A ummi cazin ah kal

Baibal Cu Zeidah A Si?

Baibal Cu Zeidah A Si?

Baibal Chimmi

 Baibal cu a thiangmi cauk 66 in fonhmi a si. Mah ṭialnak ah kum 1,600 leng hrawng an rau. Baibal ah Pathian sinin a rami “Pathian bia” aa tel.—1 Thesalon 2:13.

Hi capar ah

 Baibal he aa tlaimi a konglam hna

  •   Baibal cu aho nih dah a ṭial? Pathian cu Baibal Ṭialtu Taktak a si nain mah kha ṭial awkah pa 40 hrawng a hman hna. Mah pa hna lak i cheukhat cu Moses, Siangpahrang David, Matthai, Marka, Luka le Johan an si. a Pathian nih a bia ṭialter awkah mah Baibal ṭialtu hna lungthin chungah a ruahnak kha a chiah.—2 Timote 3:16.

     Tahchunhnak ah: Rian ngeitu pakhat nih a cazi pa kha amah aiawh in caṭial a fial i a ruahnak zong a chimh tikah mah ca a ṭialtu taktak cu rian ngeitu kha a si. Cu bantukin Pathian nih a bia ṭial awkah pa pawl a hman ko hna nain Baibal Ṭialtu taktak cu amah a si.

  •   “Baibal” timi biafang i a sullam cu zeidah a si? “Baibal” timi cu Greek biafang biblia in a rami a si i “cauk hmetete” ti sullam a ngei. A hnuah biblia cu cauk hmetete dihlak kha hmunkhat ah fonh dihmi Baibal in langhter a hung si.

  •   Baibal cu zeitik ah dah ṭial a si? Baibal cu BC 1513 in ṭial a hung si i kum 1,600 leng a rauh hnu, AD 98 hrawngah liim a si.

  •   A Hmasa bik rak ṭialmi Baibal cu khoika ah dah a um? A hmasa bik rak ṭialmi Baibal cauk cu an um ti lo. Zeicatiah Baibal ṭialtu hna nih mah lio caan ah rak hmanmi, phaikung (papyrus) le saphaw ti bantuk a rawh a fawimi thil hna an rak hman caah a si. Asinain Baibal lei mifim hna nih kumzabu tampi chung ralring tein le hmaan tein an rak ṭial chin lengmang i hmailei chan i mi pawl nih an rel khawh nakhnga an rak kilven.

  •   “Biakam Hlun” le “Biakam Thar” timi cu zeidah a si? Biakam Hlun timi cu Hebru Cathiang ti zongin hngalhmi, Hebru b holh in ṭialmi Baibal cheubang kha a si. Biakam Thar timi cu Khrihfa Greek Cathiang ti zongin hngalhmi, Greek holh in ṭialmi Baibal ṭhen kha a si. Mah ṭhen hnih fonh ah cauk tling pakhat a si i Cathiang ti zongin auh a si. c

  •   Baibal ah zei kong dah a um? Baibal ah tuanbia, nawlbia, chimchungbia, biazai, phungthlukbia, hla le cakuat hna aa tel.—“ Baibal cauk cazin” ah zoh.

 Baibal cu zei kong he dah aa pehtlaih?

 Lianngan Bik Pathian nih van le vawlei a sernak kong a tawinak in Baibal cu aa thawk. Pathian nih a min, Jehovah timi kha Baibal in a langhter i mi nih amah an hngalh nakhnga a sawm hna.—Salm 83:18, NW.

 Baibal nih Pathian thangchiat a sinak kong le a min zeitindah a thianter ṭhan lai timi kong kha a fianter.

 Baibal nih minung le vawlei ca i Pathian tinhnak kong kha a langhter. Sifah harnak a chuahtermi thil vialte hmailei ah Pathian nih a hloh lai ning zong a langhter.

 Baibal nih nifa kan nunnak he aa tlaimi ruahnak cheuhnak hna a kan pek. Tahchunhnak ah:

  •   Pehtlaihnak ṭha kilvennak. “Mi nih kan cungah tuah hna seh ti nan duh bantuk khan midang cung zongah va tuah ve u.”—Matthai 7:12.

     A sullam: Mi nih rak kan pehtlaih hna seh ti kan duhmi lam in midang kha kan pehtlaih hna awk a si.

  •   Lungretheihnak tawnghthamnak. “Thaizing kong ah lungrethei in um hlah u; thaizing nih cun lungretheihnak cu a za in aa ngeih ve ko lai.”—Matthai 6:34.

     A sullam: Hmailei a cang dingmi kong ah a hleihluat tuk in lungretheih canah atu kan tonmi thil sining tu ah lungthin pek cu a ṭha deuh.

  •   A nuammi chungkhar ngeihnak. “Vale nih nan nupile cu nan pum nan i dawt bantukin nan dawt hna lai i nupile nih nan vale cu nan hmaizah hna lai.”—Efesa 5:33.

     A sullam: Dawtnak le upatnak cu a nuammi innchungkhar caah a biapi tukmi a si.

 Baibal cu aa thleng maw?

 Aa thleng lo. Baibal lei mifim pawl nih hlanlio kut in rak ṭialmi Baibal ca hna kha tuchan Baibal he ṭha tein an tahchunh tikah Baibal i a hrampi a konglam cu aa thleng lo ti kha an hmuh. Pathian nih a bia kha rel hna sehlaw hngalthiam hna seh ti a kan duh ahcun a bia aa thlen lo nakhnga ṭha tein a huhphenh lai ti cu aa tlakmi a si ko lo maw? dIsaiah 40:8.

 Zeicah Baibal lehnak tampi a um?

 Tuchan mi tampi nih hlanlio holh hna in rak ṭialmi Baibal kha ṭha tein an hngalthiam lo. Asinain Baibal ah “phun kip, ram kip, holh kip” caah “thawngṭha” a um. (Biathlam 14:6) Cucaah mi nih Pathian bia kha an rel khawh i a hmaan ningin an hngalhthiam khawh nakhnga an hngalhthiammi holh in lehmi Baibal an herh.

 Baibal leh ning phun thum a um:

  •   A biafang ningin lehnak cu a si khawh chung a ca ningin lehmi kha a si.

  •   A sullam ningin lehnak cu a hrampi holh i a sullam a langhtermi biafang hna hman kha a si.

  •   Holh phun in lehnak cu rel a nuammi ca a si nakhnga timi tinhnak he zalong tein lehmi kha a si. Asinain holh phun in lehnak cu zalong tuk in lehmi a si caah a ca tam tuk in aa thleng kho i a caan ah a sullam zong aa thleng kho.

 A ṭhami Baibal lehnak timi cu mi nih Pathian bia kha a hmaan ning tein an hngalh khawh nakhnga hngalhthiam a fawimi chanthar holh in le a ca ningin, a tlari tein lehmi a si. e

 Baibal ah zeidah telh ding ti kha aho nih dah bia a khiah?

 Baibal Ṭialtu a simi Pathian nih Baibal ah zeidah telh ding ti kha bia a khiah. A hmasa ah Pathian nih ‘a bia kenter’ awkah hlanlio Israel mi kha a rak thim hna i annih nih Hebru Cathiang kha an rak zohkhenh.—Rom 3:2.

 Baibal cauk a tlaumi hna a um maw?

 A um lo. Baibal cu a tling; “a tlaumi” cauk a um lo. Mi cheukhat nih kum tampi chung rak thuhmi hlanlio cauk cheukhat cu Baibal ah aa telmi an si tiah an zumh. f Asinain Baibal chung i a ummi a konglam hna nih a hmaan i a tlingmi cauk a si kha a langhter. (2 Timote 1:13) Pathian thaw chuah hnawhmi Baibal cauk hna cu pakhat le pakhat an i tlak dih. Mi cheukhat an chim bantukin hlanlio rak ṭialmi ca vialte cu Baibal ah aa tel tiah ti khawh a si lo. g

 Baibal caang hna kawl ning

  Baibal cauk cazin

a Baibal cauk dihlak cazin, aho nih dah a ṭial i zeitik ah dah a ṭial ti kha “Baibal Cauk Cazin” ah zoh.

b Baibal ṭhen tlawmpal cu Hebru holh he naih tein aa pehtlaimi Aramaic holh in ṭial a si.

c Baibal a relmi, mi tampi nih “Hebru Cathiang” le “Khrihfa Greek Cathiang” timi biafang hman kha an duh deuh. Mah biafang hna nih “Biakam Hlun” cu chan nih a kaltak cang i “Biakam Thar” in airolh a si timi ruahnak ngeih lo awkah a bawmh.

dBaibal Cu Thlen A Si Maw?” timi kha zoh.

e A rel a fawi i hmaan tein lehmi Vawlei Thar Lehnak Baibal kha mi tampi nih rel an duh. “Vawlei Thar Lehnak Baibal cu a Hmaan Maw?” timi kha zoh.

f Mah cauk pawl a dihlak fonh kha Apocrypha tiah an auh. Encyclopædia Britannica ningin “Baibal lei he aa tlaimi cauk ah [mah cauk hna cu] cohlanmi Baibal cauk ah aa tel lo,”—mah cu Baibal ah telhmi cauk cazin chungah a um lo tinak a si.

g Tam deuh in hngalh awkah “Apocryphal Thawngṭha—Baibal ah Aa Tel Taktakmi A Si Maw?” kha zoh.