1-3. (a) Nu pakhat nih a fapa kha zeicah thiang tein a chiah? (b) Jehovah nih a miphun kha zeicah thianter a duh hna?

 DAWTNAK a ngeimi nu pakhat nih a fapate kha sianginn kainak caah a timhtuah tiah na mitthlam ah cuanter hmanh. Ti a kholh i a thiangmi thil kha a hruk. Mah nih ngakchia kha a ngan a damter i a nu le a pa nih ṭha tein an zohkhenh ti kha a langhter.

² Kan Pa, Jehovah nih thiang tein um hna seh ti a kan duh. (Salm 18:26) Thiang tein umnak nih kan caah ṭhatnak a chuahter ti kha a hngalh. Thiang tein kan um tikah mah nih Jehovah kha thangṭhatnak a hmuhter lai.—Ezekiel 36:22; 1 Peter 2:12 rel.

 ³ Thiang tein um ti cu zei sullam dah a si? Thiang tein um cu kan caah zeicah a ṭhat? Mah kong hna kan i ruah tikah kanmah theng thlennak cheukhat tuah kan herhmi kha kan hmuh lai.

4, 5. (a) Zeicah thiang tein um kan herh? (b) Thiannak he aa tlaiin Jehovah hmuhning kha sermi thil nih zeitindah a kan cawnpiak?

⁴ Thiang tein um awkah Jehovah sinin kan cawn khawh. (Levitikas 11:44, 45) Thiang tein um a herhnak a biapi bikmi a ruang cu ‘Pathian bantuk si’ kan duh caah a si.—Efesa 5:1.

⁵ Thiannak he aa tlaiin Jehovah hmuhning kha sermi thil in tampi kan cawn khawh. Jehovah nih thli le ti a thian nakhnga kokek in aa helmi thil sining kha a ser. (Jeremiah 10:12) Minung ruangah vawlei a thurhnawmh tik hmanhah vawlei cu lam tampi in amah tein a thian ṭhanmi kha ruathmanh. Tahchunhnak ah, durbing in zoh lawngah hmuh khawh a simi a nungmi rungrul pawl kha Jehovah nih a ser hna. Mah rungrul pawl nih siivai ah a cang khomi thilri pawl kha ṭih a nung lomi thil in an thlen khawh. Mah cu a ṭha tukmi thlennak a si. Scientist pawl hmanh nih a thurhnawmmi kha thianter ṭhan awkah cu bantuk rungrul cheukhat kha an hman.—Rom 1:20.

6, 7. Jehovah a biami hna cu an thian a hau ti kha Moses Nawlbia nih zeitindah a langhter?

⁶ Jehovah nih Moses sinin Israel mi a pekmi hna Nawlbia ah thiang tein um cu zeitluk in dah a biapit ti kha kan hngalh khawh. Tahchunhnak ah, Jehovah nih an biaknak a cohlan nakhnga Israel mi cu pumsalei in an thian a hau. Remnak Ser Ni ah tlangbawi ngan cu ti voihnih aa kholh lai. (Levitikas 16:4, 23, 24) A dang  tlangbawi pawl zong nih rai an thawi hlanah an kut le an ke an i ṭawl ve lai. (Exodus 30:17-21; 2 Chanrelnak 4:6) Thil sining cheukhat ah thiannak he aa tlaimi nawlbia kha an zulh lo ahcun thih dan pek an si lai.—Levitikas 15:31; Nambar 19:17-20.

⁷ Tuchan ah tah zeitin? Nawlbia in Jehovah phunglam kong tampi kan cawn khawh. (Malakhi 3:6) Jehovah a biami hna cu thiang tein an um a hau ti kha nawlbia nih fiang tein a langhter. Jehovah phunglam cu aa thleng lo. Tuchan zongah amah a biami hna sinin thiannak kha aa ruahchan.—Jeim 1:27.

8. Zeiti lam hna in dah thiang tein kan um a herh?

⁸ Jehovah mithmuh ah a thiangmi si ti tikah kan pum, kan hnipuan le kan inn thiannak lawngin a za lo. Thiannak timi cu kan nunnak dihlak he aa pehtlai. Mah ah kan biaknak, kan ziaza le kan ruahnak hna zong aa tel. A thiangmi in Jehovah nih a kan hmuh nakhnga kan nunnak kip ah kan thian a hau.

9, 10. Kan biaknak thianter timi cu zei sullam dah a si?

⁹ A thiangmi biaknak. A hmaan lomi biaknak he zeiti lam hmanhin kan i pehtlaih awk a si lo. Israel mi cu Babilon i sal an taan lioah a ziaza a rawkral i siasal a biami hna lakah khua an sa. Profet Isaiah nih Israel mi cu an ram ah an kir ṭhan lai i a thiangmi biaknak an dirh ṭhan lai tiah a rak chimchung. Jehovah nih hitin a ti hna: “Babilon khan khulrang in chuak u. Tawngh lo ding timi thil kha tawng hna hlah u, thiang tein um u law khua kha chuahtak u.” Pathian an biaknak ah Babilon mi hna i a hmaan lomi biaknaklei cawnpiaknak, ziaza le phungphai hna kha an cawhkalh lai lo.—Isaiah 52:11.

 ¹⁰ Tuchan i a hmaanmi Khrihfa hna zong nih a hmaan lomi biaknak kha an hrial. (1 Korin 10:21 rel.) Vawleicung pumpi ah mi tampi nih an uarmi phunglam, nunphung le zumhnak hna cu a hmaan lomi biaknak cawnpiaknak cungah hram aa bunhmi an si. Tahchunhnak ah, nunphung tampi ah mi nih kan thih hnuah a nungmi pakhatkhat a um rih tiah an zumh. Mah zumhnak cungah i hngat in phungphai tampi a um rih. (Phungchimtu 9:5, 6, 10) Khrihfa a simi nih cun, cu bantuk phungphai hna kha kan hrial a hau. Cu bantuk phungphai cheukhat ah i tel ve dingin kan chungkhar mi nih an kan hnek men lai. Asinain Jehovah mithmuh ah a thiangmi si kan duh caah cu bantuk hneknak hna kha kan i teiter lo.—Lamkaltu 5:29.

11. Kan ziaza thianter timi cu zei sullam dah a si?

¹¹ A thiangmi ziaza. Jehovah mithmuh ah a thiangmi si kan duh ahcun nupa sualnak he aa tlaimi vialte kha kan hrial a hau. (Efesa 5:5 rel.) Baibal ah Jehovah nih “nu le pa sualnak kha hrial ko u” tiah a kan ti. A ziaza a rawkralmi le aa ngaichih lomi hna nih “Pathian pennak cu an co lai lo” tiah fiang tein a langhter.—1 Korin 6:9, 10, 18; A Donghnak I Fianternak 22 ah zoh.

12, 13. Zeicah kan ruahnak a thian a herh?

¹² A thiangmi ruahnak. Kan ruahmi ningin thil kan tuah tawn. (Matthai 5:28; 15:18, 19) Kan ruahnak a thian ahcun kan tuahsernak zong a thiang ve lai. Mitlinglo kan si caah a caan ah kan ruahnak a palh lai ti cu a hmaan ko. Cutin a si ahcun kan hloh colh awk a si. Cutin kan tuah lo ahcun kan lungthin cu a thiang ti lai lo. Kan ruah zungzalmi thil kha tuah kan hun duh men lai. Cucaah kan lungthin chungah a thiangmi ruahnak kha kan rawn a hau. (Filipi 4:8 rel.) Ziaza rawhralnak le  zaangennak aa telmi nuamhsaihnak hna kha kan hrial a hau. Cun kan relmi, kan zohmi le kan chimmi kong zongah kan i ralrin a hau.—Salm 19:8, 9.

¹³ Pathian dawtnak chungah kan hmunh khawh peng nakhnga kan biaknak, kan ziaza le kan ruahnak a thian a hau. Mah lengah pumsalei thianhhlimhnak zong Jehovah caah a biapi.

14. Pumsalei thian cu zeicah a biapit?

¹⁴ Kan pum le kan pawngkam a thian ahcun kanmah theng le kan pawngkam ah a ummi hna caah a ṭha. Kanmah theng kan i nuam lai i midang zong nih kanmah he um kha an duh lai. Asinain pumsalei ah thian a herhnak a biapi deuhmi a ruang a um. Thiang tein kan ummi nih Jehovah thang a ṭhatter. Mah hi ruathmanh: A zungzal in a thurmi ngakchia pakhat kha na hmuh tikah a nu le a pa kha na mawhchiat men hna lai. Cu bantukin kannih zong kanmahle kanmah kha ṭha tein kan i zohkhenh lo i thiang tein kan um lo ahcun mi nih Jehovah kha an thangchiat lai. Paul nih hitin a ti: “Kan rianṭuannak ah ahohmanh nih an kan soi nakhnga lo, ahohmanh an lam ah dawntu chiah kan duh lo. Kan i zuammi tu cu zei kan tuahnak hmanhah Pathian sal kan si ti langhter kha a si.”—2 Korin 6:3, 4.

15, 16. Thiang tein kan um nakhnga zeidah kan tuah khawh?

¹⁵ Kan pum le kan hnipuan. Kan pum thiang tein chiah cu nifa kan tuahmi thil ah aa tel a hau. Tahchunhnak ah, a si khawh paoh ahcun nifate ti kan i kholh. Kan kut kha ti le chatpiat in kan ṭawl, a hleiin rawl kan chuan hlan asiloah kan ei hlan, cun zunput  kan kal hnu le a thurmi thil pakhatkhat kan tawngh hnuah kan i ṭawl. Kut ṭawl cu a sawhsawhte a lo ko nain zawtnak rungrul khamnak ca le zawtnak i chawnh lonak caah a herhmi a si. Mah nih nunnak hmanh a khamh khawh. Zunput ṭha tein kan ngeih lo ahcun kan thurhnawm hlonhnak caah ṭha tein kan timhtuah khawh. Hlanlio Israel mi cu zunput ṭha tein an ngeih lo caah an zun le an ek kha minung umnak inn le ti hram he aa hlatnak hmun ah an kal i vawlei ah an phum.—Deuteronomi 23:12, 13.

¹⁶ Kan hnipuan cu aa dawhmi, a man a fakmi le hmanung bik fashion a si a herh lo. Asinain a thiangmi le zoh dawhmi a si awk a si. (1 Timote 2:9, 10 rel.) Kan i hruk-aih ningin Jehovah kha a zungzal in thangṭhatnak hmuhter kan duh.—Titas 2:10.

17. Kan inn le pawngkam kha zeicah thiang tein chiah kan duh?

 ¹⁷ Kan inn le pawngkam. Khoika i kan um hmanhah kan inn kha thiang tein kan chiah zungzal. Mawṭaw, sehbing, mawṭaw cycle le kan ngeihmi zei bantuk citmi thil paoh kha thiang tein kan chiah. A hleiin pumhnak le phungchim kalnak i kan hman tikah a thian awk a si. Phungchim ah midang kha a thiangmi vawlei paradis nunnak kong kan chimh hna. (Luka 23:43; Biathlam 11:18) A thiangmi vawlei thar nunnak caah atu in kan i timtuah ti kha kan inn le kan pawngkam thil nih an langhter khawh.

18. Biaknak caah hmanmi hmun kha zeicah thiang tein chiah kan duh?

¹⁸ Biaknak caah hmanmi hmun. Biakinn a si ah, civui tuahnak hmun a si ah kan i pumhnak kha thiang tein kan chiahnak thawngin thiannak cu kan caah a biapi ti kha kan langhter. Biakinn ah mithar pawl a voikhatnak an rat tikah biakinn a thianmi kha an hmuh tawn. Mah nih Jehovah thang a ṭhatter. Khrihfa buchungmi kip nih Biakinn thianhnak le remhnak ah bawmhnak caanṭha kan ngei.—2 Chanrelnak 34:10.

19. Zei hna dah kan hrial a herh?

¹⁹ Baibal ah kan hrial awk a simi, a ṭhalomi ziaza vialte kha a langhter lo nain cu bantuk thil he aa tlaiin Jehovah hmuhning hngalh awkah a bawmmi phunglam hna cu a langhter. Pathian nih kuak zuk, zu ningcang loin hman le ritnak siivai hna hman kha a duh lo. Pathian hawikom kan si ahcun cu bantuk thil tuah kha kan hrial ko lai. Zeicah? Nunnak laksawng kha kan sunsak tuk caah a si. Cu bantuk ziaza hna nih kan chan a tawiter khawh, kan ngandamnak a hnorsuan khawh  i kan pawngkam ah a ummi hna zong harnak a pek khawh hna. Mi tampi nih an ngandamnak caah mah a ṭhalomi ziaza hna kha tuah ti lo awkah an i zuam. Asinain Jehovah hawikom a simi nih kan hrialnak a ruang ṭha bik cu Pathian kan dawt caah a si. Mino nu pakhat nih hitin a chim: “Jehovah bawmhnak thawngin ritnak sii ka hmanmi kha ka ngol khawh cang. Ka nunnak zong a thiang cang.. . . Cutin i thlen awkah keimah pumpak thazaang in cun zeiti hmanhin a si kho lomi a si.” Ṭih a nungmi, a ṭhalomi ziaza pawl tei khawh awkah a bawmmi Baibal phunglam panga kha i ruah hna u sih.

20, 21. Jehovah nih zei bantuk ziaza dah hrial hna seh ti a kan duh?

²⁰ “Ka dawtmi ka hawile hna, hi biakamnak vialte hi kanmah pei pek kan si cu. Cucaah pum siseh, thlarau siseh, a thurhnawmhtertu paohpaoh kha i thenh u sih law Pathian ṭih bu tein um u sih.” (2 Korin 7:1) Jehovah nih kan lungthin le kan pum a hrawk khomi, a thiang lomi zaiza hna kha hrialter a kan duh.

²¹ ‘A kan thurhnawmhtertu paohpaoh kha i thenh’ awk a sinak a ruang kha 2 Korin 6:17, 18 nih a langhter. Jehovah nih hitin a ti: “A thiang lomi kha zeihmanh tawng hlah u law kaan cohlan hna lai. Keimah cu nan pa ka si lai i nannih cu ka fapale le ka fanule nan si lai.” A kan thurhnawmhter khomi le Pathian mithmuh ah a thiang lomi a kan siter khomi zeithil paoh kha kan hrial ahcun a fale a dawmi pa bantukin Jehovah nih a kan dawt ve lai.

22-25. A ṭhalomi ziaza pawl hrial awkah zei Baibal phunglam nih dah a kan bawmh khawh?

²² “Bawipa na Pathian cu na lungthin dihlak le na ruahnak dihlak le na nunnak dihlak in na dawt  lai.” (Matthai 22:37) Mah cu a biapi bikmi nawlbia a si. (Matthai 22:38) Jehovah cu kan lungthin dihlak in dawt awkah aa tlakmi a si. Kan chan a tawiter khomi asiloah kan thluak a rawhter khomi thil pakhatkhat kha kan tuah ahcun zeitindah Pathian kha lungthin dihlak in kan dawt khawh lai? Mah canah a kan pekmi nunnak kan sunsaknak kha langhter awkah kan si khawh chungin kan i zuam.

²³ “Pathian cu minung kha nunnak le thaw le zeizong vialte a petu a si.” (Lamkaltu 17:24, 25) Na hawikom pakhat nih a ṭha tukmi laksawng aan pek tikah na hlonh lai maw asiloah na hrawk lai maw? Nunnak cu Jehovah nih a kan pekmi khuaruahhar laksawng a si. Mah laksawng kha kan sunsak tuk. Cucaah kan nunnak kha Pathian thang a ṭhattermi lam in hman kan duh.—Salm 36:9.

²⁴ “Na innpa cu nangmah naa dawt bantukin na dawt lai.” (Matthai 22:39) A thiang lomi ziaza nih kanmah lawng kha harnak a kan pe lo. Kan pawngkam ah a ummi le kan dawtmi hna zong harnak a pek khawh hna. Tahchunhnak ah, kuak a zumi he inn khat ah a ummi cu kuak khu kha a dawp caah mah nih a ngandamnak kha fakpi in a hnorsuan khawh. Asinain mah ziaza ṭhalo hna kha kan ngol ahcun kan pawngkam ah a ummi pawl kan dawt hna ti kan langhtermi a si.—1 Johan 4:20, 21.

²⁵ “Bawi le nawlngeitu pawl kha, an nawl nan ngaih hna lai.” (Titas 3:1) Ram tampi ah ritnak sii i chiah le hman cu nawlbia buar a si. Jehovah nih cozah nawl ngaih dingin a kan fial caah an chuahmi upadi pawl kha kan zulh.—Rom 13:1.

26. (a) Jehovah nih kan biaknak a cohlan nakhnga zeidah kan tuah a herh? (b) Pathian hmuhnak ah thian cu zeicah a ṭha bikmi nunnak lam a si?

 ²⁶ Jehovah hawikom si kan duh ahcun thlennak cheukhat tuah kan herhmi kha kan hun hngalh men lai. Kan hngalh ahcun thlennak kan tuah colh awk a si. A ṭhalomi ziaza ngol cu a fawi lai lo nain kan ngol khawh ko. Jehovah nih kaan bawmh hna lai tiah bia aa kam. Hitin a ti: “Keimah cu BAWIPA nan Pathian, nan ca ṭhatnak cawnpiak aan duhtu hna le nan zulh awk hnga lam aan hmuhsaktu hna ka si.” (Isaiah 48:17) Thiang tein um awkah kan si khawh chungin kan i zuam ahcun Pathian thang kan ṭhatter lai ti cu a fiang ko.