Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 7

Shina Wakulemesa Mwono Ngwe Chize Zambi Akuulemesa?

Shina Wakulemesa Mwono Ngwe Chize Zambi Akuulemesa?

“Kuli yena kwatwama lie fuji lia mwono.”—SAMU 36:9.

1, 2. Chawana chika chilemu chize Yehova atuhele?

YEHOVA kahanyine kuli yetu eswe chawana chipema. Chawana chacho we mwono. (Uputukilo 1:27) Iye kanazange hanga tupwe ni mwono upema. Kashika iye akutwaha shimbi jize jakutulongesa chize mutuhasa kukwata yiyulo yipema. Twatamba kukaula shimbi jacho hanga jitukwase kusa “chinyingi hakachi ka chipema ni chipi.” (A-Hepreu 5:14) Nyi twajikaula, mutusolola ngwetu tuneche Yehova atufumbe hanga tupwe ni manyonga apema. Muze mutununga ni kukaula shimbi ja Zambi ni kumona chize jinakwasa mwono wetu, mutunyingika ngwetu, kuma chili chilemu kujikaula.

2 Ha mashimbu amwe mwono wetu muuhasa kupwa ukalu. Kanji-kanji mukuhasa kusoloka yuma yize Mbimbiliya kuyishi kukanjisa. Chakutalilaho, hanji tunafupu kukwata chiyulo hakutwala ku uukiso uze unafupiwa kuzachisa manyinga. Kuchi mutuhasa kukwata chiyulo chize muchivwisa Yehova kuwaha? Mbimbiliya yili ni shimbi jize jinatulongesa chize Yehova akumona mwono ni manyinga. Nyi twanyingika kanawa shimbi jacho, mutuhasa kukwata yiyulo yipema ni kununga ni mbunge yipema. (Yishima 2:6-11) Haliapwila, mututala shimbi jacho.

KUCHI ZAMBI AKUMONA MWONO NI MANYINGA?

3, 4. (a) Kuchi Zambi akumona manyinga? (b) Yika manyinga analumbunuka?

3 Mbimbiliya yinatulongesa ngwo, manyinga kali asandu mumu kanalumbunuka mwono. Nawa mwono uli ulemu chinji kuli Yehova. Muze Kene ashihile mwanakwo, Yehova yamwamba ngwenyi: “Liji lia manyinga a mwanakwenu linatete hashi kuli yami.” (Uputukilo 4:10) Manyinga ja Abele te kanalumbunuka mwono; muze Kene ashihile Abele, iye kachijile mwono wenyi.

4 Ha mashimbu ja Noa, muze Sanga lia Meya te hiliapalika, Zambi yalweza atu ngwenyi, mahasa kulia yifwo. Alioze, iye yamba pundu ngwenyi: “Kunuchi kulia yifwo ni manyinga jayo, chinalumbunuka mwono wayo.” (Uputukilo 9:4) Shimbi yino yinatale hali ana eswe ja Noa, hamwe ni yetu. Yino yinashindakenya ngwo, kuli Yehova, manyinga kanalumbunuka mwono. Ni yetu che twatamba kumona manyinga.—Samu 36:9.

5, 6. Kuchi Shimbi ja Mose te jakusolola chize Yehova akumona mwono ni manyinga?

5 Ha Shimbi yize Yehova ahanyine kuli Mose, Iye yamba ngwenyi: “Nyi mutu mweswawo, . . . malia amwe manyinga, mungusa meso jami a kulimika ni mukwa kulia manyinga, ngukamutete hakachi ka atu jenyi. Mumu mwono wa musunya watwama mu manyinga.”—Ulevi 17:10, 11.

6 Shimbi ja Mose te jakwamba ngwo, nyi umwe mutu mashiha kashitu hanga alie, iye te katamba kushikila manyinga hashi. Chino te chakusolola ngwo, mwono wa kashitu kanaufunyisa kuli Sakatanga, Yehova, yoze wautangile. (Shimbi Yamuchiali 12:16; Ezekiele 18:4) Alioze Yehova te keshi kushimbwila ngwo, A-Izalele maahasa kuchiza manyinga eswe mu yifwo ya kashitu. Ha kushiha kashitu, A-Izalele te katamba kumupatula muliwu ni kumwanga manyinga eswe mu mavu, mba te ahase kulia yifwo ni mbunge yitoma. Ha kuvumbika manyinga a kashitu, ayo te kakusolola ngwo, kakusa vumbi Chihanyi wa mwono, Yehova. Nawa Shimbi te yakutuma A-Izalele hanga alambule tushitu ngwe yitapo ya kufuka shili.—Tala Maliji Akusongo 19 ni 20.

7. Kuchi Ndawichi asolwele ngwenyi kakulemesa manyinga?

7 Mutuhasa kumona ulemu wa manyinga, ha yize Ndawichi alingile muze te anase jita ni A-Filistea. Tunganda a Ndawichi muze anyingikine ngwo, iye te kanevu pwila yinji, ayo yanjila mu ngiza ya akwa-kole jo, ni kusa mwono wo mu ponde hanga amutahile meya anwe. Alioze, muze anehene meya kuli Ndawichi, aye yalituna kwanwa, ‘yaazujila kumeso ja Yehova.’ Ndawichi yamba ngwenyi: “Yehova! Chikapwe kusuku ni yami kulinga chuma chino. Te mungunwa manyinga ja wano malunga asele mwono wo mu utoji?” Ndawichi yanyingika chize mwono ni manyinga yikwete ulemu kumeso ja Zambi.—2 Samuele 23:15-17.

8, 9. Kuchi akwa-Kristu musono atamba kumona manyinga?

8 Akwa-Kristu atangu, te keshi kuhana tushitu ngwe yitapo. Alioze, nihindu ayo te katamba kupwa ni nyonga lialita hakutwala ku manyinga. Yehova kahanyine nawa shimbi ya kulituna “manyinga,” kuli Akwa-Kristu a ku sekulu yitangu hanga ayikaule. Kukaula shimbi yacho te chili chilemu chinji, chizechene ngwe kwehuka kukombelela mahamba ni utanji.—Yilinga 15:28, 29.

Kuchi munguhasa kulumbununa chiyulo chami hakutwala ku kutambula manyinga?

9 Chipwe musono ye twatamba kukaula. Ngwe akwa-Kristu, tunanyingika ngwetu, Yehova kali Chishina cha mwono, mumu mwono weswe uli ni wenyi. Tunanyingika nawa ngwetu, manyinga kali asandu, kanalumbunuka mwono. Kashika twakukaula shimbi ja mu Mbimbiliya muze twakukwata yiyulo hakutwala ku uukiso uze wakunjila manyinga.

CHIZE AKUZACHISA MANYINGA HA UUKISO

10, 11. (a) Nyonga lika Yela ja Yehova ali nalio hakutwala ku kutambula manyinga hanji yuma yiwana ya mu manyinga? (b) Chiyulo chika hita mukwa-Kristu atamba kukwata?

10 Yela ja Yehova kananyingika ngwo, ‘kulituna manyinga’ chinalumbunuka yuma yinji hi wika ko kwehuka kwaalia hanji kwanwa. Chinalumbunuka nawa kulituna kusa manyinga mu mujimba wetu ni kwatambula chipwe kwatulika hanga atusewo cheka mu mujimba. Chinalumbunuka nawa kulituna yuma yiwana ya mu manyinga—ngwe, glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas ni plasma.

11 Mu yuma yino yiwana ya mu manyinga, mwe mwatwama tuma tukehe-tukehe, avuluka ngwo, frações de sangue. Hita mukwa-Kristu katamba kukwata mwene chiyulo nyi matayiza kumusa tuma tukehe-tukehe twatwama mu manyinga nyi ka. Alioze, kuli uukiso ukwo nawa uze akuzachisa manyinga a mutu mwene. Ha uukiso wacho, hita mukwa-Kristu katamba kusakula mwene chize anazange hanga azachise manyinga jenyi ha mashimbu waze anamupasula, hanji muze anamupimi.—Tala Maliji Akusongo 21.

12. (a) Mumu liaka yiyulo yetu yili yilemu kuli Yehova? (b) Kuchi mutuhasa kukwata yiyulo yipema hakutwala ku uukiso?

12 Shina Yehova kakulemesa yiyulo yetu? Ewa, kakuyilemesa. Yehova kakulihulumba ha manyonga ni yiyulo yetu. (Tanga Yishima 17:3; 24:12.) Kashika, muze tunakwata yiyulo hakutwala ku uukiso, chitangu twatamba kulemba hanga twite usongwelo wa Yehova, ni kuhengwola hakutwala ku uukiso wacho. Muze hitwalinga chocho, mba mutukaula mbunge yetu yize yakufumba ni Mbimbiliya hanga tukwate chiyulo. Kutwatambile kuhula kuli akwetu hanga atulweze chiyulo chize te makwata nyi mapwa mu kapinda wacho, hanji kwecha hanga atulweze yize twatamba kulinga. Mukwa-Kristu mweswe “kumambata chiteli chenyi mwene.”—A-Ngalashia 6:5; A-Roma 14:12.

SHIMBI JA YEHOVA JAKUSOLOLA ZANGO LIENYI HALI YETU

13. Yika twalilongesa hakutwala kuli Yehova ni ha shimbi jenyi hakutwala ku manyinga?

13 Muze Yehova akutwita hanga tulinge chimwe chuma, iye kakuchilinga mumu kanazange hanga tutwame kawape, nawa kakusolola zango lienyi hali yetu. (Samu 19:7-11) Yetu kutushi kumwononokena wika mumu ngwo, shimbi jenyi ja kutuyukisa. Alioze, twakuchilinga mumu twakumuzanga. Zango lietu hali Yehova, lie liakutukwasa kwehuka kutambula manyinga. (Yilinga 15:20) Chino nawa chakutufunga. Atu anji musono kanyingika utoji uze wakwiza ha kutambula manyinga, nawa mandotolo anji kakwamba ngwo, kupasula mutu chakuhona kumusa manyinga chili chipema chinji. Chino chinasolola pundu ngwo, shimbi ja Yehova jili ja mana ni zango.—Tanga Izaia 55:9; Yoano 14:21, 23.

14, 15. (a) Shimbi jika Yehova akuhana kuli atu jenyi hanga jaafunge? (b) Kuchi muhasa kukaula shimbi jino ku mwono we?

14 Zambi kakusa shimbi hanga afunge atu jenyi. Yehova kahanyine shimbi kuli A-Izalele hanga jaafunge ku utoji. Chakutalilaho, shimbi yimwe te yakwamba ngwo, mukwa-kutunga zuwo katamba kutunga yisakala ha fulumba yenyi hanga atu achine kuholokaho. (Shimbi Yamuchiali 22:8) Shimbi yikwo te yakuhanjika hakutwala kuli tushitu. Nyi umwe mutu kali ni ngombe wazaluka, iye te katamba kukasa kanawa ngombe wacho hanga ahone kupupa atu. (Kutuhuka 21:28, 29) Nawa nyi te umwe Ka-Izalele malengulula shimbi yacho, te mahasa kumona mulonga nyi ngombe wacho te mashiha umwe mutu.

15 Ha mukunda wa shimbi jino mutuhasa kumona ngwetu, kumana kuli Yehova mwono uli ulemu chinji. Kuchi yuma yino muyihasa kutukwasa? Twatamba kusolola ngwetu, twakulemesa mwono ha chize twakufunga zuwo ni mashinyi jetu, nawa ni chize twakwendesa ni yize twakusakula hanga tuhehe nayo. Atu amwe, chipi-chipi akweze, kakunyonga ngwo ni chimwe muchilingiwa kuli ayo chakwihi, kashika akulengulula yuma yipi ni kusa mwono wo ponde. Alioze hi yino ko Yehova anazange hali yetu. Iye kanazange hanga tulemese mwono wetu ni wa akwetu.—Chilumbununyi 11:9, 10.

16. Nyonga lika Yehova akwete hakutwala ku kuchiza ufumba?

16 Mwono wa atu eswe uli ulemu ku meso ja Yehova. Chipwe mwono wa mwana yoze uchili mu jimo newo uli ni ulemu unji ku meso jenyi. Shimbi ja Mose, te jakwamba ngwo, nyi umwe mutu malemeka umwe kafumba, nawa nyi kafumba wacho hanji mwana mafwa, mutu wacho te mapwa ni mulonga ku meso ja Yehova. Chino te chinalumbunuka ngwo, nyi yuma yacho yalingiwa mumu lia ponde nawa mutu mafwa, iye te katamba kufweta ha mwono wacho. (Tanga Kutuhuka 21:22, 23.) Chipwe mwana yoze uchili mu jimo, neye kali ni ulemu kumeso ja Zambi. Ha chino, nyonga lika Zambi akwete hali atu waze akuchiza ufumba? Ku nyonga lie, kuchi Zambi akwivwa muze akumona atu anji machiza ufumba ha miaka yeswe?

17. Yika muyihasa kutakamisa pwo yoze wachijile ufumba muze te kanda achinyingika Yehova?

17 Yika mba mutwamba kuli mapwo waze achijile ufumba muze te kanda achinyingika chize Yehova akunyonga ha chikuma chacho? Mahasa kupwa ni shindakenyo ngwo, Yehova mahasa kwaakonekena kupalikila mu chitapo cha Yesu. (Luka 5:32; A-Efwesu 1:7) Pwo yoze walingile shili yacho katambile kununga ni yikola ku mbunge nyi hanechi ukonekeno. “Yehova hazala too ni keke ni vumbi . . . Chize wapwa usuku wa Chivumbuko ndo ku Chitokelo, chocho akuhandununa kuli yetu utanguko wetu.”—Samu 103:8-14.

EHUKA MANYONGA A KOLE

18. Mumu liaka twatamba kusa tachi hanga tuchize manyonga a kole mu mbunge yetu?

18 Kuvumbika chawana cha mwono chize Zambi atuhele chakuputuka mu mbunge. Chino chinatale ha chize twakwivwa hali akwetu. Postolo Yoano kasonekene ngwenyi: “Mweswawo mapwa ni kole kuli ndumbwenyi iye chingalwe.” (1 Yoano 3:15) Nyi kutwazangile akwetu, mutuhasa kupwa ni kole mu mbunge yetu. Kole yacho muyihasa kutwala mutu hanga ahone vumbi akwo, ni kuhanjika yuma ya mahuza kuli akwo, hanji kwanyongena ngwe kachi hafwa. Yehova kananyingika yize twakwivwa hali akwetu. (Ulevi 19:16; Shimbi Yamuchiali 19:18-21; Mateu 5:22) Kashika nyi tunamono ngwetu tunevwila kole umwe mutu, twatamba kusa tachi hanga tuchize manyonga jacho a kole mu mbunge!—Tiangu 1:14, 15; 4:1-3.

19. Kuchi nyonga lia Yehova hakutwala ku upupilo liakukwata hali yetu?

19 Kuli majila anji waze mutuhasa kusolwelamo ngwetu, twakulemesa mwono. Mukanda wa Samu 11:5, unatulongesa ngwo: “Yehova kakuvwila kole waze akuzanga upupilo.” Nyi twasakula yiheho yize yakusolola upupilo mutuhasa kusolola ngwetu, twakuzanga upupilo. Kashika, kutwatambile kuzalisa mbunge jetu ni yuma ya upupilo. Alioze tunazange kuzalisa mbunge jetu ni yuma yipema nawa ya sambukila.—Tanga A-Fwilipu 4:8, 9.

LIHANDUNUNE NI ULULIKISO UZE KUUSHI KULEMESA MWONO

20-22. (a) Kuchi Yehova akumona hano hashi ha Satana? (b) Kuchi atu ja Zambi akusolola ngwo keshi kulinga yuma ya “akwa hashi”?

20 Akwa-hashi ha Satana keshi kulemesa mwono, nawa Yehova kakwamona ngwe akwa-kumwanga manyinga. Ha mashimbu anji, ululikiso wa mafwefwe wakukoka kufwa cha atu anji, kuchingako tuvumbi ja Yehova. Mu Mbimbiliya, ndundo hanji manguvulu wano, kakwavuluka ngwo, ngongo asasu. (Daniele 8:3, 4, 20-22; Usolwelo 13:1, 2, 7, 8) Hano hashi musono, kulanjisa mata chili mungoso unene. Atu kakupwa ni mbongo jinji ha kulanjisa mata jacho. Kwamba pundu, “hashi heswe lukombo kuhakupomba mu chiyulo cha mwe chingulungulu.”—1 Yoano 5:19.

21 Akwa-Kristu amwenemwene keshi kulinga yuma ya “akwa hashi.” Kashika, atu ja Yehova keshi kulinjisa mu yuma ya mafwefwe nawa keshi kwasa jita. Amu ayo keshi kushiha atu, kashika keshi kukwasa ululikiso uze wa kushiha atu. (Yoano 15:19; 17:16) Akwa-Kristu amwenemwene muze akwaahungumiona, ayo keshi kufwetesa ni upi. Mumu Yesu kaalongesele ngwo, katamba kuzanga akwa-kole jo.—Mateu 5:44; A-Roma 12:17-21.

22 Mangeleja anji a mahuza no kali ni chitela ha kufwa cha atu anji. Muze Mbimbiliya yinahanjika hakutwala ku ‘Babilonia Yinene,’ che chizavu cha ulembelo wa mahuza, yinambe ngwo: “Muli iye awanyine manyinga ja aprofeta ni ja asandu, ni ja waze eswe aashihile hashi.” Shina unanyingika mumu liaka Yehova anatwambe ngwenyi: “Atu jami, tuhukenumo”? Mumu waze akuwayila Yehova, keshi kulinga chihanda mu uwayilo wa mahuza.—Usolwelo 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Yika chinalumbunuka kutuhuka mu Babilonya Yinene?

23 Kutuhuka mu Babilonia Yinene, chinalumbunuka kusolola ndusu ngwo, hi twecha ndako jeswe jipi jize akwa-uwayilo wa mahuza akwete. Chakutalilaho, hanji tunafupu kupwa ni shindakenyo ngwetu, jina lietu hanalichiza mu mukanda wa uwayilo wa mahuza. Alioze, hi yino wika ko, kuli nawa yuma yinji. Twatamba nawa kwehuka ni kwivwila kole yuma yeswe yipi yize akulinga mu uwayilo wa mahuza. Uwayilo wa mahuza wakutayiza kulinga utanji, yuma ya mafwefwe ni kuzo. (Tanga Samu 97:10; Usolwelo 18:7, 9, 11-17) Ha miaka yinji, yuma yino yakushihisa atu anji.

24, 25. Mumu liaka kunyingika Yehova chakutwaha sambukila ni mbunge yipema?

24 Shimbu te kanda tuchinyingika Yehova, yetu eswe te twakulinga yuma yize atu a hano hashi ha Satana akulinga. Alioze, haliapwila hitwalumuna yitanga yetu. Hitwatayiza ukuule nawa hitwahana mwono wetu kuli Zambi. Hitwanyingika “miaka ya kuhuzuluka . . . ya ku meso ja Mwene.” Hitwapwa ni sambukila, mbunge yipema ha kunyingika ngwetu, tunapemena Zambi.—Yilinga 3:19; Izaia 1:18.

25 Chipwe ngwe twapwile mu ulembelo uze te kuushi kulemesa mwono, Yehova mahasa kutukonekena ha mukunda wa ukuule. Twakulemesa chinji chawana cha mwono chize Yehova atuhele. Twakusolola ngwetu, tunalemesa mwono ha kusa tachi hanga tukwase akwetu anyingike Yehova, ni kwecha yuma ya hashi ha Satana, hanga ayo apwe ni usepa upema ni Zambi.—2 A-Korindu 6:1, 2.

AMBUJOLA WANANGANA WA ZAMBI KULI AKWENU

26-28. (a) Mulimo uka ulemu uze Yehova ahanyine kuli profeta Ezekiele? (b) Yika Yehova anatwite hanga tulinge musono?

26 Ha mashimbu ja A-Izalele, Yehova kalwezele profeta Ezekiele hanga atoweze atu ngwo, kwasala hakehe Yerusaleme ayinongese nawa yaalongesa yize te atamba kulinga mba alilamwine. Nyi te Ezekiele kakatowezele atu jacho, kachi, Yehova te mamufwetesa ha manyinga jo. (Ezekiele 33:7-9) Ezekiele kasolwele ngwenyi, kakulemesa mwono ha kulikolweza hanga ambujole sango jacho kuli atu.

27 Yehova hanatwehe mulimo wa kutoweza atu anyingike ngwo, kwasala hakehe, hashi ha Satana kumanongesaho, ni kwakwasa anyingike Yehova, mba akaalamwine ni kunjila mu chifuchi chaha. (Izaia 61:2; Mateu 24:14) Twatamba kulikolweza hanga tutoweze atu hakutwala ku sango jino. Tunashimbwila hanga ni yetu tuhase kwamba ngwe chize Paulu ambile ngwenyi: “Ngunasambe ku manyinga ja atu eswe. Mumu chalitwaminyine kwambujola kuli yenu mana eswe a Zambi.”—Yilinga 20:26, 27.

28 Kuli nawa yuma yize twatamba kulinga hanga tusolole ngwetu, twakulemesa mwono. Yuma yacho mutuyiwana mu kapitulu yoze makaulaho.