Kuhalisa Pandela. Yela ja Yehova kananyingika ngwo kuhalisa ni kufulamana kulutwe lia pandela, ni kwimba mwaso wa mu chifuchi, yili ndako ya uwayilo uze wakuchichimieka manguvulu ni miata jo, hi Zambi ko. (Izaia 43:11; 1 A-Korindu 10:14; 1 Yoano 5:21) Umwe wa kuli miata jacho, kapwile Mwanangana Nabukanezore wa ku Babilonia. Mwanangana yono wa ndundo, yatunga lukaponya nawa yashinjila atu jenyi hanga afulamane kulutwe lia lukaponya wacho muze te anembi mwaso uze wapwile ngwe mwaso wa mu chifuchi hanga te atu akomoke ha wata wenyi, ni zango lienyi lia ulembelo. Alioze ana-malunga atatu a Hepreu, Shadrake, Meshake ni Abedenego yalituna kufulamana kulutwe lia lukapanya wacho, chipwe ngwe te kananyingika ngwo chino te muchanehena kufwa.—Daniele kapitulu 3.

Umwe mukwa kusoneka sango, Carlton Hayes, kasonekene ngwenyi: “Musono, akwa-mafwefwe kakutenga pandela ngwe chilayi chilemu cha ufulielo ni uwayilo.” Atu kakuchiza yifulu ku mitwe muze anapalikisa pandela; akwa-kusoneka, kakusoneka maliji anji hanga ahalise pandela, twanuke kakwimba mwaso wa mu chifuchi.” Iye yamba nawa ngwenyi, “Akwa-mafwefwe no kali ni matangwa asandu,” ngwe, tangwa lia lipanda, tangwa lia “asandu ni atu akwa-lufuma waze ashile jita hanga alamwine chifuchi” ni “Matembele,” hanji yihela yikwo. Mu chimwe chiwanyino mu Brazil, umwe mwata wa maswalale yamba ngwenyi: “Twakuhalisa ni kuwayila pandela ngwe chize twakuwayila chifuchi.” Nawa umwe mukanda Encyclopedia Americana, unambe ngwo: “Chizechene ngwe kulusu, ni pandela neyo yili yisandu.”

Mukanda wacho unambe nawa ngwo, miaso yakuhalisa nayo yifuchi yili jila yakusolwelamo “zango ha chifuchi, nawa yakwichilamo usongwelo ni ufunge usandu wa atu ni manguvulu.” Kashika, tuvumbi twa Yehova kananyingika ngwo kupwa ha yiwanyino ya chifuchi ni kwimba miaso yakuhalisa nayo chifuchi ni pandela, chili ngwe kuwayila mutu. Hakutwala kuli ana ja Yela ja Yehova akulituna kuhalisa pandela ni kulishinga ha yuma ya mafwefwe a chifuchi ku mashikola ja mu Estados Unidos, mukanda The American Character yiwamba ngwo: “Ha mukunda wa yikuma yinji, Chota Chinene, chatayiza ngwo ndako yino jili ja ulembelo.”

Chipwe ngwe atu ja Yehova keshi kulinga yiwanyino yino, nihindu ayo kakuvumbika atu waze akuyilinga. Nawa kakuvumbika pandela ngwe chilayi, nawa kananyingika ngwo manguvulu kali ni “poko ya kuyula” mumu Zambi hanase hanga alinge mulimo wenyi. (A-Roma 13:1-4) Ha chino, Yela ja Yehova kakukaula utowezo wa kulemesa “mianangana ni akwa kuyula eswe.” Alioze twakuchilinga hanga tutwame “nikuhwima ni sambukila, mu uwayilo wetu weswe, ni lwelia wakuhi.”—1 Timoteu 2:2.

Kuvotala akwa-Mafwefwe. Akwa-Kristu amwenemwene kakuvumbika ulite wa akwo wa kuvotala hanji kusakula yoze mayula. Ayo keshi kulimika ni kusakula chacho; o kakuvumbika nguvulu yoze akusakula. Chipwe chocho, o keshi kulinjisa mu yuma ya mafwefwe yize akwa-mavungu akulinga. (Mateu 22:21; 1 Petulu 3:16) Yika akwa-Kristu atamba kulinga nyi mu chifuchi cho atu kakwashinjila kuvotala, hanji kwapinjisa ha mukunda wa kuhona kuvotala? Tunanyingika ngwetu Shadrake, Meshake ni Abedenego kayile ndo kuchana cha Dura, nyi umwe mukwa Kristu mapalika mu kapalia ngwe yono, nyi mbunge yenyi kuyamulemene mahasa kuya. Alioze, katamba kukanyama hanga achine kulinjisa mu yuma ya mafwefwe. Nawa katamba kwiwuluka shimbi jino jisambano jilemu jize mutushimutwina:

1. Tumbaji a Yesu “hi akwa hashi ko”—Yoano 15:19.

2. Akwa-Kristu kali tunganda a Kristu ni Wanangana wenyi.​—Yoano 18:36; 2 A-Korindu 5:20.

3. Chikungulwila cha akwa-Kristu chalinunga mu ufulielo, nawa atu jamo kalinunga ha zango ngwe lia Kristu.​—1 A-Korindu 1:10; A-Kolosu 3:14.

4. Waze akusakula mutu hanga apwe mwata wa mafwefwe ni no kakupwa ni chiteli cha yuma yize iye akulinga.​—Tala chize anambe ha shimbi jize jili ha 1 Samuele 8:5, 10-18; 1 Timoteu 5:22.

5. Muze A-Izalele etele mutu hanga apwe mwata wo, chino yichisolola ngwo ayo kalitunyine Yehova kupwa mwata wo.​—1 Samuele 8:7.

6. Akwa-Kristu katamba kuhanjika ni hamu lieswe ha kwambujola Wanangana wa Zambi kuli atu waze akulinga yuma ya mafwefwe.​—Mateu 24:14; 28:19, 20; A-Hepreu 10:35.

Kulinga mulimo weka kuhiana uswalale. Mu yifuchi yimwe, nguvulu kakushinjila atu waze akulituna kupwa maswalale hanga alinge umwe mulimo weka ha amwe mashimbu. Nyi wapwa mu yipikalo yino, watamba kulemba kuli Yehova hakutwala ku chikuma chacho ni muchilita muhasa kuhanjika nawa ni umwe mukwa-Kristu yoze wajama, ni kumona yize mulinga kulita ni mbunge ye.—Yishima 2:1-5; A-Fwilipu 4:5.

Liji lia Zambi linambe ngwo twatamba “kuzeyela kuli mianangana, ni akwa kuyula, akapwe ni mbunge ya kulinga yitanga yeswe yipema. . . . akapwe yimbovu.” (Titu 3:1, 2) Kashika mutuhasa kulihula ngwetu: ‘Shina kutayiza mulimo uze nguvulu anete hanga ngulinge kuuchi kulimika ni shimbi yami ya kwehuka yuma ya hano hashi hanji kulinjisa mu uwayilo wa mahuza?’ (Mika 4:3, 5; 2 A-Korindu 6:16, 17) ‘Shina nyi nalinga mulimo uno muupwisa chikalu kulinga milimo yami ya mu chikungulwila?’ (Mateu 28:19, 20; A-Efwesu 6:4; A-Hepreu 10:24, 25) ‘Chikwo nawa, shina mashimbu waze ngulinga ha mulimo wacho mangukwasa kulihana chinji mu milimo yami ya ku spiritu, hanji kunjila mu mulimo wa mashimbu eswe?’—A-Hepreu 6:11, 12.

Nyi umwe mukwa-Kristu mamona ngwenyi mahasa kulinga mulimo uze nguvulu anamushinjila hanga ahone kuya mu zuwo lia ususu, mandumbu katamba kuvumbika chiyulo chenyi. (A-Roma 14:10) Alioze nyi mamona ngwenyi katambile kulinga mulimo wacho, nihindu mandumbu katamba kuvumbi chiyulo chenyi.—1 A-Korindu 10:29; 2 A-Korindu 1:24.