1, 2. Jehovah nih a sunglawimi zei laksawng dah a kan pek?

 JEHOVAH nih kan dihlak in a sunglawi tukmi laksawng a kan pek. Mah cu nunnak laksawng a si. (Genesis 1:27) Jehovah nih a ṭha bikmi nunnak ngei hna seh ti a kan duh. Cucaah a ṭhami biakhiahnak tuah khawh awkah a kan cawnpiakmi Baibal phunglam hna a kan pek. “Chia le ṭha thleidan khawhnak” ngeih awkah a kan bawmmi mah phunglam hna kha kan hman awk a si. (Hebru 5:14) Cutin kan tuah ahcun ṭha tein khuaruah khawh awkah cawnpiak dingin Jehovah kha kan awnhmi a si lai. Pathian phunglam ningin kan nung i mah nih kan nunning a ṭhatter deuhmi kan hmuh tikah mah phunglam hna cu zeitluk in dah man a ngeih ti kha kan hun hngalh lai.

² Nunnak ah buaibainak in a khat. A caan ah Baibal lamhruainak fiang tein a um lomi thil sining hna a um kho. Tahchunhnak ah, thi aa telmi siithlopnak kong he aa tlaiin biakhiahnak tuah a herh kho men. Jehovah lung a lawmhtermi biakhiahnak kha zeitindah kan tuah khawh lai? Nunnak le thi kongah Jehovah hmuhning a kan cawnpiakmi phunglam hna kha Baibal ah a um. Mah phunglam hna kha kan hngalhthiam ahcun a ṭhami biakhiahnak tuah khawh awk le a thiangmi chiaṭha thleidannak lungthin ngeih awkah a  kan bawmh lai. (Phungthlukbia 2:6-11) Mah phunglam cheukhat kong kha i ruah hna u sih.

3, 4. (a) Pathian nih thi kong he aa tlaiin a hmuhning kha zeitindah a langhter? (b) Thi nih zeidah a aiawh?

³ Thi nih nunnak kha a aiawh caah thi cu a sunglawimi a si tiah Baibal nih a kan cawnpiak. Nunnak cu Jehovah caah a sunglawi tukmi a si. Kain nih a naupa a thah hnuah Jehovah nih hitin a ti: “Nangmah nih na chuahmi na nau thisen nih khan vawlei in a ka auh lengmang ko.” (Genesis 4:10) Kain nih Abel kha a thah tikah a nunnak a lakmi a si. Abel a thi nih a nunnak kha a aiawh.

⁴ Noah chan i Buanchukcho a tlun hnuah Pathian nih minung kha sa einak nawl a awnh hna. Asinain hitin fiang tein a ti hna: “Sa kha a chung i thi a um lioah cun nan ei lai lo, zeicahtiah nunnak cu thi cu a si.” (Genesis 9:4) Mah nawlbia cu kanmah i telin Noah tefa dihlak he aa pehtlaimi a si. Jehovah hmuhnak ah thi nih nunnak a aiawh ti cu a fiang ko. Kannih zong thi he aa tlaiin cutin kan hmuh ve awk a si.—Salm 36:9.

5, 6. Nunnak le thi kong he aa tlaiin Jehovah hmuhning kha Moses Nawlbia nih zeitindah a langhter?

⁵ Jehovah nih Moses sinah hitin Nawlbia a pek: “Ahohmanh nih zei thi hmanh a ei ahcun, thi a eimi cu ka hmai ka chiat hnawh lai i a mi hna chungin ka hlonh lai. Zeitintiah titsa nunnak cu thi chungah a um.”—Levitikas 17:10, 11.

⁶ Mi pakhatkhat nih ei awk caah saram a thah tikah a thi kha vawlei ah a thlet lai tiah Moses Nawlbia nih a ti. Mah nih mah saram i a nunnak cu a Sertu Jehovah  sinah pek ṭhan a simi kha a langhter. (Deuteronomi 12:16; Ezekiel 18:4) Asinain Israel mi nih saram thi an chuah tikah dorkhat hmanh tang lo tiangin chuah awkah Jehovah nih aa ruahchan lo. A zatawk in a thi an chuah hnu ahcun a sa kha a thiangmi chiaṭha thleidannak lungthin he an ei khawh. Saram thi an upat an langhternak thawngin nunnak a Petu Jehovah an upat kha an langhter. Nawlbia nih Israel mi kha an sualnak thianhnak caah saram in raithawi awkah a fial hna.—A Donghnak I Fianternak 19 le 20 ah zoh.

7. David nih thi a upatnak kha zeitindah a langhter?

⁷ Filistin mi he an i doh lioah David nih a tuahmi thil in thi i a man kha kan hngalh khawh. David a ti a hal tukmi kha a mi pawl nih an hmuh tikah ṭih a nung tukmi ral ram ah an nunnak thap in ti an va thanpiak. Asinain ti an rak put tikah David nih a ding duh lo i “BAWIPA hmaiah khan a bungh.” David nih hitin a ti: “Maw BAWIPA, mah hi cu ka tuah hrimhrim hnga lo. Thih le thih ti in a kalmi hna thi cu ka din ko hnga maw?” David nih Pathian caah nunnak le thi cu zeitluk in dah a sunlawi ti kha a hngalh.—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Tuchan Khrihfa hna nih thi kha zeitindah kan hmuh awk a si?

⁸ Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna chan a phanh tikah Pathian miphun nih saram raithawinak pek a hau ti lo. Asinain thi kong he aa tlaiin a hmaanmi hmuhnak an ngeih a hau rih. Khrihfa hna nih an zulh a herhmi Nawlbia pakhat cu ‘thi ei i sum kha’ a si. Mah cu nupa sualnak tuah le siasal biak bantukin hrial awkah a biapimi a si.—Lamkaltu 15:28, 29.

⁹ Tuchan zongah cutin a si ve. Khrihfa a simi nih cun Jehovah cu nunnak Hram a si i nunnak vialte a ngeitu a si ti kha kan hngalh. Cun thi cu a sunglawi tukmi le  nunnak a aiawhmi a si ti zong kan hngalh. Cucaah thi aa telmi siithlopning kong he aa tlaiin biakhiahnak kan tuah tikah Baibal phunglam hna kha ṭha tein kan ruah awk a si.

10, 11. (a) Jehovah Tehte Hna nih thirawnh le thi phunli hmannak he aa tlaiin zeitindah an hmuh? (b) Khrihfa pakhat cio nih zei bantuk pumpak biakhiahnak dah an tuah a herh?

¹⁰ “Thi ei kha i sum u” timi ah thi ei asiloah din lawng a si lo ti kha Jehovah Tehte Hna nih an hngalhthiam. Mah cu pum chungah zeiti lam hmanhin thi luhter lo kha a chim duhmi a si. Mah ah thirawnh, thihlut le thirawnh ding caah mah thi i fim hna aa tel. Cun thi kha thisen cell, thirang cell, thi tlangtete [platelet] le thi a hang [plasma] tiah a bik in phunli ah ṭhen a si i mah thi phunli i rawnh lo zong aa tel.

¹¹ Mah thi phunli kha a hmetete in an ṭhen ṭhan i thi cheubang tiah auh a si. Thi cheubang hna kha kan cohlang lai maw, cohlang lai lo ti kha Khrihfa pakhat cio nih biakhiahnak kan tuah a hau. Cun mizaw pakhat nih amah thi kha hmangin siithlopnak zongah cutin a si ve. Khrihfa pakhat nih a thi kha khuaihlainak caah, zawtnak checknak caah asiloah thlopnak caah zeitindah kan hman lai ti kha pumpak pakhat cio nih biakhiahnak kan tuah a hau.—A Donghnak I Fianternak 21 ah zoh.

12. (a) Kan chiaṭha thleidannak lungthin ningin biakhiahnak kan tuahmi cu Jehovah caah zeicah a biapit? (b) Siithlopning he aa tlaiin zeitindah a ṭhami biakhiahnak kan tuah khawh?

¹² Chiaṭha thleidannak lungthin ningin biakhiahnak kan tuahmi kha Jehovah nih biapi ah a chia maw? A chiah. Jehovah nih kan ruahnak le kan lungput kha hngalh a duh. (Phungthlukbia 17:3; 24:12 rel.) Cucaah siithlopning he aa tlaiin biakhiahnak kan tuah  tikah Jehovah lamhruainak hmuh awkah thlacam le siithlopning he aa tlaiin hlathlainak tuah a hau. Mah hnuah Baibal in cawnpiakmi chiaṭha thleidannak lungthin kha hmangin biakhiahnak kan tuah lai. Ka sining ah hin nangmah hei si law zeidah na tuah lai tiah kan hal hna awk a si lo i kan biakhiahnak cungah midang huham kan i iapter awk a si lo. Khrihfa pakhat cio nih “kanmah le kan thil cio cu kanmah te nih kan i phorh awk a si.”—Galati 6:5; Rom 14:12.

13. Thi kong he aa tlaimi Jehovah nawlbia le phunglam in Jehovah kong zeidah kan hngalh?

¹³ Jehovah pekmi nawlbia vialte cu kanmah ṭhatnak caah a si i mah nih a kan dawtnak kha a langhter. (Salm 19:7-11) Asinain a nawlbia nih ṭhatnak a kan pek ca men ah a nawl kan ngaihmi a si lo. Pathian kha kan dawt caah a nawl kan ngaihmi a si. Jehovah kan dawtnak nih thirawnh kha hrial awkah a kan forh. (Lamkaltu 15:20) Mah cu kan ngandamnak ca zongah hupphengtu a si. Tuchan mi tampi nih thirawnh ṭih a nunnak kong cheukhat kha an hngalh. Cun siibawi tampi zong nih thi tel loin khuaihlainak tuah cu mizaw ngandamnak caah a ṭha bik ti kha an cohlan. Jehovah phunglam cu a ṭha bikmi le dawtnak aa telmi a si ti cu a fiang.—Isaiah 55:9 rel; Johan 14:21, 23.

14, 15. (a) Jehovah nih a miphun pawl huhphenh awkah zei nawlbia dah a pek hna? (b) Mah nawlbai hnulei ah a ummi phunglam hna kha zeitindah na zulh khawh?

¹⁴ Pathian nawlbia cu a zungzal in a miphun caah ṭhatnak a pemi a si. Jehovah nih hlanlio Israel mi kha a fakmi khawnden sualnak in i huhphenhnak caah nawlbia a pek hna. Tahchunhnak ah, nawlbia pakhat nih innsak tikah inncung in pakhatkhat an tlak sual nakhnga  lo tlakdawn ser awkah inn-ngeitu kha nawl a pek hna. (Deuteronomi 22:8) A dang nawlbia pakhat cu saram kongah a si. Mi pakhat nih suk a hmangmi cawtum a ngeih ahcun midang a suk hna nakhnga lo le mi a thah sual hna nakhnga lo hren awkah rian a ngei. (Exodus 21:28, 29) Israel mi pakhat nih mah nawlbia hna kha a zulh lo i mi an thih sual ahcun a cungah thisen mawhnak a tlung lai.

¹⁵ Jehovah caah nunnak cu a sunglawi ti kha mah nawlbia hna in kan hngalh khawh. Mah hngalhnak nih zeitindah a kan ṭhathnemh awk a si? Kan inn le kan mawṭaw, kan cycle pawl kan zohkhenhning, kan mawnghning le nuamhsaihnak kan i thimning in nunnak kan upat kha kan langhter awk a si. Mi cheukhat, a hleiin mino pawl cu zei thil an ton hmanhah an zei a poi lo, ṭih a nungmi thil hna kha zei ah an rel lo. Asinain Jehovah nih cutin umter a kan duh lo. Kanmah nunnak a si ah, midang nunnak a si ah a biapimi in hmuhter a kan duh.—Phungchimtu 11:9, 10.

16. Jehovah nih nau hrawhnak kha zeitindah a hmuh?

¹⁶ Jehovah caah mikip i an nunnak cu a sunglawi. A chuak rih lomi ngakchia hmanh a caah an sunglawi. Moses Nawlbia ah mi pakhat nih fa a pawimi nu kha a khawn sual i a nu asiloah a fa a thih ahcun a khawng sualtu kha lainawngtu in Jehovah nih bia a ceih lai. Mah cu a khawn sualmi a si hmanhah pakhatkhat an thih caah nunnak caah nunnak pek ding tiah a chim duhmi a si. (Exodus 21:22, 23 rel.) A chuak rih lomi ngakchia hmanh Pathian caah cun a nungmi an si. Cutin a si ahcun nau hrawhnak kha Pathian nih zeitindah a hmuh lai tiah na ruah? Kum fatin a chuak rih lomi nau a nuai leng in hrawh an simi a hmuh tikah Pathian cu zeitindah a um lai tiah na ruah?

17. Jehovah a hngalh hlanah nau a hrawk balmi nu pakhat kha zeinihdah a hnemh khawh?

 ¹⁷ Nu pakhat nih nau hrawhnak he aa tlaiin Jehovah hmuhning a hngalh hlanah a rak hrawh bal ah tah zeitin? Jesuh raithawinak cungah i hngat in Jehovah nih a ka ngaihthiam khawh ti kha a zumh khawh. (Luka 5:32; Efesa 1:7) Lungtak in aa ngaihchih ahcun hlanah a tuahmi palhnak ruangah ka sual timi ruahnak a ngeih awk a si ti lo. “BAWIPA cu zaangfahnak le dawtnak in a khat, . . . Nichuahlei le nitlaklei an i hlat tluk khin kan sualnak cu kanmah he i hlaat ah a kan ṭhialpiak.”—Salm 103:8-14.

18. Huatnak lungput kha hloh awkah zeicah kan si khawh chungin kan i zuam awk a si?

¹⁸ Pathian pekmi nunnak laksawng upatnak cu lungthin in a rami a si. Mah ah midang kan hmuh hnaning zong aa tel. “A unau a huami paoh cu lainawng a si” tiah lamkaltu Johan nih a ṭial. (1 Johan 3:15) Kan hun i hngalh hlanah mi pakhat cung i lungtlinlonak cu huatnaklei ah a ṭhang kho. Huatnak nih midang kha upat loin a umter khawh. A hmaan loin sualpuhnak a chuahter khawh asiloah thi seh ti hmanh a duhter khawh. Jehovah nih midang cung i kan intuarnak kha a hngalh. (Levitikas 19:16; Deuteronomi 19:18-21; Matthai 5:22) Mi pakhat cungah huatnak lungput kan ngei ti kan hngalh ahcun mah kha hloh awkah fakpi in kan i zuam a hau.—Jeim 1:14, 15; 4:1-3.

19. Zaangennak he aa tlaiin Jehovah hmuhnak cu zeitindah kan cungah huham a ngeih awk a si?

¹⁹ Nunnak kan sunsaknak langhter khawhnak lam pakhat a um rih. Salm 11:5 ah Jehovah nih “zaangennak a duhmi kha a thinlung dihlak in a huat hna”  tiah a ti. Zaangennak aa telmi nuamhsaihnak kha kan i thim ahcun zaangennak a duhmi bantuk kan si lai. A puarhrangmi bia, ruahnak le hmanthlak hna kha kan lungthin chungah luhter cu zeicah kan duh lai? Mah canah kan lungthin chungah a thiangmi le a daimi ruahnak hna rawn kan duh.—Filipi 4:8, 9 rel.

20-22. (a) Satan vawlei kha Jehovah nih zeitindah a hmuh? (b) Pathian miphun nih “vawlei ta” an si lo kha zeitindah an langhter khawh?

²⁰ Satan vawlei nih nunnak kha a upat lo. Mah kha Jehovah nih thisen mawhnak, phundang cun lainawnnak in a hmuh. Kumzabu tampi chungah ramkhel lei nawlngeitu hna nih Jehovah Tehte Hna telin mi nuai tampi kha an thah hna. Baibal nih mah nawlngeitu asiloah cozah pawl kha ṭih a nung tukmi le a puarhrangmi sahrang in a langhter hna. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Biathlam 13:1, 2, 7, 8) Tuchan vawlei ah hriamnam zuarnak cu chawlehnak ngan taktak a hung si. Mi a thihter khomi hriamnam hna zuarnak in a miak tampi an hmu. Cucaah “vawlei hi a pumpi in miṭhalo pa kut tangah a um” ti cu a fiang.—1 Johan 5:19.

²¹ Asinain a hmaanmi Khrihfa hna cu “vawlei ta” an si lo. Jehovah miphun cu ramkhel lei le raldohnak ah khoikalei hmanhah an ṭang lo. Anmah nih mi an thah hna lo bantukin mi a thatmi zei bantuk phu hmanh kha an bawm lo. (Johan 15:19; 17:16) Khrihfa a simi nih hremnak an ton tikah zaangennak in an lehrulh lo. Jesuh nih nan ral hmanh kha nan dawt hna awk a si tiah a kan cawnpiak.—Matthai 5:44; Rom 12:17-21.

²² Mi nuai tampi an thihnak a ruang ah biaknak zong aa tel ve. A hmaan lomi biaknak i vawlei empire a simi  A Liannganmi Babilon he aa tlaiin Baibal nih hitin a ti: “Profet hna le Pathian mi hna kha a chungah an thisen an chuah hna caah Babilon cu dantak a si cang; a si, vawleicung ah thah a simi vialte hna an thisen cu amah chungah cun hmuh an si dih.” Jehovah nih “ka mi hna chuak tuah u, amah chung khan chuak tuah u” tiah nawl a kan peknak a ruang kha na hngal maw? Jehovah a biami hna cu a hmaan lomi biaknak cheubang an si lo.—Biathlam 17:6; 18:2, 4, 24.

23. A Liannganmi Babilon in ‘chuah’ timi ah zei hna dah aa tel?

²³ A Liannganmi Babilon in ‘chuah’ timi cu a hmaan lomi biaknak he aa pehtlaimi zei hmanhah i tel ti lo kha a si. Tahchunhnak ah, biaknak pakhat i buchung mi sinak min cazin in kan min kha hloh a hau men lai. Asinain mah nakin tam deuh tuah a herh rih. A hmaan lomi biaknak i a ṭhalomi tuahsernak hna kha huat le hrial a hau. A hmaan lomi biaknak nih ziaza rawhralnak, ramkhel lei le hakkauhnak hna kha a awnh i tha hmanh a pek. (Salm 97:10 rel; Biathlam 18:7, 9, 11-17) Mah ruangah mi nuai tampi i an nunnak cu a liam.

24, 25. Jehovah hngalhnak nih lungdaihnak le a thiangmi chiaṭha thleidannak lungthin zeitindah a kan ngeihter khawh?

²⁴ Jehovah kan hngalh hlanah cun Satan vawlei i a ṭhalomi thil hna kha lam khatkhat in kan rak bawmh. Asinain atu cu kan i thleng cang. Tlanhnak man kha kan cohlan i kan nunnak kha Pathian sinah kan i pumpe. Mah tikah “Bawipa nih thlarau thazaang thar hmuhnak caanṭha” a kan pek. Pathian mithmai ṭha kan hmu timi hngalhnak nih lungdaihnak le a thiangmi chiaṭha thleidannak lungthin a kan ngeihter.—Lamkaltu 3:19, 20; Isaiah 1:18.

²⁵ Nunnak a upat lomi bu ah kan rak um bal hmanhah Jehovah nih tlanhnak man thawngin a kan ngaihthiam  khawh. Jehovah pekmi nunnak laksawng kha kan sunsak tuk. Midang kha Jehovah kong hngalh awk, Satan vawlei in chuah awk le Pathian he pehtlaihnak ṭha ngeih awkah kan si khawh chungin kan bawmh hna. Cuticun nunnak kan sunsaknak kha kan langhter.—2 Korin 6:1, 2.

26-28. (a) Jehovah nih Ezekiel kha a biapimi zei rian dah a pek? (b) Tuchan ah Jehovah nih zei tuah awkah dah a kan fial?

²⁶ Hlanlio Israel chan ah Jehovah nih profet Ezekiel kha a rauhhlan ah Jerusalem khua hrawh a si lainak kong ralrin pek awk le luatnak hmuh awkah zeidah tuah a herh ti cawnpiak awkah a fial. Ezekiel nih ralrin a pek hna lo ahcun mi pawl i an nunnak caah Jehovah nih Ezekiel kha ṭuanvo a lakter lai. (Ezekiel 33:7-9) Mah a biapi tukmi thawngpang kha a si khawh chungin a thanhnak thawngin nunnak a upat kha Ezekiel nih a langhter.

²⁷ A rauhhlan ah Satan vawlei hrawh a si lainak kong kha ralrin pek awk, Jehovah an hngalh nakhnga bawmh awk le vawlei thar ah an luh khawh nakhnga bawmh awkah Jehovah nih rian a kan pek. (Isaiah 61:2; Matthai 24:14) Mah kong thanh awkah kan si khawh chungin i zuam kan duh. Paul bantukin hitin chim kan duh ve: “Nannih lakah hin pakhatkhat nan tlau ahcun, keimah cu mawhchiat awk ka si hnga lo, ti hi a si. Zeicahtiah Pathian nih aa tinhmi kha a dihumnak in kaan chimh dih cikcek hna i ka nganhmi zeihmanh a um lo.”—Lamkaltu 20:26, 27.

²⁸ Kan nunnak ah thian a herhnak a dang sining hna a um rih. Mah lak i cheukhat kha a hnu ṭhen ah i ruah hna u sih.