yikomokeso, chapwile ni kulingiwa wika muze Petulu ni Yoano apwile ni kusayika moko hali Mukwa-Kristu yoze apapachisa.

c Upapachiso wenyi kuwakapwile wa kapupushi. Mumu liaka? Mumu Ka-Etiopia kapwile mutu yoze walipwishile Ka-Yunda. Chekwamba, Ka-Etiopia kapwile ni chinyingi chimwe cha Yisoneko ni uprofeto hakutwala kuli Mesaya. Kashika, amu te hanyingika chiteli cha Yesu mu umanunuko wa upale wa Zambi, te katamba kumupapachisa kawashi-washi.