Umwe mukwa-mana avuluka ngwo, Alan S. Duthie yasoneka ha mukanda wenyi Bible Translations and How to Choose Between Them ngwenyi: “Nyi wakutayiza ngwe Mbimbiliya yili liji lia Zambi, chino chinalumbunuka ngwo Zambi kakuhanjika ni yetu. . . . Kashika, nyi yingeleja yakukwata ha mwono we, [Mbimbiliya] yatamba kupwa yashi kutanga ngwe chize atu akuhanjika hita tangwa.”

Atu waze azanga Liji lia Zambi kakutayiza nyonga lino. O kakutayiza ni mbunge yimuwika ngwo: “Yisoneko yeswe kayisonekene ni ukwaso wa spiritu yisandu ya Zambi, yakukwasa ha kulongesa, ha kukumika, ha kululamisa yuma, ni kufumba ni ululi.” (2 Timoteu 3:16) Mbimbiliya kuyishi wika umwe mukanda ukulu, alioze yikwete “mwono ni ndundo,” yakukwasa atu kukumba yipikalo ya ku mwono. (A-Hepreu 4:12) Kashika, mukanda uno usandu watamba kupwa washi kutanga mba akwa-kuutanga waze kakalilongesele chinji waalumbunuke ni kukaula yize anatange ku mwono wo.

Atu waze azanga Liji lia Zambi, kakuwahilila chinji ha kutuhwisa cha Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha Mateu — Usolwelo mu limi lia [Chokwe]. Yela ja Yehova katuhwisa Mbimbiliya yino ha tangwa [13 ya Janeiro 2024]. Mbimbiliya yino yili yashi kutanga, yili zwalala mu limi lia [Chokwe] mu mulali uze kanda chilingiwa kama. Hanji muhasa kulihula ngwe, iya mba unakalumbununa Mbimbiliya yino?

Chipwe ngwe Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha Mateu — Usolwelo muyisoloka ngwe yaha kuli atu waze akuhanjika [Chokwe], alioze Mbimbiliya yino yatwamako chize ha mwaka 1950. Ha mwaka wacho kayituhwishile mu limi lia Inglês kuli Akwa-Watch Tower Bible and Tract Society—umwe ululikiso wa hashi heswe uze wakutuhwisa mikanda ya Mbimbiliya ha miaka yinji. Kaposhi wa Kutalila wa 15 ya Setembro, 1950 kambile, ngwo: “Atu a mu komite ya kulumbununa kechile hanga . . . majina jo achine kwatongola, majina jo katamba kupwa akusweka shimbu o achili ni mwono chipwe muze makafwa. Nyonga lia kulumbununa Mbimbiliya lili kuhalisa jina lia Zambi ya mwono kanda wamwenemwene.”

Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha yeswe ya muwundu kayituhwishile ha mwaka 1961. Chipwe ngwe ndo musono kutwanyingikine majina ja atu waze ayilumbunwine, nihindu kutwatambile kuhamika hakutwala ku nyonga lio lia kuhalisa Yehova. Maliji Atangu a Mbimbiliya ya 2013 kambile ngwo: “Mumu lia kunyingika ni kutayiza ulemu wa sango ja mu Mbimbiliya, twasa tachi hanga tululieke Mbimbiliya yino ni kusa vumbi ha sango jamo. Tunanyingika chiteli chinene cha kulumbunuka kanawa sango ja mu Mbimbiliya. . . . Nyonga lietu kuliakapwile wika lia kulumbununa Mbimbiliya yize muyilita ni Yisoneko yikulu, alioze, yize muyipwa zwalala, yashi kutanga.”

Ndo ni musono, Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha ya muwundu hanji chihanda yakupwa kutuhwisa hashi heswe mu malimi anji. Mba yika akwa-kuyitanga akwamba?

Yesu kalongesele tumbaji twenyi kulemba ngwenyi: “Tata yetu nuli mu malilu, jina lienu lipwe lisandu.” (Mateu 6:9) Mbimbiliya yakutongola jina lia Zambi, Yehova ha yisuho kuhiana 7,000. (Kutuhuka 3:15; Samu 83:18) Muze apostolo eswe ja Yesu te hafwa, nyonga lipi lia A-Yunda lia kulituna kuzachisa jina lia Zambi yililimwanga mu chikungulwila cha Akwa-Kristu. (Yilinga 20:29, 30; 1 Timoteu 4:1) Akwa-kusonejeka chihanda cha Yisoneko ya A-Ngregu yaputuka kusalakanyisa jina lia Zambi, Yehova, ni yisanyiko ngwe “Zambi” ni “Mwene.”

Komite ya akwa-kulumbununa Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha kafunyishine jina lia Yehova mu Yisoneko a ya A-Ngregu ya Akwa-Kristu. Jina liacho liakusolokamo ha yisuho 237. Kufunyisa jina lia Yehova mu Mbimbiliya hi chuma ko cha mu manyonga ja akwa-kulumbununa, alioze chinajame ha kuhengwola kanawa. Chakutalilaho, mukanda wa Luka 4:18 unatongola maliji ali ha Izaia 61:1. Mu yisoneko ya A-Hepreu, jina lia Yehova liakusoloka ha versu yino mu mukanda wa Izaia. Kashika mu Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha, mukanda wa Luka 4:18 kaulumbunwine ngwo: “Spiritu ya Yehova hali yami yili, mumu hananguwahisa hanga ngwambujole sango jipema kuli yiswale.”

Yisoneko yakukwasa akwa-kutanga hanga anyingike kalisa watwama hakachi ka Yehova Zambi ni Mwanenyi wa wika, Yesu Kristu. Chakutalilaho, Mbimbiliya jinji jakulumbununa mukanda wa Mateu 22:44 ngwo: “Mwene yamba kuli Mwene wami.” (Versão Rei Jaime) Mba hano iya yoze unahanjika ni mukwo? Alioze, versu yino yinatongola maliji ali ha Samu 110:1, waze akutongola jina lia Zambi mu Yisoneko ya A-Hepreu. Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha yalumbununa mukanda wa Mateu 22:44, ngwo: “Yehova hanambe kuli Mwene wami.” Kalisa watwama hakachi ka Yehova ni Mwanenyi, hi nyonga lia atu ko. (Marku 13:32; Yoano 8:17, 18; 14:28) Twatamba kunyingika kalisa wacho mba akatulamwine. Mukanda wa Yilinga 2:21, unambe ngwo: “Mweswawo yoze matambika ha jina lia Yehova kumakamulamwina.”

Akwa-kulumbununa kasele tachi jinji ni kusa shindakenyo hanga akaule kanawa manyonga ja Ngregu, ni kwalumbununa mu jila yashi ngwe chize atu akuhanjika musono. Chakutalilaho, Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha yakukaula ulumbunwiso wa limi lia Ngregu.

Kutuhwisa chihanda cha Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha mu limi lia [Chokwe] chili wika uputukilo. Kalulieka yuma hanga alumbunune Mbimbiliya yeswe ya muwundu. Shina akwa-kuyitanga mahasa kupwa ni shindakenyo ngwo Mbimbiliya mu limi lia [Chokwe] muyipwa zwalala kanda yashi kutanga ngwe chize yili Mbimbiliya ya Inglês?

Ewa. Mumu mulimo wa kulumbununa kakuusongwela kuli Chizavu cha Tusongo cha Yela ja Yehova. O yatesa ni mana ngwo, mulimo wa kulumbununa Mbimbiliya muupwa kulinga kuli chimwe chizavu. (Yishima 11:14) Kashika, kanakalulieka yizavu ya akwa-kulumbuna hashi heswe. Kaluliekele chimwe chizavu avuluka ngwo, Chipatulo Chatala ha Mulimo wa Kulumbununa (Serviços de Tradução) ku Chishina Chinene cha Yela ja Yehova hanga chikwase yizavu yacho, chikumbulule yihula ya akwa-kulumbununa ni kukwasa hanga Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha ya mu malimi eswe yilite. Chikwo nawa, kaluliekele Watchtower Translation System hanga yikwase akwa-kulumbununa Mbimbiliya. Hakachi ka yuma yinji, sistema ya computador yakusolola chize hita liji lia Hepreu ni Ngregu akulilumbununa mu limi lia Inglês. Chino chakukwasa chinji akwa-kulumbununa hanga asakule maliji waze malita. Pwako ni shindakenyo ngwe: Mulimo wa kulumbununa wakufupiwa tachi jinji. Alioze, ni ukwaso wa sistema ya computador, chapwa chashi chinji kuli akwa-kulumbununa Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha kusoneka yuma yize muyipwa yashi kutanga, muyipwa zwalala ngwe Mbimbiliya ya Inglês.

Tunakukolweza hanga uhengwole kanawa Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha. Muhasa kuyitanga ha internet hanji ha JW Library, hanji lume muhasa kupwa ni Mbimbiliya yakutuhwisa ha mafwo mu chikungulwila cha Yela ja Yehova. Muhasa kuwanamo nawa yikuma yinji yalipwila: Yikuma yashi, mushete wa yikuma, uze muukukwasa kunyingika yize muwana mu hita mukanda wa mu Mbimbiliya ni kukukwasa nawa kuwana ni kawashi ma versu waze unanyingika. Chikwo nawa, muwanamo apendice. Chahiana ulemu, muhasa kupwa ni shindakenyo ha kutanga Mbimbiliya yino ngwe, Mbimbiliya yino yinalumbununa kanawa maliji a Zambi mu jila yize atu akuhanjika musono.

Glossario ya Maliji a mu Mbimbiliya: Yakulumbununa maliji amwe waze akuzachisa mu Mbimbiliya