Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 10

Ulo—uli Chawana cha Zambi

Ulo—uli Chawana cha Zambi

“Muhipu wa mbanda mutatu kuuchi kupatuka nikawashi.”—CHILUMBUNUNYI 4:12.

1, 2. (a) Yika waze achili aha mu ulo akushimbwila? (b) Yihula yika mutushimutwina mu kapitulu yono?

ACHINYONGA sandungi ni nandungi kanawahilila ha tangwa lia umbachiso wo. Kanevu kuwaha ha chize mwono wo muupwa kulutwe lia matangwa, nawa kananyongo yuma yinji yize malinga. Ayo kanashimbwila ngwo, ulo wo muununga ni kuwahilila.

2 Alioze, malo anji chipwe ngwe kakuputuka kanawa nihindu keshi kununga kanawa. Waze alimbata katamba kukaula usongwelo wa Yehova mba ulo ununge ni uwahililo. Tutalenu chize Mbimbiliya yinakumbulula yihula yino: Yiwape yika yize ulo muuhasa kuneha? Nyi unazange kumbata hanji kusomboka, kuchi muhasa kusakula kanawa yoze mulimbata nenyi? Kuchi muhasa kupwa lunga hanji pwo mupema? Nawa yika muyihasa kukukwasa kukolesa ulo we?—Tanga Yishima 3:5, 6.

SHINA NATAMBA KUMBATA HANJI KUSOMBOKA?

3. Shina mutu katamba kumbata hanji kusomboka mba awahilile? Lumbununa.

3 Atu amwe kakunyonga ngwo, mutu katamba kumbata hanji kusomboka mba awahilile. Alioze chino hi chamwenemwene ko. Yesu kambile ngwenyi, utwamishi muuhasa kupwa chawana. (Mateu 19:11, 12) Nawa postolo Paulu kambile ngwenyi, utwamishi uli ni yiwape yawo. (1 A-Korindu 7:32-38) Kashika chili kuli mutu mwene, nyi mazanga kumbata hanji kusomboka, nyi ka. Alioze, kuwatambile kwecha masepa, asoko hanji chako chenu yikushinjile kumbata hanji kusomboka.

4. Yiwape yika yakwiza mu ulo upema?

4 Mbimbiliya yinambe ngwo, ulo uli chawana cha Zambi uze wakuneha yimwe yiwape. Yehova kambile hakutwala kuli Alama ngwenyi: “Kuchapemene mutu akatwame ukawenyi, mungumulingila chikwashi yoze malita nenyi.” (Uputukilo 2:18) Yehova katangile Eva hanga apwe pwo lia Alama, ayo e apwile usoko utangu. Kashika, nyi waze alimbata kali ni ana, ulo wo watamba kupwa upema hanga ahase kulela kanawa ana jo. Alioze, kutwatambile wika kumbata hanji kusomboka ni nyonga lia kupwa ni ana.—Samu 127:3; A-Efwesu 6:1-4.

5, 6. Kuchi ulo muuhasa kupwa ngwe ‘muhipu wa mbanda jitatu’?

5 Mwanangana Solomone kasonekene ngwenyi: “Shinaho aali, hi umuwika ko mumu kakutambula kwononona chipema ha kuhondangana cho. Mumu nyi umwe malimbuka, mukwo mamuzundula. Alioze welo hali yoze mapwa ukawenyi muze malimbuka, keshi ni mukwo yoze mamuzundula. . . . Muhipu wa mbanda mutatu kuuchi kupatuka nikawashi.”—Chilumbununyi 4:9-12.

6 Ulo upema uli wa masepa apema waze akulikwasa, akulilembejeka, ni kulifunga umwe ni mukwo. Zango mulihasa kukolesa ulo, alioze ulo wakukola chinji nyi pwo ni lunga mawayila Yehova hamuwika. Nyi ayo malinga chino, ulo wo muuhasa kupwa ngwe ‘muhipu wa mbanda jitatu’ hanji ngwe ngoji jitatu ja kuyinda hamuwika. Muhipu wa mutapu uno, uli ukolo chinji kuhiana lwoji umuwika. Kashika nyi waze alimbata masa Yehova mu ulo wo, ulo wakukola chinji.

7, 8. Chiyulo chika Paulu ahanyine hakutwala ku ulo?

7 Muze atu malimbata, mba mahasa kulisumbakenya hanga alivwise kuwaha. (Yishima 5:18) Alioze, nyi mutu mazanga kumbata hanji kusomboka ni nyonga lia kulisumbakenya wika, aye kechi kuhasa kusakula kanawa mutu yoze malimbata nenyi. Kashika, Mbimbiliya yakwamba ngwo, mutu katamba kumbata wika nyi hapalika kulu ha shimbu lize anavuluka ngwo, “kukula cha miaka,” mashimbu waze usolo wakwoka chinji. (1 A-Korindu 7:36) Kashika, chili chipema mutu kushimbwila ndo haze mashimbu jacho mapalika. Chino muchimukwasa kupwa ni nyonga lialita, hanga asakule kanawa yoze malimbata nenyi.—1 A-Korindu 7:9; Tiangu 1:15.

8 Nyi unanyongo kumbata hanji kusomboka, chili chipema kunyingika ngwe, mu ulo mwakusoloka yipikalo. Paulu kambile ngwenyi, waze alimbata “kumakapwa ni luyinda.” (1 A-Korindu 7:28) Chipwe ulo upema, ha mashimbu amwe wakupwa ni yipikalo. Kashika, nyi muzanga kumbata, watamba kusakula kanawa mutu yoze mulimbata nenyi.

IYA NATAMBA KULIMBATA NENYI?

9, 10. Yika muyilingiwa nyi twalimbata ni mutu yoze keshi kuwayila Yehova?

9 Shimbu kanda uchisakula pwo hanji lunga yoze mulimbata nenyi, chili chipema kwiwuluka shimbi yino ya mu Mbimbiliya: “Kanda nulilema kanga yimuwika ni waze kafulielele.” (2 A-Korindu 6:14) Chilweza chino chinatale ha mulimo wa kulima. Nyi tushitu aali kanalise ha utohwe hanji tachi, njimi keshi kwasa kanga hanga akalakale hamuwika. Mumu nyi njimi maasa kanga hanga akalakale hamuwika tushitu wano mamona lamba. Chizechene nawa, nyi mutulimbata ni mutu yoze keshi kuwayila Yehova mutuhasa kupwa ni yipikalo yinji. Kashika Mbimbiliya yinatwehe chiyulo chipema cha kumbata “muli mwe Mwene wika.”—1 A-Korindu 7:39.

10 Akwa-Kristu amwe kakunyonga ngwo, chili chipema kulimbata ni waze keshi kuwayila Yehova, kuhiana kutwama twamishi. Alioze, nyi twehuka yiyulo ya mu Mbimbiliya, muchitunehena yikola ni yinyengo yinji. Ngwe tuvumbi twa Yehova, kumulingila chili chuma chilemu chinji ku mwono wetu. Kuchi muwivwa nyi kuchi kuhasa kulinga yuma yilemu hamuwika ni mutu yoze walimbata nenyi? Atu anji kakusakula kutwama kwo twamishi, kuhiana kulimbata ni waze keshi kuwayila Yehova.—Tanga Samu 32:8.

11. Kuchi mutuhasa kusakula kanawa mutu yoze mutulimbata nenyi?

11 Chino kuchishi kulumbunuka ngwo, amu mutu akuwayila Yehova mahasa kupwa lunga hanji pwo wa shindakenyo. Nyi unanyongo kumbata, fupa mutu yoze wakuzanga ni kulivwashana nenyi kanawa. Shimbwila ndo muze muwana mutu yoze wakulinga yuma yize wakuzanga kulinga, yoze nawa wakuzanga chinji Zambi. Chiza mashimbu hanga utange ni kupukuna ha usongwelo uze unahanjika hakutwala ku ulo, mu mikanda yetu yize akutuhwisa kuli ndungo wamwenemwene.—Tanga Samu 119:105.

12. Chilweza chika cha mu Mbimbiliya chize muchihasa kutukwasa hakutwala ku umbachiso?

12 Ku yifuchi yimwe, yisemi e akusakula waze malimbata ni ana jo. Chino chakusolola ngwo, yisemi kananyingika kanawa mutu yoze mahasa kulimbata ni ana jo nawa yoze maafunga. Ndako jino te jakusoloka chinji ha mashimbu akunyima. Kashika, nyi yisemi je mazanga kukaula ndako jacho, Mbimbiliya muyihasa kwakwasa kunyingika yize atamba kuwana hali pwo hanji lunga yoze malimbata ni mwano. Chakutalilaho, muze Apalahama afupile pwo yoze te malimbata ni mwanenyi Izake, chuma chitangu afupile hi mutu wa mbongo ko, hanji wa lufuma, alioze mutu yoze wakuzanga Yehova.—Uputukilo 24:3, 67; tala Maliji Akusongo 25.

KUCHI MUNGUHASA KULILULIEKA HANGA NGUPWE NI ULO UPEMA?

13-15. (a) Kuchi yoze unazange kumbata mahasa kulilulieka kanawa hanga apwe lunga mupema? (b) Kuchi yoze unazange kusomboka mahasa kulilulieka kanawa hanga apwe pwo mupema?

13 Nyi unanyongo kumbata, watamba kusa shindakenyo ngwe, hiwalilulieka. Hanji munyonga ngwe hiwalilulieka, alioze tutalenu chitangu yize chinalumbunuka kulilulieka kanawa. Muhasa kukomoka ha yuma yize mutushimutwina.

Chiza mashimbu hanga utange ni kupukuna ha usongwelo wa Liji lia Zambi hakutwala ku ulo

14 Mbimbiliya yinasolola ngwo lunga ni pwo kali ni yiteli yalisa mu usoko. Kashika, kulilulieka kanawa chili chilemu hanga lunga ni pwo ahase kulinga kanawa yiteli yo mu ulo. Nyi lunga mazanga kumbata, katamba kusa shindakenyo ngwenyi, mahasa kupwa mwata mupema mu usoko. Yehova kanazange hanga lunga afunge kanawa mukwo-pwo ni ana jenyi ku musunya. Alioze, chuma chilemu chize lunga atamba kulinga, chili kukwasa usoko wenyi awayile Zambi. Mbimbiliya yinasolola ngwo, lunga yoze keshi kufunga usoko wenyi, “kapiha kuhiana yoze kafulielele.” (1 Timoteu 5:8) Kashika, nyi uli lunga yoze unanyongo kumbata, nyonga ha chize muhasa kukaula shimbi yino ya mu Mbimbiliya yinambe ngwo: “Lulika milimo ye ya haze; lilulikile munda we mba kulutwe mutunga zuwo lie.” Mu maliji akwo mutuhasa kwamba ngwetu, shimbu kanda uchimbata, tala kanawa nyi muhasa kupwa mutapu wa lunga yoze Yehova anazange hanga upwe.—Yishima 24:27.

15 Pwo yoze unanyongo kusomboka katamba kulihula nyi mahasa kulinga kanawa yiteli yenyi yakupwa pwo ni chisemi. Mbimbiliya yinahanjika ha yimwe yuma yize pwo atamba kulinga hanga afunge lunga ni ana jenyi. (Yishima 31:10-31) Musono, malunga ni mapwo anji kakunyonga wika ha yize mutu yoze malimbata nenyi atamba kulinga hali ayo. Alioze, Yehova kanazange hanga tunyonge ha yize yetu mutuhasa kulingila waze twalimbata no.

16, 17. Nyi unanyongo kumbata hanji kusomboka, yika watamba kupukuna?

16 Shimbu kanda uchimbata hanji kusomboka, pukuna ha yize Yehova akulongesa hakutwala kuli waze alimbata. Kupwa mwata wa usoko kuchalumbunukine ngwo, lunga katamba kupwa chitenu hanji kumwesa lamba pwo ni ana ni kwatuka. Mwata mupema wa usoko kakwimbulula Yesu, yoze wakusolola zango ni keke hali waze iye akufunga. (A-Efwesu 5:23) Chizechene nawa, pwo katamba kunyingika yize chinalumbunuka kukwasa mukwo lunga ha yiyulo yize makwata, ni kumuzeyela. (A-Roma 7:2) Iye katamba kulihula nyi mawahilila ha kuzeyela mukwo lunga chihenge. Nyi pwo mamona ngwenyi kechi kuhasa kumuzeyela, katamba kununga twamishi.

17 Lunga ni pwo waze alimbata, katamba kulipikala ha uwahililo wa mukwo hi wa iye wika ko. (Tanga A-Fwilipu 2:4.) Paulu kasonekene ngwenyi: “Mutu ni mutu, akazange mukwo-pwo, chizechene ngwe analizange iye mwene, ha kutwala kuli pwo akavwile woma mukwo lunga.” (A-Efwesu 5:21-33) Lunga ni pwo kakufupiwa vumbi ni zango lia umwe ni mukwo. Alioze, lunga katamba kupwa ni shindakenyo ngwenyi, mukwo-pwo kakumuvumbika, pwo neye katamba kupwa ni shindakenyo ngwenyi, mukwo-lunga kakumuzanga mba ulo wo upwe ni uwahililo.

18. Mumu liaka lunga ni pwo atamba kukeya ha mashimbu a usendo?

18 Mashimbu a usendo katamba kupwa apema kuli lunga ni pwo hanga alinyingike kanawa. Nawa lunga ni pwo katamba kuhanjika umwenemwene kuli umwe ni mukwo hanga ahase kunyingika nyi malimbata nyi ka. Ha mashimbu a usendo, lunga ni pwo katamba kunyingika chize maalihanjikisa ni kunyingika yize yili mu mbunge ya mukwo. Muze usendo wo muununga ni kukola, chino muchaakwasa kulizanga umwe ni mukwo. Alioze, ayo katamba kukeya ha kusolola zango liacho shimbu kanda achilimbata hanga ahone kulinga yuma ya utanji. Zango liamwenemwene muliakwasa kulihumikiza, ni kwafunga ahone kulinga yuma yize muyihasa kupihisa usendo wo, ni usepa wo ni Yehova.—1 A-Tesalonika 4:6.

Ha mashimbu a usendo, lunga ni pwo katamba kulihanjikisa kanawa umwe ni mukwo

KUCHI MUNGUHASA KUKOLESA ULO WAMI?

19, 20. Nyonga lika akwa-Kristu atamba kupwa nalio hakutwala ku ulo?

19 Mikanda ni yinema yinji yakusulila wika ha yiwanyino yipema ya umbachiso. Alioze kwamba umwenemwene, umbachiso uli wika uputukilo. Mumu Yehova kalingile umbachiso hanga ununge ku miaka yeswe.—Uputukilo 2:24.

20 Atu anji musono, kakumona ngwe ulo uli wika wa mashimbu akehe. Nawa kumbata chili chashi ni kulilakula necho hichapwa chashi. Atu anji kakunyonga ngwo, nyi mapwa ni kapinda mu ulo, katamba kwecha mutu yoze alimbata nenyi ni kushiha ulo. Alioze, ewuluka chilweza cha mu Mbimbiliya cha muhipu wa mbanda jitatu. Muhipu wacho wakupwa ukalu kuupatula mumu wakukola chinji. Nyi twafupa ukwaso wa Yehova, ulo wetu muuhasa kukola. Yesu kambile ngwenyi: “Chize Zambi hanunga, niumwe mutu kanda achihandununa.”—Mateu 19:6.

21. Yika muyihasa kukwasa lunga ni pwo hanga alizange?

21 Yetu eswe tuli yihenge nawa tukwete ulelu. Kashika, chili chashi kulihulikila ha ulelu wa akwetu, chipi-chipi wa waze twalimbata no. Alioze nyi twalinga chino, kutuchi kuwahilila. Chikwo nawa, nyi twalihulikila ha ndako jipema ja yoze twalimbata nenyi, mutuhasa kupwa ni uwahililo mu ulo wetu. Shina mutuhasa kupwa ni nyonga lialita hali yoze twalimbata nenyi? Ewa! Yehova kananyingika ngwenyi, tuli yihenge, chipwe chocho iye kakulihulikila ha ndako jipema jize tuli najo. Achinyonga nyi iye matala wika ha uhenge wetu! Mukwa-kwimba Masamu yamba ngwenyi: “Nyi kachi yena Zambi mufunjika uhenge, Mwene! iya majikiza?” (Samu 130:3) Malunga ni mapwo katamba kulihulikila ha yitanga yipema ya waze alimbata no ni kwakonekena kawashi-washi hanga embulule Yehova.—Tanga A-Kolosu 3:13.

22, 23. Chilweza chipema chika chize Apalahama ni Sara ahichikilile waze alimbata?

22 Ha kupalika cha miaka, ulo muuhasa kukola. Apalahama ni Sara kapwile ni uwahililo mu ulo wo, nawa walingile miaka yinji. Muze Yehova alwezele Apalahama hanga akatuke mu mbonge ya Ure, Sara kota te hapwa ni miaka kuhiana 60. Achinyonga chize chapwile chikalu kuli Sara ha kuhichika zuwo lienyi lipema hanga aye ni kutwama mu mambalaka. Sara kapwile sepa mupema yoze te wakukwasa mukwo-lunga ni kumuvumbika chinji. Katayijile chiyulo cha mukwo-lunga ni kumukwasa hanga yuma yende kanawa.—Uputukilo 18:12; 1 Petulu 3:6.

23 Chochene, kupwa ni ulo upema kuchalumbunukine ngwo, lunga ni pwo malivwashana ha yuma yeswe. Tangwa limwe muze Apalahama alitunyine kutayiza chiyulo cha Sara, Yehova yamulweza ngwenyi: “Panjika ku liji lienyi.” (Uputukilo 21:9-13) Nyi ha mashimbu amwe walivwashanyine ni yoze walimbata nenyi, kanda unyenganyana. Chipwe ngwe kunwalivwashanyine, chuma chilemu chili kusolola vumbi ni zango.

Chize ku uputukilo wa ulo wenu, Lilongesenu Liji lia Zambi

24. Kuchi ulo we muhasa kuhalisa Yehova?

24 Mu chikungulwila cha akwa-Kristu, atu anji waze alimbata kanawahilila mu ulo. Nyi unazange kumbata hanji kuya ulo, ewuluka ngwe, kusakula mutu yoze mulimbata nenyi, chili chiyulo chilemu chinji ku mwono we. Chiyulo chacho muchikwata ku mwono we ha mashimbu eswe. Kashika, watamba kufupa usongwelo wa Yehova. Nyi walinga chino, muhasa kusakula kanawa mutu yoze mulimbata nenyi, ni kulilulieka kanawa hanga umbate, ni kulikolweza hanga nupwe ni ulo uze muuhalisa Yehova.