Na hawikom pakhat nih bia a chim tikah ngaihpiak na duh ko lai. Nai hrawng cu na hawi pakhat he saupi tiang bia nan i ruah lengmang. A poinak cu mah na hawikom cu nangmah he nupa sinak aa dangmi a si. ‘Hawikom pei kan si ko cu’ tiah na ruah khawh men. Amah zong nih cutin a ruah ve ko lai tiah na zumh. Mah he aa tlaiin naa ralrin a herh maw?

•  A cang khomi

•  A biapitnak a ruang

•  Na tuah khawhmi

•  Ruahnak cheuhnak

 Nupa sinak aa dangmi he i komh cu a palh lo. Asinain mi pakhat kha midang nakin na komh deuh ah tah zeitin? Cutin a si ahcun nangmah lei kap in hawikom pehtlaihnak nakin a ka tlaihchan deuh tiah a ruah khawh.

 Mah cu naa tinhnak a si maw? I ruah loin a cang khomi thil cheukhat kha ruathmanh.

•   Mi pakhat kha a hleihluat in mithmai ṭha na pek.

   “Midang intuarnak kha na uk kho lo ti cu a hmaan ko. Asinain hawikom kan si tiah na ti nain phone na chawnh i bia na ruah peng ahcun mei a alh chin nakhnga thing na tih bantuk a si caah cutin tuah awk a si lo.”​—Sierra.

•   Mi pakhat nih ca aan kuatmi kha na leh peng.

   “Keimah lei kap in cun ca ka kua hmasa lo nain nu pakhat nih ca a ka kuatmi kha cu ka leh peng. Cucaah a hnuah hawikom men kan si ti chimh awkah kaa harh tuk.”​—Richard.

•   Mi pakhat i lungthin peknak kha hmuh awkah naa zuam.

   “Mi cheukhat nih velhle dawtnak kha lentecelhnak pakhat in an hmuh. A biapimi in ruat loin midang intuarnak kha lentecelhnak ah an hman. Mah bantuk kha atu le atu ka hmuh, mah nih lungfahnak a chuahter.”​—Tamara.

 A biapi bikmi: A zungzal in pehtlaihnak tuah le a hleihluat in mithmai ṭha pek cu nangmah lei kap in hawikom sinak nakin kaan tlaihchan deuh tiah na langhtermi a si.

•   Midang kha an lung a fahter khawh.

   Baibal chimmi: “Ruahchannak cu a nikhua rauhter tikah hin lung a fak.” (Phungthlukbia 13:⁠12) Mi pakhatkhat nih hawikom pehtlaihnak nakin aa thleidang deuhmi umtu hoiher a langhter peng ahcun nangmah lei kap in zeidah naa ruahchan khawh?

   “‘Ruahchannak a pek peng’ tiah an chim tawn. Mah cu tlaih zong tlaih duh lo, thlah zong thlah duh lo tinak a si. Mi pahnih i pehtlaihnak ah cutin a si kho. Mi pakhat kha duh taktak loin ruahchannak na pek peng ahcun a lung na fahter khawh.”​—Jessica.

•   Na min a chiatter khawh.

   Baibal chimmi: “Midang duhning kha hmuhthiam i zuam u law nanmah duhnak lawng kha ruat hlah u.” (Filipi 2:⁠4) Amah zawn lawng aa ruatmi pakhat kha zeitindah na hmuh lai? Mah nih zeitindah a min a chiatter khawh?

   “Nu pawl cungah velhle dawtnak a langhtermi pa cu ka huat tuk hna. Velhle dawtnak langhter a hmangmi cu innchunghawi an ngeih hnu zongah an zuangzam kho. Cun mi pakhat hmangin mahle mah i cawisan a si caah mahzawn lawng i ruah a si.”​—Julia.

 A biapi bikmi: Duh taktak loin hawikom pehtlaihnak nakin aa thleidang deuhmi umtu hoiher a langhtermi cu midang lung a fahter lengah amah theng zong lungfahnak a tong kho.

•   Baibal nih “a no deuhmi [pa] kha na unau bantuk ah rel hna” law “a no deuhmi nu kha thiannak in na far ah rel hna” tiah a ti. (1 Timote 5:​1, 2) Mah phunglam kha na zulh ahcun nangmah he nupa sinak aa dangmi he nan i hawikomhnak kha na kilven khawh lai.

   “Va ka ngeih ahcun midang va cungah velhle dawtnak ka langhter lai lo. Cucaah kanmah he nupa sinak aa dangmi hna kha a tlari tein pehtlaih khawh awkah nungak lio tein cawn cu a ṭha.”​—Leah.

•   Baibal nih hitin a ti: “Bia tam deuh na chim paohah tam deuh in na sual ve sual ko lai.” (Phungthlukbia 10:⁠19) Mah phunglam cu biaruahnak lawngah si loin ca i kuatnak he zong aa pehtlai. Mah ah voi zeizat dah na kuat, zei kong dah na kuat timi aa tel.

   “I duh dingin tinhnak na ngeih lo ahcun nu pakhat kha nifate in ca na kuatnak ding a ruang a um lo.”​—Brian.

•   Baibal nih hitin a ti: “Cunglei in a rami fimnak cu a hmasa bik ah a thiang.” (Jeim 3:​17) Mi pakhat kuh tikah lungthin thiang tein a si khawh bantukin hawikom pehtlaihnak nakin a sang deuh tinak zong a si kho.

   “Pa pawl kha ṭha tein ka chawnhbiak ko hna nain ka pum le ka lungthin in cun ka hlat hna.”​—Maria.

 A biapi bikmi: Nangmah he nupa sinak aa dangmi pawl na pehtlaih hna ning kha ṭha tein i dothlat. Jennifer timi nu nih “hawikom ṭha cu fawi tein hmuh khawh a si lo. Cucaah phundang in an i ruah khawhmi umtu hoiher ruangah i hawikomhnak a rawh lai kha ka duh lo” tiah a ti.

•    Midang nih an chimmi kha biapi ah chia. Pakhatkhat nih “aa duhmi ma nan si?” tiah an in hal hna ahcun nan i naih tuk cang ti a lang.

•    Nangmah he nupa sinak aa dangmi na hawile kha aa khat tein pehtlaih hna. Pakhatkhat kha midang nakin mithmai ṭha pe deuh hna hlah.

•   Ca na kuat tikah na kuatmi zat, na kuatmi kong le a caan ti bantuk kha i ralring. “Nangmah he nupa sinak aa dangmi pakhat kha zanṭim ah cakuatnak ding a ruang a um lo” tiah Alyssa timi nu nih a ti.