• CHUAH KUM: 1963

• CHUAHKEHNAK RAM: BRITAIN

• TUANBIA: RIAN ṬHA NGEIHNAK AH AA LUNGSIMI

HLANLIO:

Kei cu Thlanglei London, Croydon khua ah a chuakmi ka si i unau pakua lakah a paruknak ka si. Ka nu le ka pa cu Caribbean tikulh pawl lakah a ummi St. Vincent tikulh mi an si. Ka nu cu Methodist church a si. Fimcawnnak lei ah a hak a kaumi ka si ko nain Pathian kong cawn cu ka huam lo. Sianginn khar caan ah tili pawngah ka ṭhu i library in ka hlanmi cauk pawl ka rel tawn.

Sianginn ka dih i kum tlawmpal hnuah mi nih zei ah rel lomi, namnehmi kha bawmh ka hun duh hna. Cucaah innlo a ngei lomi, pum tlam a tling lomi le thil pakhatkhat cawn aa harhmi hna bawmhnak rian ah ka hun i tel. A hnuah ngandamnaklei cawnnak sianghleiruun ka kai. Sianginn kaa liim hnuah rian ṭhaṭha kha pakhat hnu pakhat ka hmuh. Cuticun nun nuam tein khua ka sa kho. Tlangtlaknak rian he aa tlaiin ruahnak cheutu le zatlang nun he aa tlaiin hlathlaitu pakhat in ka rian caah Internet he aa pehmi laptop computer pakhat lawng ka herh. Ramdang voikhat ka kal ah zarhhnih, zarhthum hrawng ka caam i a ṭha bikmi hotel ah kaa ṭhum. Pawngkam dawhnak hna kha ka zoh. I hmehternak dawr le gym ah ka kal tawn. Ka nunnak ah zeizong vialte a tlam a tling dih tiah ka ruah. Asinain mi nih zei rel lomi, nautatmi hna caah ka lungre a thei peng.

BAIBAL NIH KA NUNNAK A THLEN NING:

‘Zeicah hi vawlei ah kan um, nunnak a sullam cu zeidah a si?’ timi kong theih ka duhnak cu kum tampi a si cang. Asinain a phi kha Baibal ah ka kawl bal lo. 1999 ah Jehovah Tehte a simi ka naunu Margaret le a hawinu nih an rak ka leng. A hawinu nih panh tein a ka chawnhbiak. Cucaah amah he Baibal cawn dingin ka hna a tla. Asinain ka rian le ka nunning ruangah a caan ka pe kho tuk lo.

2002 ṭhal caan ah England i nitlak thlanglei ah kaa ṭhial. Cuka ah ka hmuitinh a donghnak a simi, zatlang nun he aa tlaiin hlathlainak ah a sang bikmi degree lak dingin sianginn ka kai. Ka fapate he Jehovah Tehte Hna pumhnak ah hmaan tein kan hun i pum. A sangmi fimcawnnak ka kai ko nain Baibal ka hlathlai hnu lawngah nunnak ah buaibainak hna a chuahnak a ruang le thawngtham ning kha ka hun hngalh. Matthai 6:​24 in bawi pahnih sal ṭuan khawh a si lo ti kha ka hun hngalhthiam. Pathian maw asiloah rumnak sal dah ka ṭuan lai? Pakhatkhat kha i thim a hau. Ka nunnak ah biapi bik in ka chiah dingmi thil caah biakhiahnak ka tuah a hau ti kha ka hngalh.

Kan hnu kum 2001 ah Nangmah Aan Zohkhenhtu Sertu Pakhat A Um Maw? * timi cauk a cawngmi Jehovah Tehte Hna i Baibal cawnnak ah kaa pum tawn. Sertu Jehovah lawng nih minung tonmi buaibainak hi a tawnghtham khawh ti kha ka hun zumh. Sianghleiruun ah sullam a ngeimi nunnak hmuh nan duh ahcun Sertu kha zumh a hau lo tiah an kan cawnpiak. Cucaah ka thin a hung tuk. Thla hnih a rauh hnuah sianghleiruun in ka chuak i Pathian kong tam deuh in hngalh awkah a caan tampi pe in hlathlainak tuah dingin bia ka khiah.

Ka nunning i thlen awkah a ka bawmmi Baibal caang cu mah hi a si: “BAWIPA kha na lung chung dihlak in i bochan law nangmah fimnak kha i rinh hlah. Na kalnak lam kip ah amah kha hngal law Amah nih na lam kha a tluanter hna lai.” (Ptb. 3:​5, 6) Dawtnak a ngeimi Pathian kong cawnnak in hmuhmi ṭhatnak cu a sang bikmi degree ruangah hmuhmi thilri chawva le limhang hna nakin a ṭha deuh tuk. Vawlei he aa tlaimi Jehovah tinhnak kong, kan caah a nunnak a pemi Jesuh i a dirhmun kong hna ka hngalh deuhdeuh tikah Sertu Pathian sinah ka nunnak dihlak in i pek kha ka duh deuhdeuh ve. Cucaah 2003, April ah tipil ka ing. Mah hnu cun nunning sawhsawh tein ka hung nung.

ṬHATNAK KA HMUH NING:

Jehovah he kan i hawikomhnak cu a sunglawi tukmi a si. Pathian kong hngalhnak in lungdaihnak le lawmhnak taktak ka hmu. Pathian a biami hna he hawikomhnak in lawmhnak tampi ka hmu.

Baibal kha ka hlathlai i kaa pum peng. Ka zumhnak kong kha midang ka chimh hna. Cutin tuahnak cu ka rian bantuk a hung si. Midang kha atu ah a ṭhami nunnak ngeih awk le hmailei zongah zungzal nunnak hmuh awkah ka bawmh hna. 2008, June thla thawkin caantling phungchimnak rian ah kaa tel caah a hlan nakin kaa nuam deuh i lungsinak zong ka ngei deuh. Nunnak sullam taktak kha ka hun hngalh caah Jehovah Pathian cungah kaa lawm tuk.

• CHUAH KUM: 1973

• CHUAHKEHNAK RAM: AUSTRIA

• TUANBIA: TANGKA IN LENTE AA CELHMI

HLANLIO:

Austria ram, Braunau khua hmete pakhat ah a ṭhangmi ka si. Cuka hmun cu mirum umnak a si i ṭhatlonak a um theng lo ti awk tluk a si. Ka chungkhar cu Catholic biaknak an si caah kei zong ka si ve.

Ka ngakchiat lioah ka tonmi thil pakhat nih fakpi in a ka hnorsuan. 1984 i kum 11 ka si lioah ka dawt bikmi ka hawi pakhat he bawlung kan chuihmi kha kaa cinken rih. Mah ni, zanlei sang ah ka hawipa cu mawṭaw accident in a thi. Ka hawipa nih a ka thihtak caah ka lau tuk. Mah thil sining ka ton hnuah kan thih tikah zei ah dah kan can timi kong theih ka duhnak cu kum tampi a si cang.

Sianginn ka dih tikah mei remhnak ah rian ka ṭuan. Tangka in lente ka hun i celh i tangka tampi thap hmanhin ka hun i celh. Asinain leiba ka ngei lo. Zaanglente celhnak zongah a caan tampi ka pek i heavy metal le punk rock music zong ka duh tuk. Nightclub le party ah ka kal lengmang. Nuamhsaih ka duh tuk i ka ziaza a rawkral. Asinain nunnak cu zei sullam hmanh a um lo tiah ka ruah.

BAIBAL NIH KA NUNNAK A THLEN NING:

1995 ah kum upa a simi Jehovah Tehte pakhat ka inn ah a ra i cauk pakhat a ka pek. Mah cauk ah Kan thih tikah zei ah dah kan can? timi biahalnak kha Baibal in a phi a pek. Ka hawipa mawṭaw nih a pah i a thihmi kha ka mitthlam a cuang peng rih i mah cauk kha kaa lak. Thihnak he aa tlaimi ṭhen lawng si loin a cauk ningin ka rel dih.

Thihnak he aa tlaimi ka biahalnak a phi kha ka hmuh cang. Asinain tam deuh in hngalh ka duh rih. Catholic biaknak in a ṭhangmi ka si caah Jesuh kha a bik in ka zumhmi a si. Asinain Baibal kha ṭha tein ka hlathlai tikah Jesuh a Pa, Jehovah Pathian he kan i naih deuh. Pathian nih a kan zohkhenh i a kong hngalh awkah i zuam dingin tha a kan pek timi hngalhnak nih ka lung a ka suk tuk. (Matthai 7:​7-​11) Jehovah cu intuarnak a ngei ti kha ka hun hngalh. Cun a bia ningin a tuah zungzal ti zong ka hngalh. Mah ruangah Baibal chimchungbia hna kha hngalh ka hun duh i mah chimchungbia hna zeitindah a tlin ti kha ka hlathlai. Ka hngalhmi kong hna ruangah Pathian ka zumhnak cu a fek chin.

Jehovah Tehte Hna lawng nih midang kha Baibal kong hngalh awkah lungtak tein an bawmh hna ti kha a rauhhlan ah ka hun hngalhthiam. Jehovah Tehte Hna i an cauk ah langhtermi Baibal caang hna kha Catholic Baibal in ka rel. Ṭha tein ka hlathlai deuhdeuh tikah biatak ka hmuh cang ti kha ka hun hngalh deuhdeuh ve.

Jehovah nih a phunglam ningin nunter a ka duh ti kha Baibal ka hlathlainak in ka hngalh. Efesa 4:22-24 ka rel tikah ‘ka rak nun tawn ning’ a simi “mihring hlun” kha hlaw in ‘Pathian he aa lo in sermi mihring thar’ hruk a hau ti kha ka hngalh. Cucaah a ṭha lomi ka ziaza kha ka hlawt. Cun tangka in lente celhnak nih thilri chawva duhnak le hakkauhnak kha a chuahter caah mah ka zia zong hlawt a hau ti kha ka hngalh. (1 Korin 6:9, 10) Cutin i thlen khawh awkah ka hawikom hlun pawl he i komh ti lo le keimah he kan zulhmi phunglam aa khatmi hawikom thar kawl a hau ti kha ka hngalh.

Cu bantuk thlennak hna tuah cu a fawi lo. Asinain Jehovah Tehte Hna Biakinn ah ka hun i pum i cuka ah hawikom thar ka ngei. Asinain Baibal kha keimah tein ṭha tein ka hlathlai peng. Cutin ka tuah caah ka duhmi music phun le ka hmuitinh hna aa thleng. Ka muisam zong a hung piang deuh. 1995 ah Jehovah Tehte pakhat in tipil ka ing.

ṬHATNAK KA HMUH NING:

Atu ahcun tangka le thilri chawva he aa tlaiin a tlarimi hmuhnak ka ngei cang. A hlan ahcun a thin a tawi tukmi ka rak si nain atu cu ka thin kaa sum kho cang. Cun hmailei kong caah a hleihluat tuk in lungretheihnak ka ngei ti lo.

Jehovah Pathian a biami, vawleicung pumpi bu lakah kaa tel khawh ve caah kaa lawm tuk. Cheukhat cu harnak tampi lakah zumhfek tein Pathian an bia. Atu ah ka caan le ka thazaang kha keimah pumpak duhnak caah si loin Jehovah biaknak le midang bawmhnak caah ka hman. Cutin ka tuah caah kaa lawm tuk.

• CHUAH KUM: 1963

• CHUAHKEHNAK RAM: ENGLAND

• TUANBIA: NUNNAK HE AA TLAIIN A LUNG A DONG

HLANLIO:

Kei cu England ah ka chuak nain kum sarih hrawng ka si ah kan chungkhar in Australia ah kan i ṭhial. Ramdang mi khualtlawng pawl an kal biknak pakhat a simi Australia, Queensland i Gold Coast khua ah kan um. Kan chungkhar cu kan rum lo nain kan herhmi cu kan ngei zungzal.

Nun nuam tein a ṭhangmi ka si ko nain nuamhnak taktak kha ka hmu bal lo. Cucaah nunnak he aa tlaiin ka lung a dong. Ka pa cu zu a ding tuk. Zu a din tuk ca le ka nu a pehtlaih ning ruangah ka pa kha ka daw lo. A hnuah ka hngalh ṭhanmi cu ka pa cu ralkap a rak ṭuan balmi a si caah hitin thil a tuahmi a si ti kha ka hun hngalh.

Siangsangruun ka kai lioah zu le sa he ka hun i ciah. Kum 16 ka si ah sianginn in ka chuak i ti ralkap ah ka lut. Ritnak sii ka hun hmang i khuhsii nih a ka lem. Cun zu zong ka ding chinchin. A hlan ahcun zarhte, zarhpi lawngah ka ding nain atu cu nifatin ka ding cang.

Kum 20 hrawng ka si ah Pathian a um taktak maw ti kha hngalh ka hun duh. ‘Pathian a um taktak ahcun zeicah sifah harnak le thihnak hi umnak nawl a awnh?’ tiah ka ruat. Vawleicung ah a ummi ṭhatlonak vialte ruangah Pathian mawhchiatnak biazai hmanh ka rak ṭial.

Kum 23 ka si ah ti ralkap in ka chuak. Rian a phunphun ka ṭuan i kumkhat chung ramdang ah khual ka tlawng. Asinain lungsi-hnangamnak ka hmu lo. Zei hmuitinh hmanh chiah duhnak le i zuam duhnak lungput ka ngei lo. Ka lung a tlingmi zei thil hmanh a um lo. Inn ngeih, rian ṭha ngeih le rian kainak ti bantuk hmuitinh hna cu pakpalawng men an lo. Zu dinnak le music ngaihnak lawngin “hnemhnak” ka hmu.

Nunnak sullam hmuh ka duh tuk lio caan kha kaa cinken rih. Poland ka um lioah a chiatnaklei in a min a thangmi Auschwitz rianhrang ṭuannak thonginn ah ka va kal. Cuka ah a rak cangmi, ṭih a nung tukmi kong hna kha ka rel bal. Asinain keimah theng cuka thonginn ka va phanh tikah ka lung a fak tuk. Minung ciocio mah tlukin zeicah an hrem hna hnga tiah ka khuaruah a har. Thonginn ka vel dih tikah ka mitthli a tla i ‘Zeicah?’ tiah biahalnak ka rak tuahmi kha kaa cinken rih.

BAIBAL NIH KA NUNNAK A THLEN NING:

1993 i ramdang khualtlawnnak in ka kir hnuah a phi kawl dingin Baibal ka hun rel. Mah hnu tlawmpal ah Jehovah Tehte pahnih ka inn ah an ra i kan inn pawng lente celhnak inn ah an tuah dingmi civui ah i pumh ve dingin an ka sawm. Mah tikah i pumh ve dingin bia ka khiah.

A luancia thla tlawmpal lioah zaanglente celhnak puai zoh dingin cuka ah ka phan bal. Asinain mah civui he cun aa dang tuk. Jehovah Tehte Hna cu an nun a nem, ṭha tein hnipuan an i hrukaih, an fale zong chimh an ngai tuk. Chun caw ei caan a phanh tikah ka khuaruah a har tuk. Thong tampi a simi Jehovah Tehte Hna cu lente celhnak bual chungah rawl an ei i an dih in an ṭhutnak i an kir ṭhan tikah bual chungah hmunthur pakhat hmanh a um lo. Mah nakin a biapi deuhmi cu annih cu ka rak duh tukmi lungsi-hnangamnak le daihnak a ngeimi an lo. Mah ni ah phung an chimmi kong cu zeihmanh kaa cinken lo nain an umtu-ziaza kha cu ka philh kho lo.

Mah ni zanlei ah Baibal a rel i biaknak a phunphun a hlathlaimi, dankhat ka unau pakhat kha ka lung ah a chuak. A hmaanmi biaknak cu an tuahsernak in thleidan khawh a si lai timi Jesuh chimmi bia kha a ka chimh bal. (Matthai 7:​15-​20) Jehovah Tehte Hna cu a dang biaknak he zeicah an i lawh lo ti kha hlathlai awk a si tiah ka ruah. Ka nunnak ah a voikhatnak in ruahchannak tlawmpal ka hun ngei.

A hmaizarh ah civui ah i pumh dingin a rak ka sawmmi Jehovah Tehte pahnih cu an ra ṭhan. Baibal cawn dingin an ka sawm i ka cohlan. Cun an sinah ka hun i pum.

Baibal ka hlathlai tikah Pathian ka hmuh ning cu aa thleng. Ṭhatlonak le sifah harnak hna hi Pathian nih a chuahtermi an si lo i mi nih thilṭhalo an tuah tikah a ngaih a chia ti kha ka hun hngalh. (Genesis 6:6; Salm 78:40, 41) Cucaah Jehovah a ngaih a chiatter hngami zei thil hmanh tuah ti lo awkah bia ka khiah. (Phungthlukbia 27:11) Zu din le ritnak sii hman kha ka ngol i ziaza rawhralnak zong ka tuah ti lo. 1994, March ah Jehovah Tehte pakhat in tipil ka ing.

ṬHATNAK KA HMUH NING:

Atu cu lawmhnak taktak le lungsi-hnangamnak ka ngei cang. Ka tonmi buaibainak tawnghthamnak caah zu ka ding ti lo. Mah canah ka thilrit kha Jehovah sinah ap ding a si ti kha ka hun hngalh.​—Salm 55:22.

A luancia kumhra lioah Karen tiah auhmi Khrihfa unaunu pakhat he kan i um, Karen nih duh a nung tukmi fanu Nella timi a ngei. Kan pathum in thlaraulei tuahsernak hna ah kan caan tampi kan hman i midang kha Pathian kong biatak hngalh awkah kan bawmh hna. A donghnak ah ka nunnak cu sullam a ngei cang.