Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 12

Hanjikenu Maliji Apema a “Kukolesa Akwenu”

Hanjikenu Maliji Apema a “Kukolesa Akwenu”

“Nilimwe liji lia kupihisa kanda lituhuka mu makanwa jenu, alioze shinaho lize lipema ha kukolesa akwenu.”​—A-EFWESU 4:29.

1-3. (a) Chawana chika Yehova hanatwehe, nawa kuchi mutuhasa kuchizachisa chipi? (b) Mba tununge mu zango lia Zambi, kuchi twatamba kuzachisa kanawa limi lietu?

KUCHI muwivwa nyi wahana chimwe chawana kuli mutu yoze wazanga chinji, alioze aye makisa chawana chacho? Achinyonga nyi chawana chacho mashinyi. Kuuchi kwivwa chinyengo ha kunyingika ngwo iye kendesa chipi mashinyi jacho nawa ngwo kawonda atu?

2 Kuhanjika chili chawana chize Yehova hanatwehe, iye kali Chihanyi yoze wakuhana chuma “cheswe chipema ni yawana yeswe yingunu.” (Tiangu 1:17) Chawana chino, tushitu keshi nacho, chakutukwasa kusolola manyonga ni yize twakwivwa. Chizechene ngwe mashinyi, limi nelio mahasa kulizachisa chipi. Yehova kakwivwa chinyengo chinji muze twakuzachisa chipi limi, ni kunehena akwetu lamba.

3 Mba tununge mu zango lia Zambi, twatamba kuzachisa kanawa limi lietu ngwe chize Chihanyi azangile chitangu. Yehova kakutulongesa chize twatamba kuhanjika. Liji lienyi linambe ngwo: “Nilimwe liji lia kupihisa kanda lituhuka mu makanwa jenu, alioze shinaho lize lipema ha kukolesa akwenu, nikulita ni chize chinatela, hanga likahane vumbi kuli waze akwivwa.” (A-Efwesu 4:29) Tuhanjikenu hakutwala ha mumu liaka twatamba kulifunga ha kuhanjika, kuhanjika chika twatamba kwehuka, nawa kuchi mutuhasa kuhanjika yuma yize ‘yakukolesa akwetu.’

MUMU LIAKA TWATAMBA KUFUNGA LIMI LIETU

4, 5. Kuchi amwe maliji a mukanda wa Yishima anasolola ngwo maliji kali ni ndundo?

4 Chitela chitangu cha mumu liaka twatamba kufunga limi lietu chili, mumu maliji jetu kali ndundo. Mukanda wa Yishima 15:4 unambe ngwo: “Limi lia umbovu liapwa ngwe mutondo wa mwono; alioze uhenge walio kuwakumakuna spiritu.” * Maliji apema, akuhanjika ni umbovu, mahasa kukolesa mbunge ya yoze unapanjika. Alioze maliji aungulungulu nawa api mahasa kumakuna mbunge ya mutu mukwo. Maliji jetu mahasa kulemeka hanji kuuka.​—Yishima 18:21.

5 Maliji akwo alemu a mukanda wa Yishima kanambe ngwo: “Kwali mukwa kuhanjika kalusulusu ngwe kutuwa cha katana; alioze limi lia mukwa mana kuliakuwuka.” (Yishima 12:18) Kuhanjika cha kalusulusu chakulemeka ku mbunge ni kushiha usepa. Shina hanakulemeka kama ni maliji api ngwe kutuwa cha katana? Alioze, mukanda wa Yishima unambe ngwo: “Limi lia mukwa mana kuliakuwuka.” Maliji ja mutu yoze ukwete mana a Zambi nawa wakunyonga shimbu kanda ahanjika, mahasa kuwuka mbunge yinalemewa ni kululieka usepa. Unewuluka tangwa lize wevwile kama maliji apema waze akuwuka? (Tanga Yishima 16:24.) Tunanyingika ngwetu, maliji kali ni ndundo, kashika twatamba kuzachisa maliji jetu kanawa hanga tuwuke hi kulemeka ko.

Maliji apema kakukolweza

6. Mumu liaka chili chikalu kufunga limi lietu?

6 Chipwe mutusa tachi jinji, nihindu kutuchi kuhasa kufunga kanawa limi lietu. Kashika, chino chili chitela chamuchiali cha mumu liaka twatamba kulifunga ku maliji waze twakuhanjika: Ha mukunda wa shili ni uhenge, kashika twakuzachisa chipi limi lietu. Maliji kakukatuka ku mbunge, nawa ‘kunyonga cha mbunge cha mutu chapwa chipi.’ (Uputukilo 8:21; Luka 6:45) Chili chikalu chinji kufunga limi. (Tanga Tiangu 3:2-4.) Chipwe ngwe kutuchi kuhasa kufunga pundu limi lietu, nihindu mutuhasa kusa tachi hanga tulizachise kanawa. Chizechene ngwe umwe mutu akusa tachi ha kusana hanga azauke umwe lwiji, ni yetu twatamba kununga ni kusa tachi hanga twehuke kapalia wa kuzachisa chipi limi lietu.

7, 8. Kuchi Yehova makatupatwila hakutwala ku yize twakuhanjika?

7 Chitela chikwo cha mumu liaka twatamba kufunga limi lietu chili upatwilo uze Yehova makatupatwila nawo ha yuma yize twakuhanjika. Chize twakuzachisa limi lietu, chili ni ulemu unji ha usepa wetu ni akwetu ni ha usendo wetu ni Yehova. Mukanda wa Tiangu 1:26 unambe ngwo: “Nyi kachi umwe malishinginyeka kupwa mukwa shindakenyo, shimbu keshi kuhombola limi lienyi, awo kakwonga mbunge yenyi mwene, shindakenyo ya yono mutu yamokomoko.” * Ngwe chize twamona mu kapitulu wahwa, kuhanjika chetu chinende chimuwika ni uwayilo wetu. Nyi kutwafungile limi lietu, mutuhanjika maliji api nawa asasu, ha chino yuma yeswe yize mukwa-Kristu malinga yili yamokomoko ku meso ja Zambi. Shina hi chilemu ko kunyonga ha chikuma chino?​—Tiangu 3:8-10.

8 Chino chinasolola pundu ngwo tuli ni yikuma yilemu ya mumu liaka twatamba kwehuka maliji api. Muze kanda tushimutwina chize twatamba kuzachisa maliji jetu hanga tulikolweze, tutalenu yuma yaali yize akwa-Kristu amwenemwene atamba kwehuka.

MALIJI WAZE AKULEMEKA

9, 10. (a) Musono maliji amutapu uka atu akuhanjika ha tangwa ni tangwa? (b) Mumu liaka twatamba kwehuka maliji jacho? (Tala maliji ali mushi lia lifwo)

9 Maliji a sonyi. Musono, atu anji kakuhanjika ha tangwa ni tangwa maliji a sonyi, a uzelwokeso hamwe ni yihanjika yikwo yipi. Amwe kakuhanjika yuma ya matuka hanga ahane tachi ha yize anambe hanji asalakanyise maliji waze kanyingikine. Akwa-miselo kanji-kanji kakuzachisa maliji a sonyi nawa akuchinga ni yuma ya utanji hanga asehese atu. Alioze maliji a sonyi hi yuma ko yipema. Miaka 2,000 kunyima, postolo Paulu kakolwezele chikungulwila cha Kolosu hanga te ehuke “kuhanjika cha sonyi mu makanwa” jo. (A-Kolosu 3:8) Paulu kalwezele mandumbu a mu chikungulwila cha Efwesu ngwo, “pande ja sonyi” te katambile chipwe kujivuluka ‘mukachi ka akwa-Kristu amwenemwene.’​—A-Efwesu 5:3, 4.

10 Maliji a sonyi kakuhona Yehova vumbi. Nawa kakuhona vumbi waze akumuzanga. Kashika, zango lietu muli Yehova liakutukwasa kwehuka maliji jacho. Postolo Paulu katongwele “yitanga ya musunya” ngwe “luchisa” yoze mahasa kupwa maliji a uzelwokeso. (A-Ngalashia 5:19-21) Chikuma chino chili chilemu chinji. Mutu mahasa kumusosolola mu chikungulwila nyi manunga ni kuhanjika yuma ya utanji, nawa yaluchisa chakuhona kulikonyeka muze matambula ukwaso unji. *

11, 12. (a) Kuchi kuhanjika hakutwala ku mwono wa akwetu muchihasa kupwa chipi? (b) Mumu liaka akwa-Kuwayila Yehova katamba kwehuka kuhanjika yuma ya saki?

11 Kuhanjika upi hali akwetu ni saki. Atu anji kali ni ndako yipi ya kuhanjika hakutwala ku mwono wa akwo. Shina chili chipi kuhanjika hakutwala ku mwono wa akwetu? Ka, nyi mutuhanjika yuma yipema hanji kulweza akwetu yitanga yipema ya mutu mukwo ngwe, kuhanjika hakutwala kuli waze apapachisanga hanji waze anafupu ukolwezo, chino hi chipi ko. Akwa-Kristu aku sekulu yitangu te kakulizanga umwe ni mukwo nawa te kakuhanjika yuma yize yakukolweza mandumbu jo. (A-Efwesu 6:21, 22; A-Kolosu 4:8, 9) Kuhanjika hakutwala kuli akwetu chakupwa chipi nyi twalumba yuma yikwo hanji kuhanjika yuma yize te kuyatutalile. Twatamba kulihumikiza chinji mumu chino muchihasa kuneha lufuma mupi hali mutu wacho. Mahuza mahasa kulumbunuka “kulamikiza hanji kuhanjika yuma ya saki yize muyihasa kutuka mutu hanji kupihisa lufuma wenyi mupema.” Chakutalilaho, A-Fwariseu kahanjikile yuma ya saki hanga apihise lufuma wa Yesu. (Mateu 9:32-34; 12:22-24) Saki jakuneha mbwanja.​—Yishima 26:20.

12 Yehova keshi kutayiza atu waze akwambila akwo chipi hanji kuneha uhandununo ha kachi ko. Iye keshi kuzanga mutu “yoze wakukuwa vunda hakachi ka usoko.” (Yishima 6:16-19) Liji lia Ngregu lize linalumbunuka ngwo, “mukwa-saki” lili di·abo·los, nawa lili chimwe chisanyiko cha Satana. Iye kali “Ndiapu,” kali chingulungulu nawa kakwamba yuma ya saki hakutwala kuli Zambi. (Usolwelo 12:9, 10) Kashika tunazange kwehuka kuhanjika chize muchihasa kutupwisa ngwe ndiapu. Mu chikungulwila kumushi chihela cha akwa-saki, mumu saki jakuneha yitanga ya musunya yize yakuneha “vunda” ni ‘uhandununo.’ (A-Ngalashia 5:19-21) Kashika, shimbu kanda tuchilweza jimwe sango hakutwala kuli umwe mutu, chili chipema kulihula ngwetu: ‘Shina sango jino jili jamwenemwene? Shina chili chipema kuhanjika yuma yino kuli akwetu? Shina natamba lume kulweza sango jino?’​—Tanga 1 A-Tesalonika 4:11.

13, 14. (a) Kuchi matuka mahasa kutwa akwetu? (b) Kwihia yika, nawa kuchi mutu yoze wakuchilinga mahasa kulisa mu ponde?

13 Matuka. Ngwe chize twamba kulu, matuka mahasa kulemeka ku mbunge. Ha mukunda wa shili, ha shimbu limwe mutuhasa kuhanjika yuma yize te kutwazangile kwamba. Alioze, Mbimbiliya yinatutoweza hakutwala kuyihanjika yimwe yize keshi kuyitayiza mu chikungulwila cha akwa-Kristu. Paulu katowezele akwa-Kristu hakwamba ngwenyi, “Mbilenu usasu weswe, ni ufwatulo, ni utenu, ni zungo, ni kutukana, hamwe ni uhuka weswe.” (A-Efwesu 4:31) Mbimbiliya jikwo jinalumbununa liji “kutukana” ngwe, “maliji api,” “matuka” ni “kwihia.” Matuka mahasa kupwa ngwe, kusanyika akwenu majina api ni kuhanjika chipi hakutwala kuli ayo mashimbu eswe. Chino, chakwaachiza ulemu ni kulimona ngwe kali amokomoko. Maliji ngwe wano kakutwa kanji-kanji kuli twanuke, mumu o kali alelu nawa kakutayiza yeswe yize makulwana akuhanjika.​—A-Kolosu 3:21.

14 Mbimbiliya yinakanjisa kwihia akwetu, mumu kwihia chili kutuka ha kuzachisa maliji api hanji a sonyi. Mutu yoze wakuzachisa maliji jacho, mahasa kumusosolola mu chikungulwila ni katayijile ukwaso ni kwalumuna yitanga yenyi. Nyi mutu wacho kalumwine yitanga yenyi, kechi katambula yiwape mu Wanangana wa Zambi. (1 A-Korindu 5:11-13; 6:9, 10) Kutuchi kuhasa kununga mu zango lia Zambi nyi twapwa ni ndako yakutukana, kwamba yuma yasaki ni kuhona kusolola zango. Maliji wano kakuneha wika yinyengo.

MALIJI ‘APEMA A KUKOLESA AKWETU’

15. Kuhanjika cha mutapu uka chili “chingunu”?

15 Kuchi mutuhasa kuzachisa limi lietu ngwe chize Sakatanga wetu azangile? Iwuluka ngwe Liji lia Zambi linatukolweza kuhanjika yuma ‘yipema ha kukolesa akwetu.’ (A-Efwesu 4:29) Yehova kakuwahilila chinji muze mutuhanjika yuma yize muyikolesa, nawa muyikwasa ni kutakamisa akwetu. Mba tuhanjike yuma yipema twatamba kunyonga chitangu. Mbimbiliya kuyishi kutwaha umwe katalilo wa shimbi jize twatamba kukaula, chipwe katalilo wa “kuhanjika chingunu.” (Titu 2:8) Mba tuhanjike maliji ‘angunu’ chili chilemu kwiwuluka yuma yitatu yilemu ya maliji waze akukolesa ngwe: maliji angunu, amwenemwene nawa a zango. Kashika tushimutwinenu yilweza ya chize twatamba kuhanjika yuma yize yakukolesa.—Tala kasha “ Shina Maliji Jami Kakukolweza Akwetu?” ha lifwo 140.

16, 17. (a) Mumu liaka twatamba kuchichimieka akwetu? (b) Uhashi uka tulinawo wakuchichimieka akwetu mu chikungulwila? mu usoko?

16 Uchichimieko wamwenemwene. Yehova hamwe ni Yesu kananyingika ulemu wakuchichimieka ni wa utayizo. (Mateu 3:17; 25:19-23; Yoano 1:47) Yetu akwa-Kristu, twatamba kuchichimieka akwetu. Mumu liaka? Mukanda wa Yishima 15:23 unambe ngwo: “Liji lia ha ola ya kulita, kuwahalio.” Lihule ngwe, kuchi nakwivwa muze akunguchichimieka? Chakungukolweza nyi ngwami? Chochene, uchichimieko wamwenemwene wakutukwasa kunyingika ngwetu, kakutusa mbunge, kakutuzanga nawa ngwetu tachi jize twakulinga hi jakamokomoko ko. Ushindakenyo uno wakwokesa ufulielo wetu nawa wakutukolweza kununga ni kusa tachi. Twatamba kusa tachi hanga tuchichimieke akwetu, mumu ni yetu twakuzanga hanga atuchichimieke.​Tanga Mateu 7:12.

17 Tufupenu kulihulikila ha yuma yipema yize akwetu akulinga ni kwaachichimieka. Mutuhasa kuchilinga mu chikungulwila, muze mutwivwa jimwe pande jipema, ni twamona chize umwe mukweze anase tachi hanga apwe ni yiteli ya ku spiritu hanji umwe kashinakaji yoze wakulikolweza hanga aye ku kukunguluka chipwe muze ali ni yikatalo. Uchichimieko wamwenemwene wakukwata ku mbunge ja atu ni kwakolweza ku spiritu. Mu usoko, lunga ni pwo katamba kulichichimieka umwe ni mukwo ni kusolola usakwililo. (Yishima 31:10, 28) Chipi-chipi ana kakukola kanawa muze maafunga ni kwalemesa. Ngwe chize mwalwa ni meya akukolesa mitondo, uchichimieko ni utayizo wa yisemi wakuvwisa ana kuwaha. Kashika, yisemi katamba kulihulikila ha yitanga ni tachi ja ana jo ni kwachichimieka ha yize akulinga. Uchichimieko uno muuhasa kukwasa ana jo hanga apwe ni hamu linji ni ujikijilo, ni kwakolweza kusa tachi ja kulinga yuma yize yalita.

18, 19. Mumu liaka twatamba kusa tachi hanga tukolweze mandumbu jetu, nawa kuchi mutuhasa kuchilinga?

18 Ukolwezo ni kulembejeka. Yehova kakusa mbunge hali “mukwa kulikehesa” ni hali waze ali ni “spiritu ya kuhia.” (Izaia 57:15) Liji lienyi linatukolweza hanga tulikolese “umwe ni mukwo” ni “kusangulwisa akwa kulela.” (1 A-Tesalonika 5:11, 14) Mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, Zambi kakutala ni kulemesa yeswe yize twakulinga hanga tukolweze ni kulembejeka mandumbu jetu a mu ufulielo waze ananenganyana.

Kuhanjika yize yakukolweza akwetu yakuvwisa Yehova kuwaha

19 Mba yika muhasa kuhanjika hanga ukolweze ndumbwe yoze unanenganyana? Kanda unyonga ngwe watamba kusopa mulonga wenyi. Kanji-kanji ha mashimbu amwe chakufupiwa wika amwe maliji azango. Solola kuli yoze unanyenganyana ngwe wakumuzanga nawa unazange hanga apwe kanawa. Lemba nenyi; muhasa kuliumba kuli Yehova hanga amukwase kumona ngwo kakumuzanga kuli mandumbu ni kuli Zambi. (Tiangu 5:14, 15) Solola pundu kuli iye ngwo kali mulemu mu chikungulwila. (1 A-Korindu 12:12-26) Tanga chimwe Chisoneko chize chakutakamisa hanga anyingike ngwenyi Yehova kakumuzanga. (Samu 34:18; Mateu 10:29-31) Fupa mashimbu hanga uhanjike “maliji apema” kuli mutu yoze unanenganyana, chilinge ni mbunge yeswe chino muchikwasa mutu kunyingika ngwenyi kakumuzanga chinji nawa kali ni ulemu.​—Tanga Yishima 12:25.

20, 21. Yika yakukwasa hanga chiyulo chipeme?

20 Yiyulo yipema. Muze tuli akwa shili, kanji-kanji twakufupiwa yiyulo. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Panjika ku yiyulo, tambula kufumba, ukapwe ni mana ku songo lia mwono we.” (Yishima 19:20) Hi makulwana a chikungulwila wika ko akuhana yiyulo. Yisemi kakuhana usongwelo kuli ana. (A-Efwesu 6:4) Pangi wajama mu ufulielo mahasa kuhana chiyulo kuli umwe mwana-pwo. (Titu 2:3-5) Nyi twapwa ni zango, mutuhana chiyulo chize mutu mahasa kutayiza chakuhona kwivwa sonyi hanji chinyengo. Yika muyihasa kutukwasa hanga tuhane chiyulo chacho? Tutalenu yuma yitatu yize yakupwisa chiyulo hanga chipwe chipema: mbunge yize ali nayo yoze mahana chiyulo, mumu liaka unachihana, ni jila yize mutu mahanyina chiyulo chacho.

21 Chiyulo chipema chakuputuka kuli mukwa-chiyulo. Achilihule ngwe, ‘Ha shimbu lika chili chipema kutayiza chiyulo?’ Chakupwa chashi kutayiza chiyulo cha mutu yoze unanyingika kanawa yize yena unapalika ku mwono we, nawa muze mumona ngwe mutu wacho kaliongele ha yize anambe, nawa keshi kukushindunwina yipikalo yenyi. Shina ni yena kuwatambile kupwa ni nyonga ngwe lino ha kuhana chiyulo kuli akwenu? Mba achitayize kanawa, chiyulo chacho chatamba kukatuka mu Liji lia Zambi. (2 Timoteu 3:16) Chipwe mututongola pundu chimwe chisoneko cha Mbimbiliya hanji ka nihindu chiyulo chetu chatamba kupwa cha mu Mbimbiliya. Kashika makulwana a mu chikungulwila keshi kushinjila akwo atayize yize ananyongo, kwalumuna yisoneko hanji kusolola ngwo Mbimbiliya yakutayiza manyonga jo. Chiyulo chapwa chipema nyi machihana mujila yalita. Chakupwa chashi kutayiza chiyulo nyi machihana nyi upeme nawa chakulemesa mutu yoze unatambula chiyulo chacho.​—A-Kolosu 4:6.

22. Kuchi yena muhasa kuzachisa chawana chino cha kuhanjika?

22 Chamwenemwe, kuhanjika chili chawana cha Zambi. Zango lietu hali Yehova liatamba kutukwasa hanga tuzachise kanawa chawana chino. Kanda tuvulama ngwetu maliji jetu waze twakuhanjika kuli akwetu kali ni ndundo jakukolesa hanji jakulemeka. Kashika, tulikolwezenu ha kuzachisa kanawa chawana chino ngwe chize Chihanyi chetu azangile, hanga ‘tukolese akwetu.’ Nyi twalinga chocho, yize mutuhanjika muyipwa yiwape kuli atu waze twatwama no, nawa muyitukwasa kulifunga mu zango lia Zambi.

^ kax. 4 Liji lia Hepreu “uhenge” mu Yishima 15:4, mulihasa kulumbunuka “kuhona ushishiko, upi.”

^ kax. 7 Liji lia Ngregu “yamokomoko” mulihasa kulumbunuka chuma chize kuchishi “ulemu.”—1 A-Korindu 15:17.

^ kax. 10 Ngwe chize anazachisa mu Yisoneko, liji “luchisa” linalumbunuka yuma yinji, linalumbunuka shili yeswe yipe. Chipwe ngwe upi weswe hi chitela ko chakusopesa mutu, nihindu mutu mahasa kumusosolola mu chikungulwila, nyi malinga yuma ya luchisa chakuhona kulikonyeka.​—2 A-Korindu 12:21; A-Efwesu 4:19; tala “Yihula Ya Waze Akutanga Mikanda Yetu” mu Kaposhi wa 15 Julho wa 2006.