Pathian nawlbia cu a phunglam cungah hram aa bunhmi an si. Mah phunglam hna cu Baibal ah kan hmuhmi a hrampi biatak kha an si. Mah nih Pathian ruahnak le a intuarnak hna kha hngalhthiam awkah a kan bawmh. Cun kan nunnak ah a ṭhami biakhiahnak le a hmaanmi thil tuah awkah a kan bawmh. A hleiin cuset khaset tuah ding timi Pathian nawlbia a um lomi thil sining ah a kan bawmh.

▸ Ṭhen 1, catlangbu 8

Jehovah nawlngaih timi cu tuah a kan fialmi vialte lungtho tein tuah kha a si. Jehovah nih amah kan dawt ruangah a nawl kan ngaihmi kha a duh. (1 Johan 5:3) Pathian kha kan dawt i kan i bochan ahcun thil sining kip ah a kan pekmi ruahnak cheuhnak kha kan zulh lai. Kan ca i a har tik hmanhah a nawl kan ngaih lai. Jehovah nawlngaih cu kan caah a ṭha tukmi a si. Zeicatiah atu ah a ṭhami nunnak hmuh khawh ning kha a kan cawnpiak i hmailei zongah thluachuah tampi kaan pek hna lai tiah bia a kan kamh.—Isaiah 48:17.

▸ Ṭhen 1, catlangbu 10

Jehovah nih pakhat cio kha zalong tein thimnak nawl asiloah i thim khawhnak a kan pek. Seh bantuk minung in a kan ser lo. (Deuteronomi 30:19; Joshua 24:15) Kan ngeihmi zalonnak kha a ṭhami biakhiahnak tuahnak caah kan hman khawh. Asinain kan i ralrin lo ahcun a ṭha lomi biakhiahnak hna kan tuah khawh. Zalong tein thimnak nawl ngeih timi cu Jehovah cungah zumhawktlak tein kan um lai maw, um lai lo ti kha pumpak in biakhiahnak kan tuah a hau i kan dawt taktak kha langhter a hau tinak a si.

▸ Ṭhen 1, catlangbu 12

Jehovah nih ziazalei phunglam a ser asiloah kan ziaza le kan tuahsernak he aa tlaiin lamhruainak a kan pek. Mah phunglam hna cu zeidah an si i mah nih kan nunnak zeitindah a ṭhatter khawh ti kha Baibal in kan hngalh khawh. (Phungthlukbia 6:16-19; 1 Korin 6:9-11) Mah lamhruainak hna nih a hmaan, hmaanlo kong i Pathian hmuhnak kha hngalh awkah a kan bawmh. Cun dawtnak hmuh khawhning, a ṭhami biakhiahnak tuah khawhning le midang cungah nemnak langhter khawhning hna hngalh awk zongah a kan bawmh. Vawlei phunglam hna cu an ṭumchuk thluahmah nain Jehovah phunglam tu cu aa thleng bal lo. (Deuteronomi 32:4-6; Malakhi 3:6) Mah phunglam hna zulhnak nih pumsalei le lungthinlei rawhralnak in a kan huhphenh khawh.

▸ Ṭhen 1, catlangbu 17

Chiaṭha thleidannak lungthin timi cu a hmaan, hmaanlo a kan hngalhtermi kan chunglei minung kha a si. Jehovah nih kan dihlak in chiaṭha thleidannak lungthin a kan pek. (Rom 2:14, 15) Kan chiaṭha thleidannak lungthin hmaan tein rian a ṭuan khawh nakhnga Jehovah i ziazalei phunglam ningin kan cawnpiak a hau. Mah nih Pathian lung a lawmhtermi biakhiahnak tuah awkah a kan bawmh lai. (1 Peter 3:16) Kan chiaṭha thleidannak lungthin nih a ṭhalomi thimnak kan tuah hnik tikah ralrin a kan pek khawh asiloah thil ṭhalo kan tuah tikah lungrethei in a kan umter. Kan chiaṭha thleidannak lungthin cu a hung der kho, asinain Jehovah bawmhnak thawngin kan ṭhawnter ṭhan khawh. A thiangmi chiaṭha thleidannak lungthin nih lungdaihnak le mahle mah upatnak a kan ngeihter khawh.

▸ Ṭhen 2, catlangbu 3

Pathian ṭih timi cu kan dawt tuk ruang le kan upat tuk ruangah a ngaih a chiatter hngami zeithil hmanh tuah kan duh lomi kha a si.  Pathian ṭihnak nih thilṭha tuah awk le thilṭhalo hrial awkah a kan bawmh khawh. (Salm 111:10) Cun Jehovah cawnpiaknak vialte ṭha tein ngaih awk zongah a kan forh. Pathian kha kan upat tuk caah a sinah bia kan i kammi ningin nun awk zongah a kan bawmh. Pathian ṭihnak cu kan ruahnak, midang kan pehtlaih hnanak le nifate kan tuahmi biakhiahnak cungah huham a ngei.

▸ Ṭhen 2, catlangbu 9

I ngaihchihnak timi ah pakhatkhat nih thilṭhalo a tuah ruangah a ngaih a chiat tukmi zong aa tel. Pathian a dawmi hna nih Pathian phunglam he aa ralkahmi thil pakhatkhat kan tuah ti an hun hngalh tikah an ngaih a chia tuk. Thilṭhalo kan tuah sual tikah Jesuh tlanhnak man cungah hrambunh in Jehovah sinah ngaihthiam kan hal awk a si. (Matthai 26:28; 1 Johan 2:1, 2) Lungtak tein kan i ngaihchih i thilṭhalo kan tuah ti lo tikah Jehovah nih a kan ngaihthiam lai ti kha kan zumh khawh. Hlanah kan rak tuahmi thil ruangah ka sual timi intuarnak kan ngeih awk a si ti lo. (Salm 103:10-14; 1 Johan 1:9; 3:19-22) Kan palhnak in cawn awk, a ṭhalomi ruahnak hna hloh awk le Jehovah phunglam ningin nun awkah fakpi in kan i zuam a hau.

▸ Ṭhen 2, catlangbu 18

Sualnak ngan a tuahmi pakhat nih aa ngaihchih lo i Jehovah phunglam zulh a duh lo ahcun Khrihfabu chungmi a si kho ti lo. Buchung in chuah a hau. Buchung in chuah a si tikah mah pa he kan i pehtlaih awk le kan i chawnhbiak awk a si ti lo. (1 Korin 5:11; 2 Johan 9-11) Buchung chuahnak timhtuahnak nih Jehovah min le Khrihfabu kha a huhphenh. (1 Korin 5:6) Cun Jehovah sinah a kir ṭhan khawh nakhnga i ngaihchih ding zongin a bawmh khawh.—Luka 15:17.

▸ Ṭhen 3, catlangbu 19

Jehovah nih a kan dawt i bawmh a kan duh. Cucaah Baibal le amah a dawmi hna hmangin lamhruainak, cawnpiaknak le ruahnak cheuhnak a kan pek. Mitlinglo kan si caah cu bantuk bawmhnak kha kan herh tuk. (Jeremiah 17:9) Kanmah lamhruai awkah Jehovah nih a hmanmi hna an bia kha upatnak tein kan ngaihnak thawngin Pathian kan upat le a nawl ngaih kan duh kha kan langhter.—Hebru 13:7.

▸ Ṭhen 4, catlangbu 2

Mitlinglo kan si caah mahzawn lawng ruahnak le porhlawtnak lungput ngeih cu a fawite. Asinain Jehovah nih toidornak ngeihter a kan duh. Jehovah he tahchunh ahcun zeihmanh kan si loning kha kan hun hngalh tikah toidornak kan hun ngei kho. (Job 38:1-4) Toidornak ah aa telmi a biapimi a dang pakhat cu kanmah nakin midang ṭhatnak biapi deuh ah chiah kha a si. Porhlawtnak nih midang nakin ka ṭha deuh timi ruahnak a kan ngeihter khawh. Aa toidormi nih cun amahle amah kha ṭha tein aa zoh i a ṭhatnak le a chambaunak kha a hngalh. Ka palh ti chim awk, ngaihthiam hal awk le ruahnak cheuhnak cohlan awkah aa cungcang lo. Jehovah kha aa bochan i a lamhruainak kha a zulh.—1 Peter 5:5.

▸ Ṭhen 4, catlangbu 4

Nawlngeihnak timi cu nawl peknak nawl le biakhiahnak tuahnak nawl ngeih kha a si. Jehovah cu van le vawlei ah nawl a ngei bikmi a si. Zeizong vialte sertu a si caah van le vawlei ah a ṭhawng bikmi a si. Pathian nih a nawlngeihnak kha midang ṭhatnak caah a hman. Jehovah nih kanmah zohkhenh awkah mi cheukhat kha rian a pek hna. Tahchunhnak ah, nulepa, Khrihfa upa le cozah pawl cu nawlngeihnak cheukhat an ngei i anmah he rianṭuanṭi awkah Jehovah nih a kan duhpiak. (Rom 13:1-5; 1 Timote 5:17) Asinain minung sermi nawlbia cu Pathian nawlbia he aa ralkah ahcun minung nakin Pathian bia tu kha kan ngaih deuh awk a si. (Lamkaltu 5:29) Jehovah nih a hmanmi  hna i an nawlngeihnak kha kan cohlan ahcun Jehovah biakhiahnak kan upat ti kan langhtermi a si.

▸ Ṭhen 4, catlangbu 7

Jehovah nih Khrihfabu zohkhenh awkah hmuhtonnak a ngeimi Khrihfa upa hna kha a hman hna. (Deuteronomi 1:13; Lamkaltu 20:28) Mah pa hna nih Jehovah he kan i pehtlaihnak a feh zungzal nakhnga, dai tein le ningcang tein Pathian kan biak khawh nakhnga a kan bawmh. (1 Korin 14:33, 40) Thiang thlarau in rian pek a simi Khrihfa upa pawl nih Baibal ah langhtermi cuset khaset timi sining hna kha an tlinh a hau. (1 Timote 3:1-7; Titas 1:5-9; 1 Peter 5:2, 3) Pathian bupi kha kan i bochan i kan bawmh caah Khrihfa upa pawl he lunglawm tein rian kan ṭuanṭi.—Salm 138:6; Hebru 13:17.

▸ Ṭhen 4, catlangbu 8

Jehovah nih nulepa kha an fale le an innchungkhar zohkhenh awkah rian a pek hna. Asinain Baibal nih vale cu chungkharlu an si tiah a ti. Innchungkhar ah pale an um lo ahcun nule cu chungkharlu an hung si. Chungkharlu i a rian ah a chungkhar kha ei-din, hnipuan le umnak hmun hna timhtuahpiak aa tel. A caah a biapi bikmi cu a chungkharmi nih Jehovah an biak nakhnga bawmh kha a si. Tahchunhnak ah, hmaan tein i pumh awk, phungchim rian ah i tel awk le Baibal hlathlaiṭi awkah a timhtuah khawh. Cun amah nih lamhruai in biakhiahnak a tuahpi khawh hna. Zaangfahnak a ngei lomi le a puarhrangmi a si awk a si lo. A nun a nemmi le a tlarimi a sinak thawngin Jesuh kha aa zohchunh. Mah nih dawtnak a lengmi chungkhar si awkah a bawmh, cucaah a chungkharmi hna cu kan him timi ruahnak an ngei i Jehovah he an i pehtlaihnak cu a fek chin.

▸ Ṭhen 4, catlangbu 12

Uktu Bu timi cu Pathian nih a miphun lamhruai awkah a hmanmi, vancung ruahchannak a ngeimi pa phu pakhat kha a si. Kumzabu  pakhatnak ah Jehovah nih a hmasa Khrihfa pawl i an biaknak le an phungchim rian kha lamhruai awkah uktu bu kha a hman hna. (Lamkaltu 15:2) Tuchan zongah Uktu Bu in rian a ṭuanmi unaupa phu pakhat nih Pathian miphun kha lam an hruai hna, an cawnpiak hna i an kilven hna. Mah unaupa hna nih biakhiahnak an tuah tikah Baibal le thiang thlarau lamhruainak kha an i bochan. Jesuh nih mah chiti thuhmi pa pawl kha “zumhawk a tlakmi le a fimmi sal” tiah a ti hna.—Matthai 24:45-47.

▸ Ṭhen 4, catlangbu 15

Unaupa nih an tuah tawnmi Khrihfabu rian pakhatkhat kha ṭuan awkah unaunu pakhat cu fial a si caan a um men lai. Mah rian a ṭuan lioah a lu aa khuhnak thawngin Jehovah timhtuahnak a upat kha a langhter. Asinain thil sining cheukhat lawngah cutin lu khuh a hau men lai. Tahchunhnak ah, a vapa asiloah tipil a ing cangmi unaupa pakhat hmaiah Baibal cawnpiaknak a tuah ahcun a lu kha pakhatkhat in aa khuh a hau lai.—1 Korin 11:11-15.

▸ Ṭhen 4, catlangbu 17

Khoikalei hmanh kan ṭan lo ahcun ramkhel lei kongkau ah kan i tel lai lo. (Johan 17:16) Jehovah miphun nih Jehovah Pennak kha kan bawmh. Jesuh bantukin vawlei kongkau i khoikalei hmanhah kan ṭang lo.

Jehovah nih “bawi le nawlngeitu pawl kha an nawl nan ngaih hna lai” tiah a kan ti. (Titas 3:1, 2; Rom 13:1-7) Asinain Pathian nawlbia nih lai nan nawng lai lo ti zongin a kan ti. Cucaah Khrihfa pakhat cu a chiaṭha theidannak lungthin nih raldohnak i, i tel awkah a awnh lo. Khrihfa pakhat cu ralkap tlak canah ralkap he aa tlai lomi rian kha aa thim tikah a chiaṭha theidannak nih mah rian ṭuan awkah a awnh maw, awnh lo ti kha a ruah a hau.

Jehovah cu a kan Sertu a si caah amah lawng kha kan biak. Ram a aiawhmi hmelchunhnak hna kha kan upat ko nain alan hmaiah kan kun lo asiloah ram hla kan sa lo. (Isaiah 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Korin  10:14) Mah lengah ramkhel lei party asiloah kuzale pakhatkhat sinah mee pek lo dingin pumpak biakhiahnak kan tuah. Mah cu Pathian cozah leiah kan ṭan cang caah a si.—Matthai 22:21; Johan 15:19; 18:36.

▸ Ṭhen 5, catlangbu 2

Vawlei nih Satan ruahnak kha a hlorh. Mah ruahnak cu Jehovah a daw lo i aa zohchunh duh lomi hna le a phunglam zei ah a rel lomi hna lakah a ummi a si. (1 Johan 5:19) Cu bantuk ruahnak le tuahsernak hna nih vawlei lungput kha a langhter. (Efesa 2:2) Jehovah miphun nih cun cu bantuk lungput kha an i iapter lo. (Efesa 6:10-18) Mah canah Jehovah duhnak kha kan sunsak i a ruahnak kha i tlaih peng awkah kan i zuam.

▸ Ṭhen 5, catlangbu 7

Zumhpial timi cu Baibal biatak ralchanh kha a si. Zumhpialmi hna nih Jehovah le Pathian Pennak ah Siangpahrang in rian pek a simi Jesuh kha an ralchanh hna i midang zong an sinah i tel ve dingin an forh hna. (Rom 1:25) Jehovah a biami hna kha lunghrinnak ngeihter an duh hna. Hmasa Khrihfa hna lakah cheukhat cu zumhpialmi an hung si bantukin tuchan zongah an um ve. (2 Thesalon 2:3) Jehovah cungah zumhfek tein a ummi hna cu zumhpialmi hna he zeiti lam hmanhin an i pehtlai lo. Zumhpialmi hna ruahnak a langhtermi ca rel asiloah an bia ngaih awkah midang kha kan i hnekter hna awk a si lo. Jehovah cungah zumhfek tein kan um i amah lawng kha kan biak.

▸ Ṭhen 5, catlangbu 9

Moses Nawlbia tangah a ummi Israel miphun nih Jehovah kha an sualnak ngaihthiam awkah an nawl. Remnak raithawinak caah biakinn ah facang, chiti le saram hna an i put. Cuticun Israel mi nih  an miphun ningin siseh, pumpak pakhat cio in siseh Jehovah nih an sualnak ngaihthiam a duh ti kha an hngalh. A hnuah Jesuh nih kan sualnak khuhnak caah a nunnak a pek hnu cun mah remnak sernak ca i raithawinak kha pek a hau ti lo. Jesuh nih a tlingmi raithawinak kha “voikhat ah za lakin” a pek.—Hebru 10:1, 4, 10.

▸ Ṭhen 7, catlangbu 6

Moses Nawlbia nih Israel mi kha saram einak nawl a pek hna. Cun raithawinak ca zongah hmannak nawl a awnh hna. (Levitikas 1:5, 6) Asinain Jehovah nih a miphun kha saram pawl puarhrangpi in pehtlaih awkah cun a awnh bal hna lo. (Phungthlukbia 12:10) A tak ti ahcun Nawlbia ah saram pawl kha harnak in a hupphengmi phunglam hna aa tel. Israel mi cu an saram pawl kha ningcang tein zohkhenh awkah nawl pek an si.—Deuteronomi 22:6, 7.

▸ Ṭhen 7, catlangbu 6

Thi Cheubang. Thi cu a bik in phunli in ṭhen a si i thi sen, thi rang, thi tlangtete [platelets] le thi a hang [plasma] an si. Mah phunli kha a hmetete in an ṭhen ṭhan i mah kha thi cheubang tiah auh a si. a

Khrihfa a simi nih cun thi asiloah thi phunli ah aa telmi pakhatkhat paoh kha rawnh kan duh lo. Asinain thi cheubang tah kan cohlan awk a si maw? Baibal nih mah kong he aa tlaiin a dikthliar in a chim lo. Cucaah Khrihfa kip nih Baibal in cawnpiakmi an chiaṭha thleidannak lungthin cungah i hngat in biakhiahnak an tuah a hau.

Khrihfa cheukhat nih cun thi cheubang vialte kha an hrial. A ruang cu Pathian Nawlbia nih Israel mi kha zei bantuk saram thi hmanh kha ‘vawleicung ah nan thlet lai’ tiah a ti hna caah a si.—Deuteronomi 12:22-24.

Cheukhat nih cun a dang thimnak an tuah. An chiaṭha thleidannak  lungthin nih thi cheubang cheukhat kha cohlan awkah a awnh. A ruang cu mah thi cheubang hna nih nunnak kha a aiawh lo tiah an ruah caah a si.

Thi cheubang kong he aa tlaiin biakhiahnak na tuah tikah a tanglei biahalnak hna hi ruat:

• Thi cheubang vialte hrial ti cu zawtnak thlopnak caah asiloah thi pihnak caah sii cheukhat cohlan lo a si ti kha ka hngal maw?

• Thi cheubang pakhat asiloah mah nak tam deuh ka cohlan lonak a ruang asiloah ka cohlannak a ruang kha siibawi sinah zeitindah ka chim lai?

Siithlopnak. Khrihfa nih cun kan thi kha midang kan pe hna lo, cun khuaihlainak ca i hman ṭhan awk zongah kan thi kha a leng ah kan khong lo. Asinain mizaw pakhat i a thi kha siithlopnak caah hmannak a dang lam hna a um. Khrihfa pakhat cio nih kan thi kha khuaihlainak caah, zawtnak checknak caah asiloah thlopnak  caah zeitindah kan hman lai timi biakhiahnak kan tuah a hau. Cu bantuk lam hna hman tikah mizaw pakhat i a thi cu a sinin caan caankhat chung chuah a si men lai.—A kong tam deuh in hngalh awkah 2000, October 15, Vennak Innsang, cahmai 30-31 ah zoh.

Tahchunhnak ah, thisen cell filternak tiah auhmi thlopning phunkhat a um, mah cu khuaihlainak tuah hlanah mizaw pakhat i a thi kha an chuah i an karhter. A hnu i khuaihlainak tuah lio asiloah an tuah dih tlawmpal ah mah thi kha mizaw i a pum chungah an rawn ṭhan.

A dang thlopning pakhat cu cell khonnak a si. Mah thlopning cu mizaw i a thi kha an khon, an thianh i khuaihlainak tuah lio asiloah a dih hnu tlawmpal ah mizaw pum chungah rawn ṭhan kha a si.

Siibawi pakhat cio nih mah thlopning an hman daan cu aa dang cio. Cucaah Khrihfa nih cun khuaihlainak ca, zawtnak checknak ca asiloah thlopnak caah tiin kan cohlan hlanah kan thi kha zeitindah tawnghtham a si lai ti kha ṭha tein hngalh hmasa a hau.

Na thi hmangin siithlopnak he aa tlaimi biakhaihnak na tuah tikah a tanglei biahalnak hna hi ruat:

• Ka thi cheukhat cu ka pum a lengah luanter in caan caankhat chung a rauh hmanhah mah thi kha ka pum chung thi a si ko, ‘vawlei ah thlet’ a hau lai lo tiah ka chiaṭha thleidannak lungthin nih a awnh maw?—Deuteronomi 12:23, 24.

• Kaa thlop lioah ka thi cheukhat kha a lengah chuah in thianter, cun ka chungah rawn ṭhan a si ahcun Baibal in cawnpiakmi ka chiaṭha thleidannak lungthin kha a hnorsuang lai maw?

•   Keimah pumpak thi hmangin siithlopnak vialte alnak ah thi checknak, hemodialysis (thi thianhnak seh), seh hmangin lung le thin ṭawlnak vialte al zong aa tel ti kha ka hngalthiam maw?

Thi cheubang le kanmah thi hmangin siithlopnak he aa tlaiin biakhiahnak kan tuah hlanah Jehovah sinah lamhruainak hal le hlathlainak tuah hmasa a hau. (Jeim 1:5, 6) Cun biakhiahnak kan tuah tikah Baibal in cawnpiakmi kan chiaṭha thleidannak lungthin kha kan hman a hau. Ka sining ah nangmah hei um law zeidah na tuah lai tiah midang kha kan hal hna awk a si lo i kan biakhiahnak cung zongah huham kan ngeihter hna awk a si lo.—Rom 14:12; Galati 6:5.

▸ Ṭhen 7, catlangbu 11

Ziazalei thiannak ti tikah kan ziaza le kan tuahsernak cu Pathian mithmuh ah a thiang tinak a si. Ziazalei thiannak ah kan ruahmi, kan chimmi le kan tuahmi hna zong aa tel. Jehovah nih zei bantuk ziaza rawhralnak paoh kha hrial awkah nawl a kan pek. (Phungthlukbia 1:10; 3:1) Thil ṭhalo tuah awkah a kan lemsoi khomi thil sining kan ton hlan hmanhin Jehovah i a thiangmi a phunglam hna kha zulh awkah bia kan khiah awk a si. Kan lungthin a thian zungzal nakhnga Pathian sinah bawmhnak kan hal zungzal awk a si. Cun ziaza rawhral dingin a kan lemsoimi thil sining vialte kha al awkah bia kan khiah awk a si.—1 Korin 6:9, 10, 18; Efesa 5:5.

▸ Ṭhen 8, catlangbu 11

Aa dawhcah lomi ziaza timi ah biachimnak le tuahsernak in Pathian phunglam buar le ningzah a hngal lomi lungput hna aa tel. Cu bantuk thil a tuahmi pakhat nih Pathian nawlbia a upat lo kha a langhter. Mi pakhat nih aa dawhcah lomi thil a tuah tikah biaceihnak kawmiṭi nih mah kong kha an tawnghtham lai. Thianlonak timi ah a hmaan lomi tuahserhnak a phunphun aa tel. Thil sining a hmet ngan cungah i hngat in thianlonak ah aa telmi thil sining  cheukhat cu Khrihfabu i biaceihnak kawmiṭi nih an tawnghtham a hau men lai.—Galati 5:19-21; Efesa 4:19; a kong tam deuh in hngalh awkah 2006, July 15, Vennak Innsang i “Careltu Hna Sinin Biahalnak” timi ah zoh.

▸ Ṭhen 9, catlangbu 7; Ṭhen 12, catlangbu 10

Jehovah nih nupa umṭinak cu nu le va kar i dawtnak langhternak le a thiangmi in a sermi a si. Asinain pakhatkhat nih amah tein di i riamhternak a tuah asiloah nuamhnak caah ningcang loin a chiaṭha kha a hman ahcun a thiang lomi lam in nupa sinak kha a tuahmi a si. Mah nih Jehovah he an i pehtlaihnak kha a rawhter khawh. Cun a ṭhalomi duhnak a ngeihter khawh i nupa umṭinak kha aa tlak lomi lam in a hmuhter khawh. (Kolose 3:5) Cu bantuk a thiang lomi ziaza a ngeimi nih mah kha ngol awkah aa harh ko lai. (Salm 86:5; 1 Johan 3:20) Nang zong cutin na si ve ahcun Jehovah sinah lungtak tein thlacam law bawmhnak hal. A thiang lomi ruahnak aan ngeihter khomi a thurhnawmmi hmanthlak zoh ti bantuk kha hrial. Khrihfa a simi na nu le na pa, asiloah Jehovah phunglam a upatmi na hawi pakhatkhat kha chim. (Phungthlukbia 1:8, 9; 1 Thesalon 5:14; Titas 2:3-5) A thiangmi ziaza ngeih awkah naa zuammi kha Jehovah nih a hmuh i a sunsak ti kha na zumh khawh.—Salm 51:17; Isaiah 1:18.

▸ Ṭhen 9, catlangbu 9

Innchunghawi pakhat nak tam ngeih khawh a simi phunglam kha nupi tampi ngeihnak tiah auh a si. Jehovah nih ṭhitumnak cu nu pakhat le pa pakhat caah a sermi a si. Hlanlio Israel chan ah Pathian nih pa pawl kha nupi pakhat nak tam ngeih awkah a awnh hna, asinain mah cu a hramthawk i aa tinhnak a si lo. Tuchan ah Jehovah nih a mi pawl kha nupi tampi ngeih awkah a awnh ti hna lo. Pa pakhat nih nupi pakhat lawng ngeih khawh a si i nu pakhat nih va pakhat lawng ngeih khawh a si.—Matthai 19:9; 1 Timote 3:2.

▸ Ṭhen 10, catlangbu 12

Jehovah nih nu le va kha an nun chung hmunkhat ah umṭi dingin a timhpiak hna. (Genesis 2:24; Malakhi 2:15, 16; Matthai 19:3-6; 1 Korin 7:39) Innchunghawi pakhat nih nupa sualnak a tuah lawnglawng ah maknak nawl a awnh. Cu bantuk thil sining ah sualnak a ngei lomi nih sualnak a tuahtu kha ka ma lai maw, ma lai lo timi biakhiahnak nawl Jehovah nih a pek.—Matthai 19:9.

A caan ah an innchunghawi nih nupa sualnak a tuah lo hmanhah i ṭhen dingin Khrihfa cheukhat nih bia an khiah men lai. (1 Korin 7:11) A tanglei ah langhtermi thil sining hna ah Khrihfa pakhat nih i ṭhen dingin khua a ruah men lai.

• A zohkhenh duh hna lo: Vale nih an innchungkhar kha thilri chawva lei in an zohkhenh duh hna lo, mah cu ei-din le tangka an pek duh hna lomi kha a si.—1 Timote 5:8.

• Pumsalei fahnak a pek hna: Pumsalei fahnak pek timi cu an ngandamnak asiloah an nunnak caah ṭihnung a si tiah an ruahmi kha a si.—Galati 5:19-21.

• Jehovah he an i pehtlaihnak ah dawnkhantu a si: Vale asiloah nupile nih Jehovah biak lo awkah an khenkham tukmi hna kha a si.—Lamkaltu 5:29.

▸ Ṭhen 11, catlangbu 19

Kan dihlak in thangṭhatnak le thapeknak kan herh. (Phungthlukbia 12:25; 16:24) Dawtnak le nemnak bia hna in pakhat le pakhat kan i hnem kho i thazaang kan i pe kho. Cu bantuk tuahsernak nih unau pawl kha a har tukmi thil an ton hmanhah inkhawhnak ngeih awk le Jehovah biak zungzal awkah a bawmh khawh hna. (Phungthlukbia 12:18; Filipi 2:1-4) Mi pakhat cu a lung a dongh tuk tikah a bia kha upatnak tein ngaihpiak awk le a intuarnak hngalhthiampiak awkah kan i zuam ding a si. Mah nih amah bawmh awkah kan chim khawhmi le kan tuah khawhmi kha hngalh awkah a kan bawmh lai. (Jeim 1:19) Unau pawl nih an herhmi kha hngalhthiam awkah hmuitinh chia. Hrimhnak taktak an hmuh khawhnak,  hnemhnak le thazaang petu Hram a simi Pathian sin lungthin pek awkah bawm hna.—2 Korin 1:3, 4; 1 Thesalon 5:11.

▸ Ṭhen 12, catlangbu 16

Baibal nih ṭhitumnak he aa tlaiin cuset khaset timi phunglam a chim lo. Hmunkhat le hmunkhat an tuahning phungphai le cozah halmi cu an i dang cio. (Genesis 24:67; Matthai 1:24; 25:10; Luka 14:8) Ṭhitumnak ah a biapi bikmi cu nuva hna nih Jehovah hmaiah an tuahmi biakamnak kha a si. Nuva tampi nih an chungkhar le an hawikom hna hmaiah an biakamnak kha an chim i Khrihfa upa pakhat nih Baibal hrambunh in phung a chim. Ṭhitumnak ah a rami kha zeitindah rawl kan dangh hna lai timi kong he aa tlai zongin biakhiahnak an tuah a hau. (Luka 14:28; Johan 2:1-11) An i ṭhitumnak puai kha zeitin an timhtuah hmanhah Jehovah thang a ṭhattermi a si awk a si. (Genesis 2:18-24; Matthai 19:5, 6) A ṭhami biakhiahnak tuah awkah Baibal phunglam nih a bawmh khawh hna. (1 Johan 2:16, 17) Rawldumnak ah zu dangh dingin an timh ahcun ṭha tein an tlangtlak hna awk a si. (Phungthlukbia 20:1; Efesa 5:18) Hlasaknak le nuamhnak an tuah ahcun mah nih Jehovah thang a ṭhatter nakhnga an timhtuah awk a si. Khrihfa nuva hna nih an puai ni lawng ah lungthin pek loin Pathian le pakhat le pakhat an i pehtlaihnak tu kha biapi ah an chiah awk a si.—Phungthlukbia 18:22; a kong tam deuh in hngalh awkah 2006, October 15, Vennak Innsang, cahmai 18-31 ah zoh.

▸ Ṭhen 13, catlangbu 18

Baibal phunglam cungah hram aa bunhmi a ṭhami biakhiahnak tuah kha kan duh. Tahchunhnak ah, unau pakhat cu Jehovah Tehte a si lomi a innchunghawi nih dinh caan ah a rualchan pawl he rawl i hrawmṭi awkah a sawm men lai. Nangmah hei si law zeidah na tuah lai? Na chiaṭha thleidannak nih kal awkah a awnh ahcun na innchunghawi kha rawl hrawmnak ah Khrihfa phungphai he aa ralkahmi aa tel ahcun kaa tel kho lai lo tiah na chimh khawh. Mah rawl  hrawmnak ah ka kal ahcun midang tlukrilhtertu ka si lai maw ti zong na ruah a hau.—1 Korin 8:9; 10:23, 24.

Asiloah rianngeitu nih biaknaklei puai tuah caan ah laksawng aan pek men lai. Mah tikah laksawng kha na al awk a si maw? Al a hau lo. Mah laksawng kha ka cohlang lai maw, cohlang lai lo timi na biakhiahnak cu rian ngeitu i a hmuhning cungah tampi aa hngat ko lai. Rianngeitu nih mah laksawng kha puai he aa tlaimi in a hmu maw? Asiloah aa lawmhnak a langhter sawhsawhnak men dah a si? Mah kong le a dang kong hna tuaktan in mah laksawng kha ka cohlang lai maw, cohlang lai lo ti kha bia na khiah a hau lai.

A dang thil sining pakhat cu mi pakhat nih biaknaklei puai tuah caan ah laksawng aan pek i “mah puai hi na tuah lo ti cu ka hngalh ko nain laksawng pek kaan duh” tiah aan ti men lai. Mah pa cu dawtnak a ngeimi a si men lai. Phundang in na zumhnak hneksak aan duhmi maw a si asiloah mah puai ah telter aan duhmi maw a si ti kha ruah awkah a ruang a um maw? Mah kong hna na ruah hnuah laksawng ka cohlang lai maw, cohlang lai lo ti cu nangmah biakhiahnak a si. Kan dihlak in kan biakhiahnak cu a thiangmi chiaṭha thleidannak a kan ngeihtermi le Jehovah cungah zumhfek tein a kan umtermi siter kan duh.—Lamkaltu 23:1.

▸ Ṭhen 13, catlangbu 22

Thil sining tam deuh ah lung i khat lonak kha dai tein kan tawnghtham colh caah a nganmi kongkau ah aa chuah men lai lo. (Matthai 5:23-26) Khrihfa dihlak caah a biapi bikmi cu Jehovah thangṭhatnak le Khrihfabu lungrualnak kha a si awk a si.—Johan 13:34, 35; 1 Korin 13:4, 5.

Khrihfa karlak ah chawlehnak kong he aa tlaiin lung i khah lonak a um tikah biaceihnak zung phanhter loin tawnghtham an i zuam awk a si. 1 Korin 6:1-8 ah lamkaltu Paul nih Khrihfa karlak ah a ummi taza cuainak he aa tlaiin ruahnak a cheuhmi hna kha kan hmuh. Unau pawl biaceihnak zung an phanhmi nih Jehovah le Khrihfabu min thang a chiatter khawh. Thangchiattu asiloah hlengtu in sualpuh an si tikah Khrihfa hna nih an tuah awk a simi  thil pathum kha Matthai 18:15-17 nih a langhter. (1) Thil sining kha anmah tein tawnghtham awkah an i zuam hmasa awk a si. (2) An hlawh a tlin lo ahcun Khrihfabu chung i nutling, patling a simi unau pakhat asiloah pahnih kha bawmhnak an hal khawh hna. (3) Mah hnuah a herh ahcun Khrihfa upa phu kha an hngalhter khawh hna. Cu bantuk thil sining ah daihnak in remnak an hmuh khawh nakhnga Khrihfa upa nih Baibal phunglam hmangin an bawmh khawh hna. Pakhatkhat nih Baibal phunglam kha zulh a duh lo ahcun Khrihfa upa nih biaceihnak an tuah a hau men lai.

Maknak, fale zohkhenhnak, makmi nupi pek ding, rulhnak caah pekmi aamahkhan, bank kharnak asiloah rovuih ca ti bantuk thil sining hna ah upadi ningin taza cuai a hauh caan a um. Khrihfa pakhat nih cu bantuk thil sining ah upadi lei in thil sining a tawnghtham tikah Paul ruahnak cheuhnak a zulh lomi a si lo.

Khrihfa pakhat nih tlaihhremnak, ngakchia ningcang loin tuaitamnak, dohnak, firnak, thahnak ti bantuk a nganmi zaangennak hna he aa tlaiin nawlngeitu sin report a tuah tik zongah Paul ruahnak cheuhnak a zulh lomi a si lo.

▸ Ṭhen 14, catlangbu 14

Eden dum thawkin Satan nih mi kha hlen awkah aa zuam peng. (Genesis 3:1-6; Biathlam 12:9) An ruahnak kha ka hrawh khawh ahcun thil ṭhalo ka tuahter khawh hna ti kha a hngalh. (2 Korin 4:4; Jeim 1:14, 15) A ruahnak hlorh awk le cohlan awktlakmi lawhter awkah ramkhel lei, biaknaklei, chawlehnak, nuamhsaihnak, fimcawnnak le a dang thil tampi kha a hman.—Johan 14:30; 1 Johan 5:19.

Satan nih mi hlennak caah a caan tampi ka ngei ti lo ti kha a hngalh. Cucaah mi tam khawh chung tam hlen khawh awkah a si khawh chungin aa zuam. A hleiin Jehovah a biami hna kha lam pialter a duh hna. (Biathlam 12:12) Kan i ralrin lo ahcun Satan nih kan ruahnak kha duhsah duhsah in a hrawh khawh. (1 Korin 10:12) Tahchunhnak ah, Jehovah nih chungkhar kha a zungzal in hmunhter a duh. (Matthai 19:5, 6, 9) Asinain tuchan mi tampi nih ṭhitumnak  kha hnatlaknak sawhsawh in an hmuh caah fawi tein an rawhter khawh. Video le TV program tampi zong nih mah ruahnak kha an hlorh. Ṭhitumnak he aa tlaiin vawlei hmuhning kha kan i iapter awk a si lo.

Satan nih kanmah hlen awkah a hmanmi a dang lamkhat cu zalon duhnak lungput a hlorhmi kha a si. (2 Timote 3:4) Kan i ralrin lo ahcun Jehovah nih rian a pekmi nawlngeitu pawl kan upat hnanak cu a tlau kho. Tahchunhnak ah, unaupa pakhat nih Khrihfa upa pawl i lamhruainak kha a hun ralchanh men lai. (Hebru 12:5) Asiloah unaunu pakhat nih chungkharlu sinak he aa tlaimi Jehovah timhtuahnak cungah biahalnak a hun tuah men lai.—1 Korin 11:3.

Kan ruahnak cungah Satan huham i iapter lo awkah bia kan khiah awk a si. Mah canah Jehovah ruahnak kha i zohchunh in ‘cunglei thil tu kha ruah’ kan duh.—Kolose 3:2, NW; 2 Korin 2:11.

▸ Ṭhen 16, catlangbu 9

Kan dihlak in ngandam kha kan duh i kan zawt tikah a ṭha bik in kan i thlop. (Isaiah 38:21; Marka 5:25, 26; Luka 10:34) Tuchan ah siibawi pawl le midang sinin sii lei thiamnak le siithlopning tampi kan hmuh. Kan cohlan dingmi siithlopning he aa tlaiin biakhiahnak kan tuah tikah Baibal phunglam zulh cu a biapi. Zungzal in ngandamnak a kan pe khotu cu Pathian Pennak lawnglawng a si ti kha kan i cinken. Jehovah biaknak kha zeirel lo tiangin kan ngandamnak kong ah lungthin pek kha kan duh lo.—Isaiah 33:24; 1 Timote 4:16.

Khuachia ṭhawnnak he aa tlaimi siithlopnak vialte kha ralring tein kan hrial a hau. (Deuteronomi 18:10-12; Isaiah 1:13) Cucaah zei bantuk siithlopning siseh, sii siseh kan cohlan hlanah mah he aa tlaimi kong le mah nih zei ruahnak dah a hlorh ti kha hngalh awkah kan i zuam a hau. (Phungthlukbia 14:15) Satan nih khuachia thiamnak kha hmangin hlen a kan duh ti kha kan i cinken a hau. Siithlopning pakhat cu khuachia thiamnak he aa pehtlai tiah lunghrinnak kan ngeih ahcun mah kha hrial cu a ṭha bikmi a si.—1 Peter 5:8.

▸ Ṭhen 16, catlangbu 18