A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

A PHAW CAPAR | BAIBAL​—A HMUNH NING

Ralchanhnak Lakah A Hmunmi Baibal

Ralchanhnak Lakah A Hmunmi Baibal

A ṬHATLONAK: Ramkhel lei le biaknaklei hruaitu tam deuh nih Baibal kha an rak ralchanh. Baibal ngeih, chuah le holhleh ti bantuk hna kha an nawlngeihnak hmangin an rak khenkham. A kong pahnih kha zohhmanh hna u sih:

  • BC 167 hrawng: Seleucid Siangpahrang Antiochus Epiphanes nih Judah mi pawl nih Greek biaknak an cohlan nakhnga fakpi in aa zuam i kut in ṭialmi Hebru Cathiang kha hrawh dih dingin nawl a chuah. Tuanbia lei mifim Heinrich Graetz nih hitin a ti: “A kuttang i nawlngeitu pawl nih an hmuhmi Nawlbia cazual kha an thleh dih i mei in an khangh dih. Cun thazaang le hnemhnak hmuh awkah Baibal a relmi paoh kha an thah dih hna.”

  • Caan Karlak Chan (AD 500 in 1500 tiang hrawng): Catholic biaknaklei hruaitu cheukhat cu an biaknak mi pawl nih anmah biaknak kong si loin Baibal kong an chimmi an hmuh hna tikah an thin a hung. Cucaah Latin holh in ṭialmi Salm Baibal lengin a dang Baibal a ngeimi vialte kha zumhnak aa hruhpimi in an ruah hna. Church council phu nih “zumhnak aa hruhpimi hna kha kawl dingin . . . Baibal an ngei tiah an ruahmi hna inn le vawlei tangah a ummi khaan pawl vialte kha kawl dih dingin . . . zumhnak hrutmi pawl inn kha hrawh dih dingin” a mi pawl kha nawl an pek hna.

Ralchanhtu hna nih Baibal kha an hrawh khawh ahcun Baibal thawngpang zong a tlau ko lai.

William Tyndale lehmi Mirang Baibal cu khenkhamnak le mei khanghnak lakah a rak hmun, Tyndale cu 1536 ah thah a rak si

BAIBAL A HMUNH NING: Siangpahrang Antiochus nih Israel ram ah a ummi Judah mi pawl kha hmuitinh ah a chiah ko hna nain Judah mi pawl cu a dang ram tampi ah an um. Baibal lei mifim pawl nih an tuakmi ningin AD kumzabu pakhatnak lioah Judah mi 100 ah 60 leng cu Israel ram lengah an um. Judah mi pawl pumhnak inn hna ah kut in ṭialmi Baibal kha an fim hna i Khrihfa pawl i telin an tefa pawl nih mah kha an rak hman.​—Lamkaltu 15:21.

Caan Karlak Chan lioah Baibal a sunsakmi hna nih hremnak an tong ko nain Baibal kha an leh i an rak tlen. Kumzabu 15nak a lai lio hrawngah cahang in namnak seh kha an rak ser. Mah hlan in Baibal cheubang cheukhat cu holh phun 33 in hmuh khawh a rak si cang. Mah hnuah Baibal kha holh phun tampi in an rak leh.

A ṬHATHNEMHNAK: Siangpahrang pawl, zumhpialmi biaknaklei hruaitu pawl tlerhkhonhnak lakah Baibal cu tuanbia ah an phawtzamh bikmi le holh an leh bikmi cauk a hung si. Biabal nih ram cheukhat i upadi le holh lengah mi nuai tampi nunning kha a remh.