A ummi cazin ah kal

CHUNGKHAR CAAH BAWMTU | ṬHITUMNAK

Fimthiamnak Thilri Hna Kha Amahle Zawnte ah Hman Khawh Ning

Fimthiamnak Thilri Hna Kha Amahle Zawnte ah Hman Khawh Ning

Fimthiamnak thilri nan hmanmi nih nan innchungkhar kha a fehter khawh asiloah a hrawh khawh. Mah thilri hna nih nan innchungkhar kha zeitindah a hnorsuan khawh?

 Na hngalh awk a simi

  • Fimthiamnak thilri ṭha tein hmannak nih chungkhar ah ṭhatnak a chuahter khawh. Tahchunhnak ah, nuva cheukhat nih an rianṭuannak hmun cio in pakhat le pakhat i chawnhbiaknak caah fimthiamnak thilri kha an hman.

    “A sawhsawh te a simi ‘Kaan dawt tuk’ asiloah ‘Na kong ka ruat’ ti bantuk cakuatnak nih pakhat le pakhat aan naihter khawh hna.”—Jonathan.

  • Fimthiamnak thilri ṭha tein hman lonak nih chungkhar kha a hrawh khawh. Tahchunhnak ah, mi cheukhat nih an phone asiloah an tablet kha an hman peng caah an innchunghawi kha a caan an pe kho ti hna lo i an cungah siaherhnak zong an langhter kho ti lo.

    “Phone ka hman lo ahcun ka vapa nih keimah he biaruah a duh deuh lai i a caan zong tam deuh kan ngei lai ti kha ka hngalh.”—Julissa.

  • Mi cheukhat nih phone asiloah tablet hman buin an innchunghawi he ṭha tein bia i ruah khawh a si ko tiah an ti. Asinain nunphung hlathlaitu Sherry Turkle nih “mah cu a si kho lomi a si” tiah a ti. Mi nih voikhatte ah thil tampi tuah cu a ṭhami a si tiah an ruah ko nain a taktak ahcun mah cu a ṭha lomi a si. “Caankhatte ah thil tampi tuah kan i zuam ahcun palhnak tam deuh kan tuah lai” tiah a ti chap. a

    “Thildang a tuah lo caan ah ka vapa he bia ruah cu a nuam tuk. Phone asiloah tablet lawng a hman ahcun ka um zong um lo zongah zei ah a ka rel lo tiah ka ruah.”—Sarah.

A hmaanmi a konglam: Fimthiamnak thilri nan hmanmi nih nan innchungkhar kha a fehter khawh asiloah a hrawh khawh.

 Na tuah khawhmi

A biapi deuhmi thil kha hngal. Baibal nih “a biapi deuhmi thil kha hngalh i zuam” tiah a ti. (Filipi 1:10, NW) Hitin i hal: ‘Keimah le ka innchunghawi nih pakhat le pakhat bia i ruahnak caan kha kan phone asiloah kan tablet hmannak caah kan hmang maw?’

“Nu pakhat le pa pakhat rawl dawr i rawl an eiṭi lioah phone an hman vevemi hmuh cu ngaihchiat awk ngai a si. Fimthiamnak thilri sal si kha kan duh lo. Mah nih a biapi bikmi pakhat le pakhat kan i pehtlaihnak kha a kan philhter khawh.”—Matthew.

Ri khiak. Baibal nih hitin a ti: “Zeitindah kan nuncan a si ti kha ṭha tein i zoh u. Mihrut bantukin um hlah u, mifim bantukin um u. . . . caanṭha nan hmuhmi paohpaoh kha ṭha tein hman i zuam u.” (Efesa 5:15, 16) Hitin i hal: ‘Cakuat a lutmi paohpaoh rel in leh canah a biapi tuk lomi cakuat kha a hnuah rel in leh awkah a caan kha ri ka khiak kho lai maw?’

“Ka phone aw kha phih in aa tlakmi caan ah cakuat rel le leh cu bawmtu a si ti kha ka hngalh. Tlaih colh a haumi phone, leh colh a haumi cakuat asiloah e-mail ti bantuk cu a um tuk lem lo.”—Jonathan.

A si khawh ahcun rian naa dinh caan ah rian he aa tlaimi thil kha tuah hlah. Baibal nih hitin a ti: “Zeizong vialte caah hin caan a um cio.” (Phungchimtu 3:1) Hitin i hal: ‘Inn ah rian kong he aa tlaiin phone ka hmanmi nih ka chungkhar kha hnahnawhnak a pe hna maw? Cutin a si ahcun mah nih ka chungkhar kha zeitindah a hnorsuan khawh? Mah kong he aa tlaiin ka innchunghawi nih zeidah a chim?’

“Fimthiamnak thilri ruangah zeitik caan paohah rian kan ṭuan kho. Ka nupi he kan umṭi lioah rian kong he aa tlaimi ca pawl kha ka phone in rel le check lengmang lo awkah a hleiin kaa zuam.”—Matthew.

Na innchunghawi he phone asiloah tablet hmannak kong kha i ruahṭi u. Baibal nih hitin a ti: “Ahohmanh nih kanmah ca ṭha ding lawng kha kan zoh awk a si lo, midang ca ṭha ding tu kha kan zoh awk deuh a si.” (1 Korin 10:24) Phone asiloah tablet nan hman ning kong he aa tlaiin thlennak tuah a herh le herh lo kha na innchunghawi he i ruahṭi u. Capar a hramthawk ah langhtermi lamhruainak kha i ruahṭi u timi kha na hman khawh.

“Ka vapa le kei cu pakhat le pakhat hlangfang tein bia kan i chim, cucaah phone le tablet hmannak ah caan tam tuk kan hman tiah kan ruah ahcun pakhat le pakhat ralrin kan i pe. Mah nih buaibainak a chuahter khawh ti kan hngalh caah pakhat le pakhat kan hmuh ning kha ṭha tein kan i ruah.”—Danielle.

A hmaanmi a konglam: Na phone asiloah na tablet kha na bawi si loin na sal siter.

a Reclaiming Conversation—The Power of Talk in a Digital Age timi cauk in lakmi a si.