1. Jehovah nih kan biaknak a cohlan nakhnga zeidah kan tuah a herh, zeicah?

 JESUH nih hitin a ti: “Pathian a bia taktakmi nih cun thlarau le biatak in an biak caan kha a ra lio i hika hi a phan cang. Hi bantukin a biami hna hi Pa nih a duhmi cu an si.” (Johan 4:23; 6:44) Kan dihlak in “Bawipa a lawmhtertu thil kha kawl i zuam” a hau. (Efesa 5:10) A zungzal in cun a fawi lai lo. Satan nih Jehovah duh lomi thil kan tuah nakhnga kanmah hlen awkah aa zuam.—Biathlam 12:9.

2. Sinai Tlang pawngah a cangmi kong kha fianter.

² Kanmah hlen awkah Satan cu zeitindah aa zuam? Lamkhat cu a hmaan le hmaanlo kongah kan lung a buaiternak thawngin a si. Sinai Tlang pawngah Israel mi nih riahhmun an khuar lioah a cangmi kong kha ruathmanh. Moses cu tlang cungah a kai i riahhmun leiah a rak kir ṭhan lai kha Israel mi nih an hngah. A donghnak ahcun an hngak kho ti lo i Aaron kha pathian pakhat in kan serpiak tiah an ti. Mah tikah Aron nih sui cawfa a serpiak hna. Israel mi nih puai an tuah i sui cawfa pawngah an laam, cun an biak. Sui cawfa an biakmi kha Jehovah kan biakmi a si tiah an ruah. Asinain “BAWIPA upatnak caah puai” kan tuah tiah an ruahnak men in a hmaan tinak a si lo. Mah kha Jehovah nih siasal biaknak in a hmuh i mi tampi cu thah  an si. (Exodus 32:1-6, 10, 28) Mah in zeidah kan cawn khawh? Nangmahle nangmah i hleng hlah. “A thiang lomi vialte kha tawng hlah,” cun a hmaan le hmaanlo kongah Jehovah cawnpiaknak kha cohlang.—Isaiah 52:11, NW; Ezekiel 44:23; Galati 5:9.

3, 4. Mi nih an uar ngaimi puai hna i aa thawknak kong hlathlai cu zeicah a ṭhat?

³ Jesuh vawleicung a um lioah lamkaltu pawl kha a thiangmi biaknak he aa tlaiin zohchunh awk ṭha chiah dingin a cawnpiak hna. A thih hnuah lamkaltu pawl nih zultu thar pawl kha Jehovah phunglam an cawnpiak rih hna. Asinain lamkaltu pawl an thih hnuah a hmaan lomi cawnpiaktu hna nih a hmaan lomi ruahnak, lawkihmi phunglam le puai hna kha Khrihfabu ah an cawnpiak hna. Lawkihmi puai cheukhat kha Khrihfa puai siter awkah min an thlen. (2 Thesalon 2:7, 10; 2 Johan 6, 7) Cu bantuk puai tampi kha atu tiang mi nih an uar ngai rih i a hmaan lomi zumhnak le khuachia thiamnak hmanh kha tha an pek rih. a—Biathlam 18:2-4, 23.

⁴ Tuchan zongah vawleicung pumpi ah biaknaklei puai hna le ni sunglawi hna kha mi nih biapi tuk in an chiah. Asinain Jehovah hmuhning na hun hngalh thluahmah tikah puai cheukhat he aa tlaiin na ruahnak thlen a hauhmi kha na hmuh lai. Cutin tuah cu a har ko lai nain Jehovah nih aan bawmh lai ti kha na zumh khawh. Mah puai hna kha Jehovah nih zeitindah a hmuh ti hngalhthiam awkah a laarmi biaknaklei puai cheukhat i aa thawknak kha hlathlai hna u sih.

5. Jesuh cu December 25 ah a chuak lo ti kha zeinihdah a langhter?

⁵ Vawleicung i hmun tampi ah Christmas kha mi tampi nih Jesuh a chuah ni tiah an ruahmi, December 25 ah an tuah. Baibal nih Jesuh a chuah ni asiloah a chuah thla hmanh kha a langhter lo. Asinain zei bantuk caan ah dah a si ti cu a langhter. Luka nih Bethlehem khua i Jesuh a chuah lioah “an tuurun a zohkhenh i ramlak i a riakmi tuukhal” pawl an um tiah a ṭial. (Luka 2:8-11) December thla ahcun Bethlehem khua cu a kik tuk, ruah a sur i hawrha zong a tla. Cucaah tuukhal pawl nih an tuurun kha zan ah ramlak ah an riahpi lai lo. Mah in zeidah kan hngalh khawh? Jesuh cu December thla ah si loin khuati a nem lio caan ah a chuak ti kha kan hngalh khawh. Baibal le tuanbialei langhternak hna nih Jesuh cu September le October thla i caan khatkhat ah a chuak ti kha an langhter.

6, 7. (a) Mi tampi nih an uar ngaimi Christmas puai cu zeitindah aa thawk? (b) Laksawng kan pek hnanak a ruang cu zeidah a si awk a si?

⁶ Christmas cu zeitindah aa thawk? Cinthlaknak pathian Saturn caah Rom mi nih an tuahmi Saturnalia puai ti bantuk lawkih mi hna puai in aa tawkmi a si. Cauk pakhat (The Encyclopedia Americana) nih hitin a ti: “Rom mi nih December thla lai ah Saturnalia rawldanghnak puai nganpi an tuah i mah cu Christmas puai tuahnak phunglam i a hrampi a hung si. Tahchunhnak ah, rawldanghnak, laksawng i peknak le phazawngdaing mei vannak ti bantuk hna hi mah puai in aa thawkmi a si.” Cun Persia mi hna i nika pathian Mithra chuah ni puai zong December 25 ah an tuah.

⁷ Asinain tuchan ah Christmas puai a tuahmi hna nih Christmas cu lawkih biaknak in a hram aa thawkmi a  si ti kha biapi ah an chia lo. Innchungkhar he hmunkhat ah caan hmanṭi caan, rawl thawthaw ei caan le laksawng i pek caan bantukin an i ngaih sawhsawh. Kan chungkhar le kan hawikom kha kan dawt hna i Jehovah zong nih pakhat le pakhat laksawng i pe hna seh ti a kan duh. 2 Korin 9:7 nih “lunglawm tein a thomi kha Pathian nih a dawt hna” tiah a ti. Jehovah nih ni sunglawi caan lawngah laksawng i pekter a kan duh lo. Jehovah miphun nih hmuh ṭhan lai kha i ruahchan loin kumkhat chung i zeitik caan paohah innchungkhar le hawile he caan hmanṭi le laksawng i pek kha an duh.  Mah cu midang kha an dawt hna caah an pekmi hna a si.—Luka 14:12-14.

8. Arfi zohthiam pawl nih Jesuh kha a chuahka te ah laksawng an pe maw? Fianter.

⁸ Christmas laksawng i peknak phunglam kha cohlan awk tlak siter awkah mi tampi nih cawrawl einak kuang ah a ummi, a chuakkami Jesuh sinah mifim pathum nih laksawng an rak put tiah an chim. Mah pa hna cu Jesuh sinah an kal i laksawng an pek ti cu a hmaan ko. Baibal chan ah a biapimi mi pakhat sin va len tikah laksawng i put cu a phung a si. (1 Siangpahrang 10:1, 2, 10, 13) Asinain annih cu arfi zohthiam, khuachia thiamnak a ngeimi le Jehovah a bia lomi an si tiah Baibal nih a timi kha na hngal maw? Cun Jesuh a chuakka te, cawrawl einak kuang i a um lioah an lenmi zong a si lo. Inn chungah a ummi “ngakchia” Jesuh kha a hnuah an lenmi a si.—Matthai 2:1, 2, 11.

9. Baibal nih zei bantuk chuah ni puai kong dah a langhter?

⁹ Ngakchia pakhat a chuah ni cu lunglawmhnak in a khatmi ni a si. (Salm 127:3) Asinain mah ruangah chuah ni kan lawmh awk a si tinak cu a si lo. Mah hi ruathmanh: Baibal ah chuah ni puai kong a langhtermi voihnih lawng a um. Pakhat cu Izipt Siangpahrang Faraoh chuah ni a si i a dang pakhat cu Siangpahrang Herod Antipas chuah ni a si. (Genesis 40:20-22; Marka 6:21-29 rel.) An pahnih in Jehovah a bia lomi an si. A tak ti ahcun Baibal ah Jehovah a biami hna nih chuah ni puai an tuah timi kan hmu bal lo.

10. A hmasa Khrihfa hna nih chuah ni puai tuah kha zeitindah an hmuh?

¹⁰ A hmasa Khrihfa hna nih “chuah ni puai tuah  cu lawkih mi phungphai a si tiah an ruah” tiah cauk pakhat (The World Book Encyclopedia) nih a ti. Mah phunglam hna cu a hmaan lomi zumhnak cungah hram aa bunhmi an si. Tahchunhnak ah, hlanlio Greek mi hna nih mi pakhat chuah ni ah thlarau pakhat a ra i mah thlarau nih a nunchung vialte a huhphenh tiah an zumh. Mah thlarau cu, cu pa he an chuah ni aa khatmi khuachia pathian he pehtlaihnak an ngei tiah an ruah. Cu bantuk lawkihmi hna zumhnak lengah chuah ni puai cu arfi zohnak le chuah nithla zoh in tuaknak hna he zong aa pehtlai.

11. Siannak kan langhtermi kha Jehovah nih zeitindah a hmuh?

¹¹ Mi tampi nih an chuah ni cu sunsaknak le dawtnak hmuh awkah aa tlakmi, a hleikhunmi ni in an hmuh. Asinain kan chungkhar le kan hawile cungah a biapimi ni nikhat lawngah si loin kumkhat chung vialte dawtnak kan langhter khawh. Jehovah nih a zungzal in zaangfahnak le siannak langhter hna seh ti a kan duh. (Lamkaltu 20:35 rel.) Kan chuah ni lawngah si loin nifate a sunglawimi nunnak laksawng a kan caah Pathian kha kan thangṭhat.—Salm 8:3, 4; 36:9.

12. Thih ni cu hrin ni nakin zeitindah a ṭhat deuh?

¹² Phungchimtu 7:1 nih hitin a ti: “Min ṭha hi a sungmi zihmui nakin a ṭha deuh; thih ni hi hrin ni nakin a ṭha deuh.” Thih ni cu hrin ni nakin zeitindah a ṭhat deuh? Kan chuahka ahcun thilṭha siseh, thilṭhalo siseh zeihmanh kan tuah rih lo. Asinain kan nunnak kha Jehovah rianṭuannak ah kan hman i midang caah thilṭha kan tuah tikah “min ṭha” asiloah thangṭhatnak kan hmu. Cun kan thih hmanhah Jehovah nih a kan philh lai lo. (Job 14:14, 15) Jehovah miphun nih cun an chuah ni asiloah Jesuh chuah ni puai kha an tuah lo.  Jesuh nih tuah a kan fialmi puai cu a thih Philhlonak lawnglawng kha a si.—Luka 22:17-20; Hebru 1:3, 4.

13, 14. Easter puai cu zei he dah pehtlaihnak a ngeih?

¹³ Mi tampi nih Easter puai cu Jesuh thawhṭhannak puai a si tiah an zumh. A tak ti ahcun Easter puai cu  Anglo-Saxon miphun nih an biakmi khuadeika le ṭhal chuahka khuazing nu Eostre he pehtlaihnak a ngei. Anih cu fa tampi ngeih khawhnak pathian zong a si tiah The Dictionary of Mythology nih a ti. Easter puai phungphai cheukhat cu mah he pehtlaihnak a ngei. Tahchunhnak ah, ti [eggs] cu “nunnak aa thawknak le thawhṭhannak hmelchunhnak in langhter a si” tiah cauk pakhat (Encyclopædia Britannica) nih a ti. Cun saveh kha lawkih mi hna biaknak ah fa tampi ngeih khawhnak hmelchunhnak in caan saupi an rak hman. Cucaah Easter puai cu Jesuh thawhṭhannak he pehtlaihnak a ngei lo ti kha a fiang.

¹⁴ Jehovah nih a Fapa thawhṭhannak puai tuahnak ah a hmaan lomi biaknak phungphai aa cawhkalhmi kha a hmuh tikah a duh lai maw? A duh lai lo. (2 Korin 6:17, 18) A tak ti ahcun Jehovah nih Jesuh thawhṭhannak puai tuah awkah a kan fial bal lo.

15. Tho puai cu zeitindah aa thawk?

¹⁵ Tho puai cu kum a vui i thlaithar a zat caan ah tuahmi caanhlam thahdahmi puai a si. Mah puai an tuah tikah a thi cangmi an chungle kha an sawm ve hna. Cun mah puai kha “Kum Thar” puai ti zongin an auh. Puai tuah thla cu September thla cheu in October thla cheu tiang hrawng a si. Buh thar, sa thar, tirawl thar an hmuh tikah an i nuam tuk i nithum chung puai an rak tuah. Buh thaw, sa thaw he nuam ngaiin Tho caan an hman tikah a thi cangmi an chungle kha an hlam ve hna. Cucaah Tho ah mithi rawldanghnak an rak tuah. Buh thaw, sa thaw an chuanmi le zupu kha mithi an hunh hna. Rawl an hunhmi kha tho nih a rak  tlanh tikah mithi thlarau a si tiin “ei law, ei law” tiah lungzur ngaiin an rak chim. Mithi thar a rak ngeimi chungkhar kha mithi ruak a suangmi bangin an topi hna, an ngaihchiatnak an hrawmpi hna. Tho puai a dih tikah mithi an kal cang tiin an i lungsak. Mithi he aa pehtlaimi Tho puai kha Khrihfa cheukhat nih chan he aa tlakning in an tharchuah ṭhan i an tuah.

16, 17. Ṭhitumnak puai tuah kan i timh tikah zeidah kan ruah awk a si?

¹⁶ Ṭhitum ni cu a nuammi caan a si. Vawlei pumpi ah ṭhitumnak puai hi lam a phunphun in an tuah cio. Mi nih ṭhitumnak puai phungphai pawl aa thawknak kha biapi ah an chia lo. Cucaah phungphai cheukhat cu lawkihmi hna zumhnak in aa thawk ti kha an hngal lo. Asinain ṭhitum aa timmi Khrihfa tuahkhat nih cun an puai kha Jehovah lung a tongmi ṭhitumnak siter an duh ko lai. Ṭhitumnak puai phungphai hna aa thawknak kha an hngalh ahcun a ṭhami biakhiahnak an tuah khawh lai.—Marka 10:6-9.

¹⁷ Ṭhitumnak puai phungphai cheukhat cu aa ṭhium kami nuva caah ‘vanṭhatnak’ a hmuhtermi a si tiah an zumh. (Isaiah 65:11, NW) Tahchunhnak ah, hmun cheukhat ahcun monu le mopa kha facang asiloah pakhatkhat in an vorh hna. Mah nih tefa, nuamhnak, nunkhua saunak a pek hna lai i khuachia sinin a huhphenh hna lai tiah an zumh. Asinain Khrihfa a simi nih cun a hmaan lomi biaknak he pehtlaihnak a ngeimi phungphai hna kha an hrial.—2 Korin 6:14-18 rel.

18. Ṭhitumnak puai he aa tlaimi Baibal phunglam hna cu zeidah an si?

¹⁸ Khrihfa nuva nih an i ṭhitumnak puai cu a nuammi, upat awk a tlakmi le puai a zawhmi dihlak caah a  nuammi siseh ti an duh. Puai a zawhmi zong nih aa ṭhiummi nuva le midang cungah zawnruahnak ngei loin biachim, nupa ihṭinak kong chim le upatnak ngei loin biachim ti bantuk kha an hrial awk a si. (Phungthlukbia 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Khrihfa ṭhitumnak ah “mi nih porhlawtnak ah an hmanmi thil” hna kha biapi ah chiah ding a si lo. (1 Johan 2:16) Ṭhitumnak tuah dingin aa timmi na si ahcun mah ni kong ruah ṭhan tik paohah a nuammi a si khawh nakhnga timtuah.—A Donghnak I Fianternak 28 ah zoh.

19, 20. Zuhrai thlir in thlacamnak cu zeitindah aa thawk?

¹⁹ Ṭhitumnak puai le hnianghrawm puai hna ah aa tel tawnmi, a laar ngaimi phungphai pakhat cu zuhrai thlir in thlacamnak kha a si. Mi pakhat nih thluachuah a hal i a dang nih an zuhrai kha an thlir. Mah kha Khrihfa nih zeitindah kan hmuh awk a si?

²⁰ Cauk pakhat (International Handbook on Alcohol and Culture) nih zuhrai thlir in thlacamnak cu hlanlio lawkihmi hna nih “khuazing hna sinah zu in rai an thawimi” phunglam in aa thawkmi a si tiah a ti. Mah cu “‘na nunkhua sau ko seh’ asiloah ‘na ngandam ko seh’ tiin thlacampiak kha a si.” Hlanlio ah mi nih an zuhrai kha an thlir i khuazing sinah thluachuah an hal tawn. Asinain Jehovah nih cu bantuk lam in thluachuah a kan pe lo.—Johan 14:6; 16:23.

21. Khrihfa a simi nih zei bantuk puai dah kan hrial awk a si?

²¹ Puai pakhatkhat ah ka kal lai maw, kal lai lo timi biakhiahnak na tuah tikah mah puai nih a hlorhmi  lungput le tuahsernak hna kha ruat. Tahchunhnak ah, puai cheukhat ahcun nupa sual duhnak lung a thawhtermi laamnak, zu tam tuk dinnak le ziaza rawhralnak hna hmanh aa tel. Cu bantuk puai hna nih nulenu, palepa i duhnak asiloah miphun ṭanhnak hna kha tha a pek men lai. Cu bantuk puai hna ah kan i tel ve ahcun Jehovah nih a huatmi kha a hua taktakmi kan si ve lai maw?—Salm 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Khrihfa pakhat nih puai phunkhat ah kaa tel lai maw, tel lai lo timi biakhiahnak a tuah tikah zeinihdah a bawmh khawh?

²² Khrihfa a simi nih cun Pathian thang a chiattermi zei bantuk puai paohpaoh kha hrial awkah a hleiin kan i ralring lai. Lamkaltu Paul nih hitin a ṭial: “Zei nan tuah hmanhah, nan ei ah siseh, nan din ah siseh, nan tuahmi cu a dihlak in Pathian thangṭhatnak caah siter ko u.” (1 Korin 10:31; A Donghnak I Fianternak 29 ah zoh.) Puai vialte cu ziaza rawhralnak, a hmaan lomi biaknak le miphun ṭanhnak hna he aa pehtlai lo. Puai phunkhat cu Baibal phunglam he aa ralkah lo ahcun mah puai ah kaa tel lai maw, tel lai lo ti kha kanmah tein biakhiahnak kan tuah a hau. Kan biakhiahnak nih midang kha zeitindah a hnorsuan hna lai ti zong kan ruah a hau.

23, 24. Jehovah Tehte a si lomi kan chungkharmi hna sinah puai cheukhat he aa tlaiin kan biakhiahnak kha zeitindah kan chimh khawh hna?

²³ Jehovah thang a chiattermi puai hna ah naa tel men ti lai lo. Mah tikah Jehovah Tehte a si lomi na chungkhar cheukhat nih a kan daw ti lo asiloah kanmah he caan hmanṭi a duh ti lo tiah an ruah khawh  men. Mah puai hna cu innchungkhar hmunkhat ah i hawikomhnak caanṭha a si tiah an ruah khawh men. Cu a si ah, zeidah na tuah khawh? Na dawt hna le na caah a biapimi an si kha lam tampi in na langhter khawh. (Phungthlukbia 11:25; Phungchimtu 3:12, 13) Nidang ah anmah he caan hmanṭi dingin na sawm khawh hna.

²⁴ Na rualchan pawl nih puai cheukhat ah naa tel ti lonak a ruang kha hngalh an duh ahcun mah kong fianter khawh awkah kan cauk pawl le jw.org ah a konglam hna kha na kawl khawh. Bia-alnak ah teinak hmuh ding le hramhram in cohlanter awkah i zuam hlah. A konglam tampi na ruah hnuah biakhiahnak na tuahmi a si kha na chungkhar nih an hngalh nakhnga bawm hna. Dai tein um law ‘na biachim, na holhrel cu a zungzal in ngaih a nuammi le a ṭhami’ siseh.—Kolose 4:6.

25, 26. Fale nih Jehovah phunglam an sunsak nakhnga nulepa nih zeitindah bawmh khawh a si?

²⁵ Puai cheukhat ah kan i tel lonak a ruang kha kan dihlak in ṭha tein i fian cu a biapi. (Hebru 5:14) Kan hmuitinh cu Jehovah lungton awkah a si. Nulepa kan si ahcun fale nih Baibal phunglam an hngalhthiam nakhnga le an sunsak nakhnga a caan pe in kan cawnpiak hna awk a si. Jehovah cu an caah a um taktakmi a si tikah Pathian lungton kha an duh lai.—Isaiah 48:17, 18; 1 Peter 3:15.

²⁶ Thiang tein le ding tein Pathian biak awkah kan si khawh chung kan i zuammi kha Jehovah nih a hmuh tikah aa lawm tuk. (Johan 4:23) Asinain dinlonak in a khatmi hi vawlei ah ding tein um cu a si kho lo tiah mi tampi nih an ruah. Mah cu a hmaan maw? Mah kong kha a hnu ṭhen ah kan i ruah hna lai.