Nangmah he nupa sinak aa dangmi, mi pakhat kha na duh. Kan intuarnak zong aa khat tiah na zumh. Cun a zungzal in ca nan i kua, atu le atu nan umkalṭi i a umtu hoiher in duhdawtnak bantuk zong a langhter.

 Cucaah nan pahnih in nan intuarnak aa khat maw, khat lo ti hngalh awkah hal dingin bia na khiah. Mah tikah “hawikom bantuk lawngin kaan hmuh” tiah aan ti.

•  Na intuar ning

•  Cutin a sinak a ruang

•  Na tuah khawhmi

 “Ka thin a hung tuk, amah cung zong, keimah cung zongah ka thin a hung. Nifate ca kan i kua, amahlei zongin ka cungah duhdawtnak a langhter. Cucaah keimah zong nih ka duh vemi a si.”​—Jasmine.

 “Kan pahnih in aa duhmi kan hawile kha kan zulh tawn hna. A caan ah cun aa duhmi nungak tlangval kawp hnih kan lo. Kan pahnih in bia tampi kan i ruah i ca zong kan hun i kua. Hawikom bantukin kaan ruah tiah a ka ti tikah cohlan awkah a har tuk. Cun midang he an i chingmi ka hmuh tik zongah ka caah a har tuk.”​—Richard.

 “Pa pakhat nih nifate ca a ka kuat, a caan a hun rauh tikah kan pahnih in ‘velhle dawtnak’ kan hun langhter. Asinain ka intuarnak kha ka chimh tikah a nih buin ‘atu ahcun aho he hmanh i duh ka duh rih lo’ tiah a ka ti. Caan saupi tiang ka rak ṭap.”​—Tamara.

 A biapi bikmi: Pakhatkhat he a hleikhunmi pehtlaihnak kan ngei cang tiah na ruah nain mah cu nangmahlei kap lawngin a si ti kha na hngalh tikah na thin a hung kho, na ning a zak kho, cun rawi ka si ti hmanhin na ruah khawh. Mah cu a phung a si ko. Steven timi mino pa pakhat nih “mah bantuk thil ka ton caah ka ngaih a chia tuk i ka lung a kuai tuk. Mah hnu cun ahohmanh ka zum ngam ti hna lo” tiah a ti.

 Cakuat le social media hmannak nih aan duh taktak lomi, mi pakhat kha fawi tein aan tlaihchanhter khawh. Mino cheukhat nih an chimmi hi zohhmanh.

 “Pakhatkhat nih umhar phen in ca aan kuat tikah ‘a ka duh rua’ tiah na ruah men lai. Nifate ca aan kuatmi kha ‘a ka duh caah a si’ tiah na ruah sual khawh.”​—Jennifer.

 “Pakhat nih cun lungtak tein a duh nain khatlei nih cun pakhatkhat he biaruah a duh ca men le pakhatkhat nih lungthin pekmi si a duh ca men ah a si kho.”​—James.

 “‘Mangṭha’ timi a sawhsawh te a simi bia hmanh nih duhnak lungthin a chuahter khawh. Asinain khatlei nih cun cu bantuk ruahnak he a kuatmi a si lo.”​—Hailey.

 “A nimi sticker hmanh nih ‘kei cu miṭha ka si’ asiloah ‘velhle dawtnak ka langhtermi a si’ timi sullam a ngei kho. A caan ah mah sticker a hmutu nih ‘velhle dawtnak a langhtermi a si’ tiah a ruah khawh.”​—Alicia.

 A biapi bikmi: Duhdawtnak cungah a hleihluat tuk in lungthin pe hlah.

 Chim nakin tuah cu a har deuh maw? A har deuh. Baibal nih hitin a ti: “Lungthin hi zeizong vialte nakin a zer bik. . . . Damh khawh ti lo tiangin a zaw cang.” (Jeremiah 17:9) Nangmah na saduhthah lawng a si ti na hngalh tikah na intuarnak cu chikkhatte ah ti nih a hrawh khawhmi ‘thetse inn’ bantuk a si kho.

•   A tlarimi hmuhnak ngei. A caan pe in nan i pehtlaihnak kha ṭha tein ruat. ‘A ka pehtlaih ning cu midang a pehtlaih hna ning nakin aa thleidang deuh tiah ruah awk a ruang a um maw?’ tiah i hal. Na “khuaruah khawhnak” kha na intuarnak nih tei hlah seh.​—Rom 12:⁠1, NW.

•   Thleidan thiamnak ngei. Hawikom nakin a ka tlaihchan deuh tiah aan ruahtermi zei bantuk umtu hoiher dah a langhter ti kha ṭha tein ruat. Pakhatkhat cungah aa thleidangmi intuarnak na ngeih tikah ‘amah zong keimah bantukin a si ve ko lai’ tiah ruat hlah.

•   Na lungsau. Kaan duh tiah fiang tein a chim hlan tiang a fiang lomi nan i pehtlaihnak cungah lungthin pe tuk hlah.

•   Hlangfang tein chim. Baibal nih “chim caan a um” tiah a ti. (Phungchimtu 3:⁠7) Hawikom nakin a ka tlaihchan deuh maw ti kha hngalh na duh ahcun amah he bia i ruah u. Valerie nih “na intuarnak cu kapkhatlei lawng a si ti na hngalh tikah na lung a fak ko lai, asinain a caan a rauh tikah anih cu na caah a biapi tukmi a si lo ti kha na hun hngalh lai” tiah a ti.

 A biapi bikmi: Phungthlukbia 4:​23 ah “na lung kha ṭha tein veng tuah” tiah a ti. Pakhatkhat kha na duh ahcun aan duh ve le ve lo kha hngalh i zuam. Duhnak kha a caan a zat hlanah hramsih dingin na awnh ahcun lung cungah thingkung cin aa zuammi bantuk na si lai.

 Aan duh ti a fiang i, i ching ding zongah na kum a tlin cang a si ahcun nan i pehtlaihnak ṭhanchoter ding le ding lo kha nangmah tein bia khiak. Asinain a fekmi innchungkhar cu thlaraulei hmuitinh aa khat i pakhat le pakhat hlangfang tein aa pehtlaimi nuva in dirhmi a si ti kha i cinken. (1 Korin 7:​39) A biapi bikmi cu pakhat le pakhat hawikom ṭha si zungzal a hau.​—Phungthlukbia 5:​18.