1, 2. Nuamhsaihnak kan i thim tikah zeicah kan i ralrin a herh?

 THINGTHEI pakhat kha na ei hnik lioah a thutnak zawn a ummi kha na hmuh hei ti u sih. Zeidah na tuah lai? Zei a si zongah tiin a dihlak in na ei lai maw? Na hlonh lai dah? Asiloah a thutnak zawn kha hlonh in a ṭhatnak lei kha na ei lai maw?

² Nuamhsaihnak cu, cu bantuk thingthei he aa lo. Nuamhsaihnak cheukhat cu a ṭha ko nain a tam deuh cu ziaza rawhralnak, zaangennak le khuachia thiamnak hna aa tel caah a thumi bantuk an si. Cucaah nuamhsaihnak naa thim tikah, “Keimah nawl a si. Ka duhmi paoh kaa thim khawh” tiah na ti lai maw? Asiloah  “Nuamhsaihnak cu a dihlak in a ṭha lo” tiah dah na ti lai? Asiloah a ṭhalomi nuamhsaihnak kha hrial in a ṭhami nuamhsaihnak tuah awkah ralring tein naa thim maw?

3. Nuamhsaihnak kan i thim tikah zeidah kan ruah awk a si?

³ Kan dihlak in hrimhnak le nuamhsaihnak kan herh i a ṭhami kha i thim kan duh. Cucaah nuamhsaihnak kan i thimmi nih Jehovah kan biaknak zeitindah a hnorsuan khawh ti kha kanmahle kanmah kan i hal awk a si.

4. Nuamhsaihnak kan i thim tikah bawmtu a simi Baibal phunglam pakhat cu zeidah a si?

⁴ Jehovah sin kan i pumpek lioah ka nunnak kha amah biaknak caah ka hman lai tiah bia kan i kam. (Phungchimtu 5:4 rel.) ‘Kan tuahmi cu a dihlak in Pathian thangṭhatnak caah kan siter lai’ tiah bia kan i kam. (1 Korin 10:31) Mah cu kan i pumh tik le phung kan chim tik lawngah si loin hrimhnak le nuamhsaihnak kan tuah tik zongah Pathian sinah aa pumpemi kan si tinak a si.

5. Jehovah kha zei bantuk biaknak dah kan pek awk a si?

⁵ Kan tuahmi kip cu Jehovah kan biaknak he pehtlaihnak a ngei. Mah kong kha Paul nih hitin a fianter: “Pathian sinah a nung in pekchanhmi raithawinak bantukin i pe tuah u.” (Rom 12:1) Jesuh nih hitin a ti: “Bawipa nan Pathian cu nan lungthin dihlak le nan nunnak dihlak le nan ruahnak dihlak le nan thazaang dihlak in nan dawt lai.” (Marka 12:30) Jehovah kha a zungzal in a ṭha bikmi pek kan duh. Hlanlio Israel mi nih Jehovah sin saram in rai an thawi tikah do a tlami saram kha an pek. Do a tlalomi saram in rai an thawi  ahcun Pathian nih a cohlang lo. (Levitikas 22:18-20) Cu bantukin kan biaknak zong Jehovah cohlan lomi a hung si kho. Zeitin in dah?

6, 7. Nuamhsaihnak nih Jehovah kan biaknak kha zeitindah a hnorsuan khawh?

⁶ Jehovah nih “Keimah ka thian caah nannih zong nan thian ve awk a si” tiah a ti. (1 Peter 1:14-16; 2 Peter 3:11) Jehovah nih kan biaknak kha a thian lawngah a cohlan lai. (Deuteronomi 15:21) Ziaza rawhralnak, zaangennak le khuachia thiamnak ti bantuk Jehovah nih a huatmi thil hna kan tuah ahcun kan biaknak cu a thiang lai lo. (Rom 6:12-14; 8:13) Cu bantuk thil hna in nuamhsaihnak kan tuah ahcun Jehovah lung kan tong lai lo. Mah nih kan biaknak kha a thiang lomi le Jehovah cohlan lomi a siter khawh. Cun Pathian he kan i pehtlaihnak zong a rawhter khawh.

⁷ A si ahcun nuamhsaihnak kha zeitindah fimkhur tein kan i thim khawh? Zei bantuk nuamhsaihnak dah cohlan khawh a si i zei bantuk dah cohlan khawh a si lo ti hngalh awkah zei Baibal phunglam nih dah a kan bawmh lai?

8, 9. Zei bantuk nuamhsaihnak phun dah kan hrial? Zeicah?

⁸ Tuchan ah nuamhsaihnak a phunphun a um. Nuamhsaihnak cheukhat cu Khrihfa nih cohlan khawh a si ko nain tam deuh cu cohlan khawh a si lo. Pakhatnak ah, kan hrial a haumi nuamhsaihnak phun kha i ruah hna u sih.

⁹ Video, website, TV program, video game le hla tampi cu ziaza rawhralnak, zaangennak le khuachia thiamnak he aa pehtlaimi an si. A ṭhalomi thil hna kha a  palh lomi le capo bantuk hmanhin an langhter tawn. Asinain Khrihfa nih cun Jehovah i a thiangmi phunglam he aa tlak lomi nuamhsaihnak hna kha ralring tein hrial a hau. (Lamkaltu 15:28, 29; 1 Korin 6:9, 10) Cu bantuk nuamhsaihnak hna kan hrial tikah ṭhatlonak kan huat kha Jehovah hmaiah kan langhtermi a si.—Salm 34:14; Rom 12:9.

10. A ṭhalomi nuamhsaihnak kan i thim ahcun zeidah a cang kho?

¹⁰ Asinain mi cheukhat nih zaangennak, ziaza rawhralnak le khuachia thiamnak he aa pehtlaimi nuamhsaihnak hna zoh cu a palh lo tiah an ruah. Hitin an ruah: ‘Mah cu zeidah a poi? Cu bantuk thil hna kha ka tuah taktak ṭung lo.’ Cu bantuk ruahnak kan ngeih ahcun kanmahle kanmah kan i hlenmi a si. Baibal nih hitin a ti: “Lungthin hi zeizong vialte nakin a zer bik, aho nih dah minung lungthin hi a hngalh khawh lai?” (Jeremiah 17:9) Jehovah nih a huatmi thil hna in nuamhsaihnak kan tuah ahcun mah thil hna kha kan huat tiah kan chim kho lai maw? Cu bantuk nuamhsaihnak hna kha kan tuah deuhdeuh ahcun mah thil hna kha a sawhsawh bantukin kan hun hmuh deuhdeuh lai. A hnuah cun kan chiaṭha thleidannak lungthin cu a der lai i a ṭhalomi thimnak tuah kan i timh tik zongah ralrin a kan pe ti lai lo.—Salm 119:70; 1 Timote 4:1, 2.

11. Nuamhsaihnak kan i thim tikah Galati 6:7 nih zeitindah a kan bawmh khawh?

¹¹ “Mi nih a tuhmi cu a zun ko lai” tiah Baibal nih a ti. (Galati 6:7) A ṭhalomi thil aa telmi nuamhsaihnak hna kan tuah ahcun a hnuah mah thil kha kan tuah taktak khawh. Tahchunhnak ah, mi cheukhat nih nupa sualnak aa telmi nuamhsaihnak hna an zoh lengmang tikah anmah theng nupa sualnak an hun tuah ve.  Asinain Jehovah nih nuamhsaihnak kha fimkhur tein i thim khawh awkah kan herhmi bawmhnak a kan pek.

12. Nuamhsaihnak he aa tlaiin a ṭhami biakhiahnak tuah awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

¹² Nuamhsaihnak cheukhat cu Jehovah duh lomi a si kha a fian caah kan hrial a hau ti kan hngalh. Asinain a fiang setsat lomi kong ah tah zeitin? Jehovah nih zoh khawh a simi, ngaih khawh a simi le rel khawh a simi tiin cazin a kan pe lo. Mah canah Baibal in cawnpiakmi kan chiaṭha thleidannak lungthin kha hmanter a kan duh. (Galati 6:5 rel.) Jehovah nih phunglam a kan pek, mah cu a hmuhning a kan cawnpiakmi a hrampi biatak kha a si. Mah phunglam hna nih kan chiaṭha thleidannak lungthin cawnpiaknak ah a kan bawmh. Cun Jehovah lung a lawmhtermi thimnak kan tuah khawh nakhnga ‘Jehovah nih tuah hna seh ti a duhmi’ kha hngalh awk zongah a kan bawmh.—Efesa 5:17.

13. Nuamhsaihnak he aa tlaiin Khrihfa pakhat le pakhat an i thimmi cu zeicah aa lawh lo? Asinain Khrihfa dihlak caah zeidah a biapi?

¹³ Nuamhsaihnak he aa tlaiin Khrihfa pakhat le pakhat nih an i thimmi cu aa lo lai lo. Zeicah? Pakhat le pakhat kan duhmi cu aa lo lo. Mi pakhat nih a cohlanmi thil cu a dang pakhat caah cohlan khawh lomi a si men lai. Cucaah a ṭhami biakhiahnak tuah awkah Khrihfa dihlak nih Baibal phunglam kha kan zulh a hau. (Filipi 1:9) Baibal phunglam nih Pathian cohlanmi nuamhsaihnak hna i thim khawh awkah a kan bawmh lai.—Salm 119:11, 129; 1 Peter 2:16.

14. (a) A caan kan hmanning he aa tlaiin zeidah kan ruah awk a si? (b) Paul nih Khrihfa hna kha zei ruahnak cheuhnak dah a pek hna?

¹⁴ A dang ruah a herhmi pakhat cu nuamhsaihnak  caah a caan zeizat dah kan hman ti kha a si. Mah nih nuamhsaihnak cu kan caah zeitluk in dah a biapit ti kha a langhter. Khrihfa a simi caah cun Jehovah biaknak hi kan nunnak ah a biapi bikmi a si. (Matthai 6:33 rel.) Asinain kan i ralrin lo ahcun nuamhsaihnak caah kan caan tampi kan hun pek khawh. Paul nih Khrihfa hna kha hitin ruahnak a cheuh hna: “Zeitindah kan nuncan a si ti kha ṭha tein i zoh u. Mihrut bantukin um hlah u, mifim bantukin um u. . . . Caanṭha nan hmuhmi paohpaoh kha ṭha tein hman i zuam u.” (Efesa 5:15, 16) Cucaah nuamhsaihnak caah kan hmanmi a caan kha rikhiah a hau. Pathian biaknak kha a zungzal in pakhatnak ah kan chiah a hau.—Filipi 1:10.

15. Jehovah he kan i pehtlaihnak a hrawk khomi nuamhsaihnak in zeitindah kan i huhphenh khawh?

 ¹⁵ Jehovah nih a cohlan lomi nuamhsaihnak hna kan hrial a hau ti cu a fiang ko. Asinain lungawṭawm in a kan umtermi nuamhsaihnak hna tah zeitin? Kan i ralrin a hau lai maw? Mah hi ruathmanh. Tlangcung na kai tikah chengpalang leiin na kal lai maw? Na kal lai lo. Na nunnak kha na sunsak ahcun ṭihnungmi lam kha na hrial ko lai. Nuamhsaihnak kan i thim tik zongah cutin a si ve. Baibal nih hitin a ti: “Na ke nih a lamhmi lam kha ṭha tein zoh.” (Phungthlukbia 4:25-27) Cucaah a ṭhalo tiah kan hngalhmi nuamhsaihnak lawng kha si loin kan caah a ṭha lomi le Jehovah he kan i pehtlaihnak a hrawk khomi a lomi nuamhsaihnak hna zong kan hrial a hau.

16. (a) Jehovah nih a huatmi thil cheukhat cu zei hna dah an si? (b) Jehovah nih a huatmi thil kan huat ve ti kha zeitindah kan langhter khawh?

¹⁶ Salm caṭialtu nih hitin a ti: “Ṭhatlonak a huami kha BAWIPA nih a dawt hna.” (Salm 97:10) Jehovah ruahnak le a intuarnak hna kha Baibal nih a kan cawnpiak. Na cawnmi nih Jehovah bantuk hmuhnak ngeih awkah zeitindah a ka bawmh khawh ti kha nangmahle nangmah i hal. Tahchunhnak ah, Jehovah nih “lihchim hmangmi lei, a sual lomi thisen chuahtu kut, ṭhatlonak khua a khangtu lungthin, ṭhatlonak lei i khulrang in a tlimi ke” a huat ti kha kan hngalh. (Phungthlukbia 6:16-19) ‘Nu le pa sualnak te hna,. . . siasal biak te hna le dawih le eih te hna,. . . nahchuahnak, thinhunnak,. . . ziar ngeihnak, zu ritnak, au khuannak le cu bantuk thil a tuahmi’ hna kha kan hrial  hna a hau ti zong kan hngalh. (Galati 5:19-21) Mah Baibal phunglam hna nih nuamhsaihnak i thim tikah zeitindah aan bawmh khawh ti kha na hngal maw? Midang he kan um ah siseh, kanmah lawngin kan um ah siseh zeizong kip ah Jehovah phunglam kha zulh kan duh. (2 Korin 3:18) Kanmah lawngin kan um lioah kan i thimmi nih zei bantuk minung dah kan si ti kha a langhter.—Salm 11:4; 16:8.

17. Nuamhsaihnak kan i thim hlanah zei bia dah kan i hal awk a si?

¹⁷ Cucaah nuamhsaihnak naa thim tikah hitin i hal: ‘Kaa thimmi hi Jehovah he kan i pehtlaihnak cungah zeitindah huham a ngeih khawh? Ka chiaṭha thleidannak lungthin cungah zeitindah huham a ngeih khawh?’ Nuamhsaihnak kan i thim tikah a kan bawm khomi a dang Baibal phunglam cheukhat kha i ruah hna u sih.

18, 19. (a) Paul nih Khrihfa pawl kha zeitindah ruahnak a cheuh hna? (b) Nuamhsaihnak i thimnak ah zei Baibal phunglam hna nih dah a kan bawmh khawh?

¹⁸ Nuamhsaihnak kan i thim tikah kan lungthin chungah a ummi thil kha kan i thim. Paul nih hitin a ṭial: “A donghnak ah ka u le ka nau hna, nan lungthin kha a ṭhami thil le thangṭhat awk a tlakmi thil in khahter hna u: a taktak a simi thil, a sunglawimi thil, a hmaanmi thil, aa dawhmi thil le upat awk a tlakmi thil in khahter hna u.” (Filipi 4:8) Kan lungthin chungah cu bantuk a ṭhami thil hna kan rawn ahcun hitin kan chim khawh lai: “Ka kaa chung bia hna le ka lungchung ruahnak hna cu, nangmah cohlan awk tlak si ko hna seh, maw BAWIPA.”—Salm 19:14.

¹⁹ Hitin i hal: ‘Ka lungthin chungah zeidah ka rawn? Baisikup asiloah puai ka zoh dih tikah lunglawmhnak  le hrimhnak ka hmu maw? Lungdaihnak le a thiangmi chiaṭha thleidannak lungthin ka ngei maw? (Efesa 5:5; 1 Timote 1:5, 19) Jehovah sinah zalong tein thla ka cam kho maw? Asiloah lung nuam loin ka um maw? Kaa thimmi nuamhsaihnak nih zaangennak le ziaza rawhralnak kong hna a ka ruahter maw? (Matthai 12:33; Marka 7:20-23) Mah nih “hi vawlei kalning” in kal ve awkah a ka forh maw?’ (Rom 12:2) Kan bialehnak nih Jehovah he kan i pehtlaihnak fehter zungzal awkah tuah a herhmi kha hngalh awkah a kan bawmh lai. Salm caṭialtu bantukin hitin thlacam kan duh ve: “Santlailo thil kha biapi i ka rel sual nakhnga lo ka bawm.” a—Salm 119:37.

20, 21. Nuamhsaihnak kan i thim tikah midang intuarnak kha zeicah kan ruah awk a si?

²⁰ Kan i cinken awk a simi, a biapimi a dang Baibal phunglam pakhat cu mah hi a si: “Zeipaoh kan tuah khawh ko, asinain zeipaoh hi kan caah an ṭhahnem dih lo. Ahohmanh nih kanmah ca ṭha ding lawng kha kan zoh awk a si lo, midang ca ṭha ding tu kha kan zoh awk deuh a si.” (1 Korin 10:23, 24) Thil pakhatkhat kha tuahnak nawl kan ngeih ruangah kan tuah awk a si tinak a si lo. Kan biakhiahnak cu unau pawl cungah zeitindah huham a ngeih lai ti kha ṭha tein kan ruah awk a si.

²¹ Pakhat le pakhat kan chiaṭha thleidannak lungthin cu aa lo lo. Tahchunhnak ah, TV program pakhat  kha zoh awkah na chiaṭha thleidannak lungthin nih a awnh men lai. Asinain mah TV program kha zoh awkah unau pakhat i a chiaṭha thleidannak lungthin nih a awnh men lai lo. Mah tikah zeidah na tuah lai? Zohnak nawl na ngei ko nain zoh lo awkah bia na khiah men lai. Zeicah? ‘Nan unau hna cung i sualnak tuah’ asiloah ‘Khrih cungah sualnak tuah’ kha na duh lo caah a si. (1 Korin 8:12) Zumtukhat unau pawl a tlukrilhter khomi zeithil hmanh tuah kan duh lo.—Rom 14:1; 15:1; 1 Korin 10:32.

22. Unau dang nih thimnak an tuah tikah a tlarimi kan si kha zeitindah kan langhter khawh?

²² Phundang in, na chiaṭha thleidannak lungthin nih zoh awk, rel awk le tuah awkah a awnh lomi thil pakhat kha midang chiaṭha thleidannak lungthin nih a awnh ah tah zeitin? Na unau kha na dawt ca le na upat caah nangmah naa thimmi kha i thim ve awkah na hnek lai lo. Mawṭaw a mawngmi pakhat nih midang a mawng vemi nih amah nakin rang deuh asiloah nuar deuh in an mawngh khawh ti le a thiammi an si ti kha a hngalh. Cu bantukin nangmah le unau pakhatkhat nih Baibal phunglam kha nan zulh ko nain nuamhsaihnak he aa tlaiin nan i thimmi cu aa lo men lai lo.—Phungchimtu 7:16; Filipi 4:5.

23. Nuamhsaihnak ṭha tein i thim awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

²³ Nuamhsaihnak ṭha tein i thim khawh awkah zeinihdah a kan bawmh lai? Baibal phunglam ningin cawnpiakmi kan chiaṭha thleidannak lungthin kan hman tik le unau pawl cungah zawnruahnak taktak kan langhter tikah ṭha tein kan i thim kho lai. Kan tuahmi cu ‘a dihlak in Pathian thangṭhatnak ca kan siter’ tikah kan i lawm lai.