A ummi cazin ah kal

Jehovah Tehte Hna Nih Puai Cheukhat Kha Zeicah An Tuah Lo?

Jehovah Tehte Hna Nih Puai Cheukhat Kha Zeicah An Tuah Lo?

 Jehovah Tehte Hna nih puai pakhat cu tuah awk a si maw, si lo ti kha zeitindah biakhiahnak an tuah?

Puai pakhat cu tuah awk a si maw, si lo timi biakhiahnak an tuah hlanah Jehovah Tehte Hna nih Baibal lamhruainak kha an kawl hmasa. Puai cheukhat cu Baibal phunglam nih fiang tein sual a phawtmi a si. Cu bantuk puai hna cu Jehovah Tehte Hna nih an tuah lo. Puai cheukhat he aa tlaiin pumpak pakhat cio nih biakhiahnak an tuah i “Pathian hmai le minung hmaiah chiaṭha thleidannak thiang” ngeih khawh awkah an i zuam.​—Lamkaltu 24:16.

Jehovah Tehte Hna nih puai pakhat kha tuah awk a si maw, si lo timi biakhiahnak an tuah hlanah a tanglei biahalnak hna hi an i hal. a

  • Mah puai cu Baibal ah a um lomi cawnpiaknak cungah hram aa bunhmi a si maw?

    Baibal phunglam: “Bawipa nih ‘Annih cu nan kaltak hrimhrim hna lai i an sin cun nan i ṭhen hrimhrim lai. A thiang lomi kha zeihmanh tawng hlah u’ . . . tiah a ti.”​—2 Korin 6:​15-​17.

    A thiang lomi cawnpiaknak hna in i thurhhnawmhter lo awkah, phundang cun Baibal cawnpiaknak he aa ralkahmi a tanglei puai hna hi Jehovah Tehte Hna nih an tuah lo.

    Puai hna cu a dang pathian zumhnak asiloah biaknak cungah hram aa bunh. Jesuh nih hitin a ti: “Bawipa na Pathian cu va bia law, amah rian lawnglawng va ṭuan.” (Matthai 4:​10) Christmas, Easter asiloah May Day ti bantuk puai hna cu Jehovah si loin a dang pathian biaknak cungah hram aa bunhmi an si caah Jehovah Tehte Hna nih an tuah lo. Cun a tanglei puai hna zong hi an tuah lo.

    • Kwanzaa. Kwanzaa timi cu “Swahili holh i matunda ya kwanza timi biafang in a rami a si i ‘thlai thar’ timi sullam a ngei. Mah cu Africa tuanbia ah ṭialmi thlai thar zun caan ah tuahmi puai cungah hram aa bunhmi a si.” (Encyclopedia of Black Studies) Mi cheukhat nih Kwanzaa puai cu biaknak he aa pehtlai lomi a si tiah an ruah ko nain cauk pakhat (Encyclopedia of African Religion) nih Africa mi hna nih an pathian hna sinah le an pupa hna sinah lawmhnak langhternak caah thlai thar an pekchanhnak puai he a tahchunh. Africa mi hna nih an pathian hna sinah le an pupa hna sinah lawmhnak langhternak caah thlai thar an pekchanhnak puai he a tahchunh. Kwanzaa puai cu African American puai hna cungah hram aa bunhmi a si.

      Kwanzaa

    • Mid-Autumn Puai. Mah puai cu “thlapa pathian thangṭhatnak puai a si.” (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) Mah puai ah “nu pawl nih thlapa pathian hmaiah kun in biaknak phungphai hna aa tel.”​—Religions of the World​—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

    • Nauruz (Nowruz). “Mah puai cu Zoroastrianism in a rami a si i hlanlio Zoroastrian calendar i ni thiang bikmi ni hna lakah pakhat a si. . . . Chun laicer ah tuahmi mah puai cu Rapithwin ti zongin hngalh a si i khuasik thla ah nika a hun chuah ṭhan caah conglawmhnak ah tuahmi a si. Mah puai cu Zoroastrian phungphai ningin Nowruz ni, chun laicer ah tuah a si.”​—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

    • Shab-e Yalda. Mah puai cu vawlei chaklei ah kumkhat chungah chun caan suimilam a tawi bikmi ni ah tuahmi a si. Mah cu December thla ah tuahmi a si i ceunak pathian “Mithra biaknak he aa pehtlaimi a si” tiah Sufism in the Secret History of Persia cauk nih a ti. Mah lengah Rom le Greek nika pathian biaknak he aa pehtlaimi a si. b

    • Lawmhnak Thlacamnak. Kwanzaa puai bantukin mah puai cu hlanlio thlai thar puai cungah hram aa bunhmi a si i pathian hna thangṭhatnak caah tuahmi a si. Kum tampi hnuah “mah hlanlio phungphai hna cu Khrihfa biaknak ah telh an hung si.”​—A Great and Godly Adventure​—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

    Puai hna cu zumhnak hrut asiloah vanṭhatnak a pemi zumhnak cungah hram aa bunhmi a si. Baibal nih ‘Gad [Vanṭhatnak pathian] a biami’ hna cu Jehovah a hlawmi an si tiah a ti. (Isaiah 65:11) Cucaah Jehovah Tehte Hna nih a tanglei puai hna hi an tuah lo:

    • Ivan Kupala. “Ivan Kupula puai chungah kokek thil a lonhmi ṭhawnnak nih ralṭhatnak le vanṭhatnak a uk khawh tiah an zumh” tiin A to Z of Belarus cauk nih a ti. A hram aa thawknak cu ṭhal caan i a linh bik ni ah tuahmi a hmaan lomi biaknak puai in a si. Encyclopedia of Contemporary Russian Culture cauk ah hitin a ti: “Khrihfa biaknak an cohlan hnuah Tipil Petu Johan caah tuahmi Church puai he an cawh.”

    • Lunar New Year (Tuluk Kum Thar asiloah Korea Kum Thar). “Mi nih kumkhat chung i mah caan ah khan an chungkhar, an hawikom le an rualchan hna caah thilṭha an tuah. Cun pathian le thlarau hna kha upatnak an pek hna i a ra laimi kum caah thluachuah an halpiak hna.” (Mooncakes and Hungry Ghosts​—Festivals of China) Cu bantukin Korea Kum Thar ah “pupa biaknak, thlarau ṭhalo ṭhawlnak phungphai, Kum Thar caah vanṭhatnak hmuhnak le pathian sin Kum Thar biakam tuahnak hna aa tel.”​—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

      Tuluk Kum Thar

    Puai hna cu a thi kho lomi thlarau zumhnak cungah hram aa bunhmi a si. Baibal nih thlarau cu a thi kho tiah fiang tein a chim. (Ezekiel 18:4) Cucaah Jehovah Tehte Hna nih a thi kho lomi thlarau zumhnak a hlorhmi a tanglei puai hna hi an tuah lo:

    • Thlarau Hna Ni (Mithi Hna Ni). Mah cu “a thimi pawl hngalhṭhannak caah tuahmi puai a si” tiah New Catholic Encyclopedia nih a ti. “AD 500 in 1500 tiang hrawngah mi nih mithi khua i thlarau hna cu mah ni ah an cungah a ding loin a rak pehtlaihtu hna sinah thlarau, khuachia in le pakhatkhat ti bantukin an rak lang kho tiah an zumh.”

    • Qingming Puai (Ch’ing Ming) le Hungry Ghost Puai. Mah puai pahnih cu pupa upatnak caah tuahmi a si. Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals timi cauk nih Ch’ing Ming puai lioah mithi thlarau pawl cu tangka an ngeih lo ruangah pawṭam le tihal in an um nakhnga lo ei awk, din awk le tangka catlap hna kha mei in an khanghpiak hna tiah a ti. Cun “Hungry Ghost Puai tuah thla i thlapa lai zan cu voidang zan nakin a nungmi le a thimi karlak ah pehtlaihnak tam deuh in a um, cucaah mithi mi hna le pupa pawl hnangamter le upatnak pek cu a biapi tukmi a si” ti zongin a ti.

    • Chuseok. Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics timi cauk nih mah puai ah “a thimi thlarau hna caah rawl le wine pekchanhnak” hna aa tel tiah a ti. Mah nih “an thih hnuah a nung rihmi thlarau a um” timi zumhnak kha a langhter.

    Puai hna cu khuachia thiamnak he aa pehtlai. Baibal nih hitin a ti: “Litin thiam, bong zummi, mang ih thiam, eih thiam, camh thiam, khuavang ngei, hnam ngei, thi tlawn thiam, ahohmanh nan um lai lo. . . . BAWIPA caah fihnung an si.” (Deuteronomi 18:10-​12) Arfi zohthiam ti bantuk khuachia thiamnak he aa tlaimi hna kha Jehovah Tehte Hna nih an hrial. Cucaah Halloween le a tanglei puai hna hi an tuah lo:

    • Sinhala le Tamil Kum Thar. “Mah puai ah . . . arfi zohthiam hna nih vanṭhatnak hmuh awkah cuset khaset timi caan ah mah thil hi tuah timi phungphai hna aa tel.”​—Encyclopedia of Sri Lanka.

    • Songkran. Mah Asian puai cu “Sanskrit timi biafang in a rami a si. . . Mah cu ‘cawlcanghnak’ asiloah ‘thlennak’ timi sullam a ngei. Nika cu Aries caan chungah a lut tiah an zumh.”​—Food, Feasts, and Faith​—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

    Jesuh raithawinak nih a donghtermi Moses Nawlbia ningin biaknak. Baibal nih hitin a ti: “Khrih nih Nawlbia cu a donghnak a phakter.” (Rom 10:4) Hlanlio Israel mi pek an simi Moses Nawlbia i phunglam in Khrihfa pawl cu ṭhatnak an hmu rih. Asinain Israel mi nih an tuahmi puai hna kha an tuah lo, a hleiin Messiah ratnak kong a langhtermi puai hna kha an tuah lo. Baibal nih hitin a ti: “Kha bantuk thil hna kha cu hmailei thil a ra lai ding an muithlam men kha an rak si, a taktak cu Khrih hi a si.” (Kolose 2:17) Puai cheukhat hna i aa tinhnak cu an tlin cang caah le mah ah Baibal phunglam he aa ralkahmi phungphai hna aa tel caah Jehovah Tehte Hna nih a tanglei langhtermi puai hna hi an tuah lo:

    • Hanukkah. Mah puai cu Judah mi nih Jerusalem biakinn pekchanhnak caah tuahmi puai a si. Asinain Baibal nih Jesuh cu Tlangbawi Ngan a hung si tikah “rian a ṭuannak thlam cu a ngan deuh i a tling deuh; minung sermi a si lo, cu a sullam cu sermi vawleicung thil i aa telmi a si lo tinak a si.” (Hebru 9:11) Khrihfa hna caah Jerusalem i biakinn taktak cu thlaraulei biakinn in airolh a si.

    • Rosh Hashanah. Mah cu Judah mi hna kum i a hmasa bik ni a si. Hlanlio ah mah puai cu Pathian sin a hleikhunmi raithawinak caah tuahmi a si. (Nambar 29:1-6) Asinain Pathian mithmuh ah man a ngei lomi mah puai kha Messiah a simi Jesuh Khrih “raithawinak le pekchanhnak [nih] . . . a ngolter hna lai.”​—Daniel 9:26, 27.

  • Mah puai nih zumhnak cawhkalh awkah tha a pe maw?

    Baibal phunglam: “A zummi le a zum lomi nih zeidah an ngeihṭi khawhmi a um? Zeitindah Pathian biakinn cu lawki mi siasal he an i tlak khawh lai?”​—2 Korin 6:15-17.

    Jehovah Tehte Hna nih an innpa hna he rem tein um awkah an i zuam i zumhnak he aa tlaiin thimnak nawl an ngeihmi kha an upat. Asinain zumhnak cawhkalh awkah tha a pemi a tanglei puai hna hi an hrial.

    Biaknaklei puai hna nih zumhnak aa khat lomi hna he hmunkhat ah biakṭi dingin tha a pek. Pathian nih hlanlio a miphun hna kha a hmaan lomi pathian a biami hna umnak hmun ah a hruai hna tikah hitin a ti hna: “Anmah he biatlaknak zeihmanh nan tuah lai lo, an pathian hna he zong biatlaknak zeihmanh nan tuah lai lo. . . . An pathian kha nan biak hna ahcun cu nih cun nanmah rawhnak kha a chuahter lai.” (Exodus 23:32, 33) Cucaah Jehovah Tehte Hna nih a tanglei puai hna hi an tuah lo.

    • Loy Krathong. Mah Thai puai ah “mi nih thinghnah in khengkuar an ser, phazawngdaing an van asiloah zihmui an khangh i ti cungah an fenhter. Mah nih vanchiatnak a kalpi tiah an ti. Mah puai cu Buddha i a thiangmi a keneh caah tuahmi a si.”​—Encyclopedia of Buddhism.

    • Ngaihchiatnak Langhter Ni. Cozah nawlngeitu hna nih mah puai ah aa telmi hna cu Khrihfa zumhnak i a hrampi cungah a hna a tlami an si lai tiah a timi kha Papua New Guinean thanhca nih a langhter. Cun mah puai nih “ram chungah Khrihfa phunglam hna kha a hlorh” tiah a ti.

    • Vesak. “Mah puai cu Buddhist caah a thiang bikmi ni a si, Buddha a chuahnak, hngalhthiamnak a hun ngeihnak le a thihnak asiloah vancung (neihban) a phanhnak caah tuahmi puai a si.”​—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

      Vesak

    Puai hna cu Baibal nih a kan cawnpiak lomi biaknaklei phungphai cungah hram aa bunhmi a si. Jesuh nih biaknaklei hruaitu pawl kha hitin a ti hna: “Hihi Pathian bia zei i nan rel lo ning le nanmah cawnpiakning lawng zulh nan duhning cu a si.” Cun “mi serchom nawlbia” kha an cawnpiak hna caah an biaknak cu pakpalawng a si ti zongin a ti. (Matthai 15:6, 9) Jehovah Tehte Hna nih mah ralrin peknak kha biapi ah an chiah caah biaknaklei puai tampi kha an tuah lo.

    • Epiphany (Three Kings’ Day, Timkat , or Los Reyes Magos). Arfi zohthiam hna nih Jesuh an va lennak puai asiloah Jesuh tipil innak caah tuahmi puai a si. Mah puai cu “a hmaan lomi puai a simi ti, tiva pathian hna thangṭhatnak puai kha Khrihfa puai ah sermi a si.” (The Christmas Encyclopedia) Timkat puai cu “phungphai hna cungah hram aa bunhmi a si.”​—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

    • Ngaknu Thiang Mary Vancung Kainak Puai. Jesuh a nu Mary cu taksa pum in vancung ah a kai timi zumhnak caah tuahmi puai a si. Religion and Society​—Encyclopedia of Fundamentalism timi cauk nih “mah zumhnak kong cu a hmasa Khrihfa hna nih an hngal lo i Baibal zongah a um lo” tiah a ti.

    • Sualnak a Ngei Lomi Naupawinak Puai. Mah puai cu Baibal cawnpiaknak he aa pehtlai hrimhrim lomi a si. . . . Church cawnpiaknak a si”​—New Catholic Encyclopedia.

    • Lent. New Catholic Encyclopedia nih mah puai ah i ngaihchihnak le rawlulhnak a um i mah cu Baibal uktling in a um hnu kum 200 leng, “kumzabu palinak” ah thawk a si tiah a ti. Mah cauk nih Lent puai i a nikhatnak ni he aa tlaiin hitin a ti: “Ash Wednesday ah tlangbawi nih a peng chung ummi hna kha an cal ah vutcam a thuhpiak hna. Mah nih kan i ngaihchih awk a si ti kha a hngalhter hna. Mah phungphai kha Catholic Church nih 1091 in an hun tuah.”

    • Meskel (asiloah, Maskal). Ethiopia mi hna tuahmi mah puai cu “Vailamtah (Jesuh an thahnak vailam) kawlnak caah an tuah i meiphu an tih i a velchum ah an laam” tiah Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World nih a ti. Asinain Jehovah Tehte Hna nih an biaknak ah vailamtah kha an hmang lo.

  • Mah puai nih minung pakhat, bu pakhat asiloah ram hmelchunh pakhat kha a hlorh maw?

    Baibal phunglam: “BAWIPA nih hi bangin a ti: ‘Minung kha aa bochan i minung kha aa hngatchanmi ah aa serh i BAWIPA kha a mertakmi cu a cungah chiat tlung ko seh.’”​—Jeremiah 17:5.

    Jehovah Tehte Hna nih an minunghawi kha an dawt hna i an caah thla hmanh an campiak ko hna nain a tanglei puai hna ah an i tel lo:

    Puai hna nih uktu asiloah cinken awk tlak minung pakhat kha a thangṭhat. Baibal nih hitin a ti: “Thih thiammi minung cu i bochan hna hlah u. Zeihmanh an ṭhathnem ṭung lo.” (Isaiah 2:​22) Cucaah Jehovah Tehte Hna nih uktu pakhatkhat i chuahni puai kha an tuah lo.

    Alan upatnak puai. Jehovah Tehte Hna nih Alan Puai an tuah lo. Zeicah? Baibal nih “pathian deu kha va hrial hna u” tiah a ti. (1 Johan 5:21) Tuchan i mi cheukhat nih alan kha siasal biaknak in an hmu lo, asinain tuanbialei mifim Carlton J. H. Hayes nih “alan timi cu ram mi sinak a langhtermi hmelchunh pakhat a si i biaknak ah a biapimi a si” tiah a ṭial.

    Puai hna nih mithiang mi pakhat kha a thangṭhat. Pathian a ṭihmi pakhat nih lamkaltu Peter a kunpiak tikah zeidah a cang? Baibal nih hitin a ti: “Peter nih cun a vun thawh i, ‘Dir tuah, keimah zong minung pei ka si ve ko cu’ tiah a ti.” (Lamkaltu 10:25, 26) Peter le a dang lamkaltu hna nih thangṭhatnak an cohlan lo bantukin Jehovah Tehte Hna zong nih mithiang mi hna upat peknak puai ti bantuk a tanglei puai hna hi an tuah lo:

    • Mithiang Mi Hna Ni. “Mithiang mi vialte thangṭhatnak caah tuahmi puai a si . . . Mah puai aa thawknak cu fiang tein theih a si lo.”​—New Catholic Encyclopedia.

    • Fiesta of Our Lady of Guadalupe. Mah cu “Mexico a khamhtu mithiang” caah tuahmi puai a si. Mah mithiang mi cu Jesuh nu, Mary a si tiah cheukhat nih an zumh. Anih cu 1531 ah sifak mi hna lakah ruahlopi in a rak chuak tiah an ti.​—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

      Fiesta of Our Lady of Guadalupe

    • Min Pek Ni. A chuak kami ngakchia pakhat tipil a in tik asiloah a hnuah mithiang mi hna nih min peknak caah tuahmi puai a si, cun mithiang mi hna puai ti zongin auh a si tiah Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals timi cauk nih a ti. Mah ni ah an tuahmi thil hna cu biaknak he aa pehtlai tiah mah cauk nih a ti chap.

    Ramkhel lei asiloah zatlang nun he aa tlaimi cawlcanghnak puai. “Minung i bochan nak cun BAWIPA i bochan cu a ṭha deuh” tiah Baibal nih a ti. (Salm 118:8, 9) Jehovah Tehte Hna nih ramkhel lei le zatlang nun lei a bawmmi Mino Ni asiloah Nu Pawl Ni puai kha an tuah lo, zeicahtiah vawleicung buaibainak hna tawnghtham awkah minung si loin Pathian tu kha an i bochan caah a si. Cucaah ram cheukhat ah cozah nih sal sinak ngol dingin biakhiahnak an tuahnak puai a simi Luatnak Ni (Emancipation Day) zongah Jehovah Tehte Hna cu an i tel lo. Miphun thleidannak le i ruan lonak ti bantuk buaibainak hna tawnghtham awkah Pathian Pennak tu kha an i bochan.​—Rom 2:​11; 8:​21.

  • Mah puai nih ram pakhat asiloah miphun pakhat kha a dang nakin a hlorh deuh maw?

    Baibal phunglam: “Pathian nih mi vialte kha aa ruang tein a zoh hna ti kha ka hngalh. Mi zei miphun chungmi hmanh a si ah, amah a ṭihmi paoh le dinnak a tuahmi paoh cu a cohlan ko hna.”​—Lamkaltu 10:34, 35.

    Jehovah Tehte Hna nih an ram kha an tlaihchan ko nain ram pakhat asiloah miphun pakhat a hlorhmi a tanglei puai hna hi an tuah lo.

    Ralkap lei he aa tlaimi puai. Raldohnak bawmh canah Jesuh nih a zultu hna kha “nan ral kha va daw hna u law aan hremtu hna kha thla va campiak hna u” tiah a ti hna. (Matthai 5:44) Cucaah Jehovah Tehte Hna nih ralkap upatnak caah tuahmi puai hna i telin a tanglei puai hna hi an tuah lo:

    • Anzac Day. “Australia le New Zealand Ralkap Bu caah tuahmi puai a si. A hnuah Anzac Day ah raldohnak ah a thimi pawl philhlonak a hun i tel.”​—Historical Dictionary of Australia.

    • Veterans Day (Philhlonak Ni, Philhlomi Zarhpi Ni asiloah Ruahnolhnak Ni). Mah puai cu “ralkap a rak ṭuanmi le raldohnak ah a thimi hna” upatnak caah tuahmi a si.​—Encyclopædia Britannica.

    Ram tuanbia he aa tlaimi ni asiloah luatnak hmuh ni. Jesuh nih a zultu hna he aa tlaiin hitin a ti: “Vawlei ta ka si lo bantuk hin annih zong vawlei ta an si ve lo.” (Johan 17:16) Jehovah Tehte Hna nih ram tuanbia kong hngalh cu an duh ko nain a tanglei puai hna ah an i tel lo:

    • Australia Day. Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life cauk nih 1788 ah Mirang ralkap nih an alan kha an thliar i Australia cu colony ram thar pakhat a si tiah an thanh” i mah caah tuahmi puai a si tiah a ti.

    • Guy Fawkes Day. 1605 ah Guy Fawkes le a dang Catholic mi hna nih King James I le Mirang cozah chungtel hna thah an timhmi hna hlawh a tlin lonak ni caah tuahmi puai a si.​—A Dictionary of English Folklore.

    • Luatnak Hmuh Ni. Ram tampi nih “ramdang kut in an luatnak he aa tlaiin mipi caah tuahmi puai a si.”​—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

  • Mah puai nih dawhcah lomi le fih a nungmi tuahsernak hna kha a langhter maw?

    Baibal phunglam: “Lawkih mi nih an rak tuah tawnmi kha a zaceo nan rak tuah ve ko cang. Pumsa duhnak te hna, hornak te hna, zu ritnak te hna, zu hmun i nuamhnak te hna, bawilaamnak te hna le fihnung a simi siasal biaknak te hna kha nan rak tuah hna.”​—1 Peter 4:3.

    Mah Baibal phunglam cungah i hngat in Jehovah Tehte Hna nih zu tam tuk dinnak le aa dawhcah lomi party puai hna kha an hrial. An hawile he hmunkhat ah nuam tein caan an hmangṭi i zu tam tuk din lo awkah bia an khiah. Mah Baibal ruahnak cheuhnak hi an si khawh chungin an zulh: “Zei nan tuah hmanhah, nan ei ah siseh, nan din ah siseh, nan tuahmi cu a dihlak in Pathian thangṭhatnak caah siter ko u.”​—1 Korin 10:31.

    Cucaah Jehovah Tehte Hna nih Baibal nih sual a phawtmi, aa dawhcah lomi ziaza hna a hlorhmi carnival asiloah mah he aa lomi puai hna kha an tuah lo. Mah ah Judah mi nih an tuahmi Purim puai zong aa tel. Purim cu BC kumzabu panga ah Judah mi nih an tuahmi puai a si ko nain atu ahcun mah puai cu “a tlau thluahmah i Mardi Gras asiloah Carnival puai phun in an tuah cang” tiah Essential Judaism cauk nih a ti. Mah puai ah aa telmi pa hna nih nu thil an i hruk, dawhcah loin an um, zu tampi an ding i hnahnawk luri ngaiin puai an tuah.

 Jehovah Tehte Hna nih an chungkhar an dawt ko hna nain puai cheukhat kha tuah loin an um maw?

An um. Baibal nih zumlotu an si hmanhah chungkhar mi dihlak kha dawt awk le upat awkah a kan cawnpiak. (1 Peter 3:​1, 2, 7) Jehovah Tehte pakhat cu puai pakhatkhat ah aa tel lo tikah a chungkhar pawl cu an ngaih a chia asiloah an lung a fak men lai. Cucaah Jehovah Tehte Hna nih an chungkhar pawl an dawt hnanak kha an langhter i an biakhiahnak he aa tlaiin fimkhur tein an chimh hna, cun caandang ah an leng hna.

 Jehovah Tehte Hna nih midang kha puai cheukhat tuah lo awkah an fial hna maw?

An fial hna lo. Pakhat cio nih anmah tein biakhiahnak an tuah awk a si ti kha an hngalh. (Joshua 24:15) Jehovah Tehte Hna nih an biaknak zei a si hmanhah ‘mi vialte kha an upat hna.’​—1 Peter 2:​17.

a Jehovah Tehte Hna nih an tuah lomi puai vialte le mah puai hna he aa tlaiimi Baibal phunglam vialte kha hi capar nih a langhter lo.

b K. E. Eduljee nih a ṭialmi Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda, cahmai 31-33.