Tlaihhrem a simi tam deuh cu a cangmi kong he aa tlaiin an ning a zak tuk. Kanmah palh a si timi ruahnak an ngei. Atu kum 19 a simi Karen cu kum 6 in 13 kar a si lioah tlaihhrem a rak tong. Hitin a ti: “Ka caah a har bikmi cu sualnak ka ngei timi ruahnak hi a si. ‘Mah kong kha zeicah caan saupi phuan loin ka rak um hnga?’ tiah keimah le keimah kaa ti.”

 Cutin na intuar a si ahcun a tanglei kong hna hi hlathlai:

•   Ngakchia pawl cu nupa sinak tuah awkah thinlunglei le pumsalei in timhcia an si rih lo. Mah kong he aa tlaiin zeihmanh an hngal rih lo. Cucaah tlaihrem an tonmi cu anmah palhmi a si lo.

•   Ngakchia pawl nih upa pawl cu an zumh hna caah miṭhalo pawl nih fawi tein an hlen khawh hna. “Ngakchia tlaihhrem a hmangmi” pawl cu “hlen a thiam tukmi” an si i an hlen ning hna kha ngakchia pawl nih an hngal kho lo tiah cauk pakhat (The Right to Innocence) nih a ti.

•   Tlaihhrem a ton lioah nupa si duhnak lungthin a hun chuak men lai. A pum ningcang loin tawnghtham a si tikah cu bantuk duhnak lungthin cu amah tein a chuakmi a si. Mah tikah tlaihhrem a simi kha a hna a tla asiloah sualnak a ngei ve tinak a si lo.

 Ruahnak cheuhnak: Tlaihhrem na rak si lio i na kum he aa ṭhimi ngakchia pakhat kha ruat law hitin i hal: ‘Mah ngakchia nih tlaihhrem hei tong sehlaw amah palh a si tiah ruah cu aa tlak lai maw?’

 Karen nih ngakchia pathum kha a zohkhenh hna. An lakah kum ruk hrawng a simi ngakchia pakhat aa tel. Amah ṭhi a rak si lioah tlaihhrem a tonmi a si. Karen nih hitin a ti: “Hi kumkhua lawng a si rihmi ngakchia nih zeitindah aa huhphenh khawh lai ti kha ka hun hngalh, keimah zong mah kumkhua ah zeitindah kaa huhphenh khawh lai ti kha ka hun hngalhthiam.”

 A kong: Thaihhrem a hmangmi palhtu a si. Baibal nih hitin a ti: “Miṭhalo nih a ṭhatlonak theitlai kha a zun ve ko lai.”​—Ezekiel 18:20.

 Zumhawktlak a simi kum upa pakhat sin intuarnak chimhnak nih lung a damter. Baibal nih hitin a ti: “Hawikom nih cun zeitik paohah dawt zungzal a si, u le nau cu harnak i hrawm awkah hrin kan si.”​—Phungthlukbia 17:17.

 Harnak a ka pek lai ti na phan caah chim loin na ummi cu hngalhthiam khawh a si ko. Asinain cutin chim loin na um ahcun nangmahle nangmah vanpang in naa kham bantuk a si. Harnak ka tong sual lai tiah vanpang in naa khammi a si ko nain bawmh aan duhmi pawl zong na kham hna bantuk a si.

 Janet timi mino pakhat nih tlaihhrem a tonnak kong a chim tikah lungdaihnak ka hmu tiah a ti. Hitin a ti: “Ka ngakchiat lioah ka hngalh i ka zumhmi pakhat nih a ka tlaihhrem. Mah kong kha chim loin caan saupi ka rak um. Asinain ka nu ka chimh tikah thilrit lakpiak bantukin ka zaang dih.”

 A hlan sining kong a ruah tikah cheukhat nih zeicah chim an i harh ti kha Janet nih a hngalhthiam. Hitin a ti: “Tlaihhrem tonnak kong chim cu a har tukmi a si. Asinain ka caah cun chim loin um kha a har chinchin. Mah kong kha tuan tein phuan cu a ṭha deuh.”

 Tlaihhrem na si caah na lung a fak tuk ko lai. Tahchunhnak ah, man ka ngei ti lo tiah na ruah khawh men asiloah midang nih tlaihhrem ding ca men ah ka nung ti zongin na ruah men lai. Asinain mah ruahnak kha hlo, “damter caan” cu atu hi a si ti kha philh hlah. (Phungchimtu 3:⁠3) Cutin tuah awkah zeinihdah aan bawmh lai?

 Baibal kha hlathlai. Baibal ah Pathian ruahnak aa tel. Baibal cu “ralhruang fekfek a hrawk khotu . . . hriamnam” a si i mahle mah a hmaan lomi hmuhnak ngeih lo awkah a kan bawmh. (2 Korin 10:​4, 5) Tahchunhnak ah, mah Baibal caang hna hi rel law ruat: Isaiah 41:10; Jeremiah 31:3; Malakhi 3:​16, 17; Luka 12:​6, 7 le 1 Johan 3:​19, 20.

 Thla cam. Man ka ngei lo asiloah ka sual timi intuarnak na ngeih ahcun thlacamnak thawngin ‘na thilrit kha BAWIPA sinah ṭhum.’ (Salm 55:22) Nangmah lawng na si lo kha philh hlah.

 Khrihfa upa pawl. Mah Khrihfa pa pawl cu “thlitu a hran tikah dornak le thlichia a hran tikah i thuhnak hmun bantuk” si dingin cawnpiak an si. (Isaiah 32:⁠2) Annih nih mahle mah cungah a tlarimi hmuhnak ngeih awk le lungdai tein nun khawh awkah an in bawmh lai.

 A ṭhami hawikomhnak. Khrihfa nun ningin a nungmi unau pawl kong kha hlathlai. Pakhat le pakhat an i pehtlaihning kha hlathlai. Mah tikah mikip cu an dawtmi hna cungah a miat a lami an si lo ti kha na hun hngalh lai.

 Tanya timi mino unaunu zong nih mah kong kha a hun hngalh. A ngakchiat lioah pa pawl nih an rak tlaihhrem. “Keimah he aa kom bikmi pa pawl nih an ka tlaihhrem” tiah a ti. Asinain dawtnak taktak a langhtermi pa pawl zong an um ti kha a hun hngalh. Zeitin in dah?

 Khrihfa nunning in a nungmi nuva tuahkhat he an i komh hnuah Tanya hmuhnak cu aa thleng. Hitin a ti: “Mah unaupa i a tuahsernak nih pa vialte hi a ṭha lomi an si lo ti kha a ka hngalhter. A nupi a kilvenmi zong ka hmuh. Cutin pakhat le pakhat i pehtlaih dingin Pathian nih a rak timhtuah i cutin a si awk a si ti kha ka hun hngalh.” a​—Efesa 5:​28, 29.