Hungary ram, Székesfehérvár khua ah ka chuak. Mah khua cu a luancia kum 1,000 leng ah tuanbialei ah a min a thangmi khua pakhat a si. Asinain vawlei ralpi pahnihnak ruangah a rawkmi hmun hna kha kaa cinken rih.

Ka ngakchiat lioah ka pi le ka pu sin ka um caah atu tiang ka ngai hna. A hleiin ka pi Elisabeth kha ka ngai. Pathian ka zumhnak a feh nakhnga ka pi nih a ka cawnpiak. Kumthum ka si in ka pi he Bawipa Thlacamnak kha zan fatin kan camṭi peng. Asinain kum 20 leng ka si tiang mah thlacamnak i a sullam kha ka hngal lo.

Inn ṭha kan cawk khawh nakhnga ka nu le ka pa cu chun he, zan he fakpi in rian an ṭuan caah ka pi le ka pu nih an ka zohkhenhmi a si. Asinain thla fatin, a zarh hnihnak i Zarhte Ni paohah chungkhar ningin rawl kan eiṭi tawn. Cutin chungkhar he caan kan hmanṭimi kha ka duh tuk.

1958 ah kan chungkhar pathum ningin um khawhnak inn pakhat cu an cawk. Ka nu le ka pa he kan umṭi khawh caah kaa nuam tuk. Asinain thla ruk a rauh hnuah ka pa nih cancer in a kan thihtak caah kaa nuamhnak cu a rak tlau dih.

Ka ngaih a chia tuk hringhran. Hitin thla ka cammi kha kaa cinken rih: “Pathian, zaangfahnak in ka pa hi khamh ko, ka pa a um lo ahcun a si kho lo. Ka thlacamnak zei ruangah dah na ka ngaihpiak lo?” Ka pa hi khoika ah dah a phanh ti kha hngalh ka duh. ‘Ka pa hi vancung ah maw a kai hnga asiloah a tlau thai dah’ tiah khua ka ruat tawn. A dang ngakchia pawl an pale he ka hmuh hna fatin ka nah a chuak.

Ka pa thlan ah nifatin kum saupi tiang ka rak kal. Ka pa thlan hmaiah ka khuk kaa bil i “Pathian, ka pa khoika ah dah a phanh ti kha hngalh ka duh tuk, rak ka chim” tiah thla ka cam. Cun nunnak sullam hngalh awk zongah thla ka cam.

Kum 13 ka si ah German ca cawn dingin bia ka khiah. German holh in chuahmi cauk ṭhaṭha tampi lakin pakhatkhat ah hngalh ka duhmi kong hna a um ko lai tiah ka rak ruah. 1967 ah Germany Nichuahlei i khua pakhat a simi Jena ah German ca ka rak cawng. German mifim pawl ṭialmi cauk le minung kan umnak kong he aa tlaimi cauk hna kha a hleiin ka rel. Mah tikah hngalh duh awk ngai a simi a kong cheukhat cu ka hmuh ko nain ka lung a tling ngaingai lo. Cucaah a phi ka hmuh nakhnga thla ka cam peng.

1970 ah Hungary ah ka kir i ka nupi a si dingmi Rose he kan i tong. Mah lioah Hungary ram cu Communist uknak tang ah a um. Rose he kan i um tlawmpal ah Austria ah kan rak tli. Ka pute a umnak Australia, Sydney ah i ṭhial dingin hmuitinh kan ngei.

Tlawmpal ah Austria ah rian ka hmu. Nikhat cu rian ka ṭuanṭihawi pakhat nih hngalh na duhmi kong vialte cu Baibal ah a um ko tiah a ka ti. Baibal kong i ruahnak caah cauk pawl zong a ka pek. Mah cauk pawl kha voikhat ah ka rel dih. Mah lawngin kaa za lo, tam deuh in hngalh ka duh. Cucaah mah cauk pawl a chuahtu Jehovah Tehte Hna sinah cauk pawl an ka kuat nakhnga ca ka ṭial.

Rose he kan i umnak kumkhat a tlin ni ah Austria i Jehovah Tehte mino pakhat nih a kan leng. Ka halmi cauk pawl kha a ka put i Baibal cawn dingin a ka sawm caah ka cohlan. Hngalh ka duh tuk caah zarhkhat ah voihnih kan cawng. Voikhat kan i ruah ah suimilam pali kan rau.

Jehovah Tehte Hna nih Baibal hmangin an ka cawnpiak caah kaa nuam tuk. Pathian min Jehovah timi kha Hungary holh in ṭialmi ka Baibal cauk in an ka hmuhsak tikah ka khuaruah a har tuk. Kum 27 chung church ah kaa pum peng ko nain Pathian min ka thei bal lo. Zumhawk a tlak i a fiangmi Baibal a phi nih ka lung a ka suk tuk. Tahchunhnak ah, a thimi hna cu thithlup in aa hngilhmi bantukin zeihmanh an hngal lo ti kha ka hun hngalh. (Phungchimtu 9:​5, 10; Johan 11:11-​15) ‘Thihnak a um ti lai lonak’ vawlei thar a um lai timi Baibal biakam kong zong ka hun hngalh. (Biathlam 21:​3, 4) Mah vawlei thar ah mithi pawl cu an tho ṭhan lai. Cucaah ka pa he i hmuh ṭhan lai kha kaa ruahchan.​—Lamkaltu 24:15.

Rose zong keimah he lungtho tein Baibal a cawng ve. Thlahnih chungah Baibal kan cawnmi cu a dih. Jehovah Tehte Hna nih Biakinn ah an tuahmi pumhnak kip ah kan i pum. An lakah dawtnak, i bawmhnak le lungrualnak hna a um caah mah nih kan lung a suk tuk.​—Johan 13:34, 35.

1976 ah Rose he Australia ah umnak nawl kan hmu. Cuka ah Jehovah Tehte Hna kha kan kawl colh hna. Australia ah a ummi unau pawl bawmhnak thawngin mah inn le mah lo ah a ummi bantukin kan i ruat. 1978 ah Jehovah Tehte kan hung si.

Kum tampi chung hngalh ka rak duh tukmi kong hna i a phi kha a donghnak ah ka hmuh cang. Jehovah Pathian he a ṭhami pehtlaihnak kan ngeih caah ka Pa bantukin ka hun ruah. (Jeim 4:8) Vawlei thar ah hringtu ka pa he kan i tong ṭhan lai timi ruahchannak nih ka lung a lawmhter tuk.​—Johan 5:​28, 29.

1989 ah Rose he Hungary ah kir ṭhan dingin bia kan khiah. Mah lawngah kan chungkhat, kan hawile le midang sinah kan zumhnak kong kan chim khawh lai. Mi tampi kha Baibal cawnpiak khawhnak tinvo sung kan hmu. Ka dawtmi ka nu i telin mi 70 leng cu kanmah he Jehovah an hung bia.

Hngalh ka duhmi biahalnak hna i a phi hmuh awkah kum 17 chung thla ka rak cam. Mah hnuin atu tiang, kum 39 chung thla ka cam peng rih. Atu ah hitin ka chim khawh cang: “Ka ngakchiat lio tein ka rak cammi ka thlacamnak kha ka dawt tukmi vancung ka Pa nih na ka leh caah kaa lawm tuk.”