A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

ṬHEN 7

Phungchimning​​—⁠Mi sin Thawngṭha Phanhter awkah Lam a Phunphun Hmannak

Phungchimning​​—⁠Mi sin Thawngṭha Phanhter awkah Lam a Phunphun Hmannak

HI ṬHEN AA TINHMI

Pathian miphun nih mi tam khawh chung tam sin thawngṭha phanhter awkah phungchimning a phunphun an hman

1, 2. (a) Mibupi sin phungchim awkah Jesuh nih zei lam dah a hman? (b) Zumhfekmi Khrih zultu hna nih zeitindah a nawl an i cawn, zeicah?

 MIBUPI cu rili kam i Jesuh pawngah an i pum, asinain Jesuh cu lawng cungah a kai i tlawmpal a hlatnak ah a kalter. Zeicah? Cutin a tuahmi nih a aw a thanter deuh lai caah mibupi nih a chimmi kha fiang deuh in an theih khawh lai ti kha a hngalh caah a si.—Marka 4:1, 2 rel.

2 Pennak dirh a si caan hrawngah zumhfekmi Khrih zultu hna nih Jesuh nawl kha i cawn in mi tampi sinah Pennak thawngṭha a phanh nakhnga lam thar a phunphun an rak hman. Thil sining aa thlen i chanthar thilri pawl a chuah tikah Pathian miphun zong nih Siangpahrang lamhruainak tangah chan he aa tlakin phungchimning kha an thlen ve. Donghnak a rat hlanah mi tam khawh chung tam sinah thawngṭha phanhter kan duh. (Matt. 24:14) Khuazeika i a ummi an si hmanhah an sin thawngṭha phanhter awkah kan rak hmanmi lam cheukhat kha i ruah hna u sih. Kan i ruah lioah hlanlio chan ah thawngṭha karhter awkah rian a rak ṭuanmi hna i an zumhnak i zohchunh khawhning kha ruat.

Mi Tampi sin Thawngṭha Phanhternak

3. Thanhca kan hmanmi nih biatak a ralchanhtu hna kha zeitindah an thin a hunter hna?

3 Thanhca. Unaupa Russell le a hawile nih mi tampi sinah Pennak thawngṭha phanhter awkah 1879 thawkin Vennak Innsang kha an rak chuah. Asinain mi tam deuh sin i thawngṭha phanhter awkah Khrih nih 1914 hlan deuh ah thil sining kha rak thleng sehlaw a lo. 1903 thawkin thlennak a um thluahmah. Mah kum ah Pennsylvania i Protestant phungchimtu phu aiawhtu a simi Dr. E. L. Eaton nih Charles Taze Russell kha Baibal zumhnak kong i ruahceihṭi awkah a zuamcawh. Russell sin a cakuat ah Eaton nih hitin a ṭial: “Nangmah le keimah kan zumhnak aa dangmi biahalnak cheukhat kha mipi hmaiah i ruahceihṭi u sihlaw . . . mipi nih an duh ngai lai tiah ka ruah.” Russell le a hawile zong nih mah cu mi nih an duh ngai lai tiah an ruah ve caah an i ruahceihmi kong kha a min a thangmi thanhca (The Pittsburgh Gazette) ah chuah awkah an timhtuah. Mah an chuahmi capar cu mi nih an duh tuk i Russell nih Baibal biatak a fiantermi kha an uar tuk caah thanhca ah Russell phungchimmi kha zarh fatin an chuah. Mah tikah biatak a ralchanhtu hna an thin a hun laining khi ruathmanh.

1914 a phanh tikah Russell phungchimmi kha thanhca 2,000 lengah chuah a si

4, 5. Russell nih zei ziaza dah a langhter, rian a ngeimi unau pawl nih zeitindah a nawl an i cawn khawh?

4 Tlawmpal a rauh hnuah a dang thanhca hna zong nih Russell phungchimmi kha chuah an duh ve. 1908 a phanh tikah phungchimnak hna cu “thanhca pa hleikhat ah hmaan tein” chuah a si tiah Vennak Innsang nih a ti. Asinain thanhca chuahnak kong a hngalmi unau pawl nih Bupi zung kha Pittsburgh in mi nih hngalh deuhmi khua ah na ṭhial ahcun Baibal hrambunhmi capar pawl kha thanhca tam deuh ah na chuah khawh lai tiah Russell kha ruahnak an cheuh. Mah ruahnak cheuhnak le a dang kong kha ṭha tein a tuaktan hnuah Russell nih zung kha 1909 ah New York, Brooklyn ah a ṭhial. Zei ṭhatnak dah a chuak? An i ṭhial hnu thla tlawmpal ah phungchimnak kha thanhca 400 hrawngah an hun chuah i a dang aa chap lengmang. Pennak dirh a si kum, 1914 a phanh tikah Russell phungchimmi le capar pawl kha thanhca 2,000 lengah holh phun pali in chuah a si cang.

5 Mah kong in a biapimi zei thil dah kan i cawn khawh? Tuchan Pathian bupi ah rian a ngeimi hna nih Russell aa toidornak kha an i zohchunh awk a si. Zeitin in dah? A biapimi biakhiahnak an tuah tikah midang ruahnak cheuhnak kha ṭha tein an tuaktannak thawngin a si.—Phungthlukbia 15:22 rel.

6. Thanhca ah chuahmi biatak capar nih mi pakhat kha zeitindah a nunning a thlenter?

6 Thanhca ah chuahmi Pennak kong biatak capar hna nih mi kha an nunning a thlenter hna. (Heb. 4:12) Tahchunhnak ah, 1917 ah tipil a ingmi Ora Hetzel cu cu bantuk capar thawngin biatak a hngalmi mi tampi lakah aa tel ve. Hitin a chim: “Va ka ngeih hnuah Minnesota, Rochester khua ah a ummi ka nu kha ka va tlawng. Ka phanh tikah ka nu nih thanhca chungin capar pawl a rak ah len ko kha ka hmuh. Mah cu Russell phungchimmi an si. Mah capar pawl in a hngalhmi kong kha ka nu nih a ka chimh.” Ora nih a hngalhmi biatak kha a cohlan i mah hnu kum sawm ruk hrawng tiang Pathian Pennak kong zumhfek tein a thanhtu a hung si.

7. Hruaitu hna nih thanhca hmannak kha zeicah an ruah ṭhan?

7 1916 ah a cangmi a biapimi thil pahnih ruangah hruaitu hna nih thawngṭha karhternak ah thanhca an hmanmi kha an hun ruah ṭhan. A pakhatnak cu mah lioah a ummi Ralpi ruangah canamnak ah hmanmi thilri pawl a har cang caah a si. An tonmi harnak he aa tlaiin 1916 ah Britain i thanhca department nih hitin an chim: “Atu ah Phungchimmi kha thanhca 30 leng lawngah chuah a si cang. Catlap man cu a kai tuk caah tlawmpal ah mahnak hmanhin tampi ṭhumh a si rih men lai.” A pahnihnak cu 1916, October 31 ah Unaupa Russell a thih caah a si. 1916, December 15, Vennak Innsang ah hitin an thanh: “Atu ah Unaupa Russell nih a kan thihtak cang caah [thanhca ah] phungchimnak kha kan chuah ti lai lo.” Mah phungchimning cu a dong cang nain a dang phungchimning a simi “Sernak kong Hmanthlak Drama” ti bantuk cu hlawh a tling tuk ṭhiamṭhiam ko.

8. “Sernak kong Hmanthlak Drama” chuahnak ah zei hna dah aa tel?

8 Hmanthlak hmuhsaknak. Russell le a hawile cu “Sernak kong Hmanthlak Drama” chuah awkah kum thum hrawng an rau i 1914 ah an chuah khawh. (Ptb. 21:5) Mah Drama cu a cawlmi hmanthlak, awkhumhmi le a rong thuhmi thlalang slide pawl piahṭimi a si. Baibal tuanbia pawl hmanthlak khawh awkah mi a za hrawng nih an piah i saram hmanh an i tel. 1913 i report ah hitin kan hmuh: “Mah Drama chung i Noah tuanbia kha hmanthlak awkah saram dum nganpi i saram an tam biknak hmun kha an hman.” London, New York, Paris le Philadelphia khua i zuk suaitu hna nih mah drama i hmanmi thlalang slide pakhat cio cungah an kut in zuk an suai.

9. “Hmanthlak Drama” chuahnak caah zeicah mah tlukin a caan le tangka tampi an hman?

9 “Hmanthlak Drama” chuah awkah zeicah mah tlukin a caan le tangka tampi an hman? 1913 i civui hna ah an tuahmi biakhiahnak ah hitin kan hmuh: “Mipi an lungthin sersiam awkah American thanhca hna nih muiṭawn le hmanthlak pawl an hmanmi cu a hlawh a tling tuk. Mah lengah a cawlmi hmanthlak nih a kong kha lam a phunphun in a langhter khawh i mi nih an duh tuk. Mah nih a cawlmi hmanthlak chuah cu a phu tuk ti a langhter. Cucaah thawngṭha chimtu le cawnpiaktu hna caah a cawlmi hmanthlak le slide pawl chuah cu hmual a ngeimi le a ṭhami a si ti kha kan zumh i chuahnak ah kan lungthin kan pek.”

A Cung: “Hmanthlak Drama” piahnak khaan; A Tang: “Hmanthlak Drama” ah hmanmi thlalang slide pawl

10. “Hmanthlak Drama” kha zeitluk kau in dah an piah?

10 1914 chungah “Hmanthlak Drama” kha khua 80 ah nifate an piah. United States le Canada ah a zohmi hi mi nuai riat hrawng an si. Mah kum chungah “Hmanthlak Drama” kha Australia, Britain, Denmark, Finland, Germany, New Zealand, Norway, Sweden le Switzerland zongah an piah. “Hmanthlak Drama” kha khua hme deuh i piah awkah baisakup aa tel lomi in an chuah ṭhan. Mah cu “Eureka Drama” tiah ti a si i chuahnak ah a dihmi a tlawm deuh lengah phorh awk zongah a fawi deuh. 1916 a phanh tikah “Hmanthlak Drama” asiloah “Eureka Drama” kha Armenia, France, German, Greek, Italy, Poland, Spain, Sweden le holh dangdang in an leh cang.

1914 chungah “Hmanthlak Drama” kha drama piahnak inn ah an piah i mi an khat zungzal

11, 12. “Hmanthlak Drama” nih mino pa pakhat kha zei ṭhatnak dah a pek, mah pa nih zei zohchunhawk dah a chiah?

11 France holh in lehmi “Hmanthlak Drama” nih kum 18 a simi Sharles Rona kha a lung a suk tuk. Hitin a chim: “Mah kha kan umnak France, Alsace peng, Colmar khua ah an piah. Drama a thawknak in Baibal biatak fiang tein an langhtermi nih ka lung a ka suk tuk.”

12 Mah ruangah Sharles cu tipil a ing i 1922 ah caantling rian a hun ṭuan. A hmuh hmasa bikmi rian cu France ah “Hmanthlak Drama” piahnak i bawmh kha a si. A rian he aa tlaiin Sharles nih hitin a chim: “Tingtang tum, tangka tlaih le cauk tlaih ti bantuk rian tampi pek ka si. Program thawk hlanah aa pummi kha dai tein um awk chimh ding rian zong ka hmu. Dinh caan ah aa pummi kha cauk kan phawt hna. Khoika lei phawt ding tiin unau pawl kha hmunhma kan pek hna. Unau pakhat cio nih cauk kha khat lak in an i put i an hmunhma i mikip kha an pek hna. Hall luhnak zongah cauk khat lak in chiahmi cabuai pawl a um.” 1925 ah Sharles cu New York, Brooklyn Bethel i rian ṭuan awkah an sawm. Cuka ah dirhkami radio thawngthanhnak WBBR ah awdawh tumnak kha tlangtlak awkah rian an pek. Unaupa Sharles kong kan ruah tikah ‘Kei tah Pennak thawngṭha karhter awkah pek ka simi zei rian paoh lungtho tein ka cohlang maw?’ tiah kan i hal awk a si.—Isaiah 6:8 rel.

13, 14. Thawngṭha karhternak ah radio cu zeitindah hman a si? (“ WBBR PROGRAM” le “ Philh khawh Lomi Civui” timi rinli kulh zong zoh.)

13 Radio. 1920 hnuah “Hmanthlak Drama” hmannak cu a ṭumchuk, asinain Pennak kong thawngṭha karhternak ah radio cu a ṭha ngaimi lam a hung si. 1922, April 16 ah Unaupa Rutherford nih Pennsylvania, Philadelphia i Drama Piahnak Inn in a biapi tukmi phungchimnak kha radio in a rak chim. “Atu a Nungmi Nuai tampi cu An Thi bal ti Lai Lo” timi a phungchimnak kha mi 50,000 hrawng nih an ngaih. 1923 ah civui phungchimmi cheukhat kha radio in a voikhatnak an thanh. A lenglei i radio thawngthanhnak hmun lawng hman loin kanmah tein thawngthanhnak hmun sak ah a ṭha lai tiah hruaitu pawl nih bia an khiah. Cuticun New York, Staten Tikulh ah an sak i WBBR tiah min an pek. 1924, February 24 ah a voikhatnak thawng an thanh.

1922 ah radio in an thanhmi “Atu a Nungmi Nuai tampi cu An Thi bal ti Lai Lo” timi phungchimnak kha mi 50,000 hrawng nih an ngaih

14 WBBR an hmannak a ruang kha 1924, December 1, Vennak Innsang nih hitin a fianter: “Biatak karhternak ah kan hman balmi lam vialte lakah radio hi a dihmi a tlawm bikmi le hmual a ngei bikmi a si tiah kan zumh.” Hitin a ti chap: “Bawipa nih biatak karhternak caah a dang thawngthanhnak hmun sak a herh tiah a hmuh ahcun amah nih aa tlakmi lam in saknak tangka a kan pek ko lai.” (Salm 127:1) 1926 a phanh tikah Jehovah miphun nih radio thawngthanhnak hmun paruk an ngei cang. Pahnih cu United States ah a um, mah cu New York i WBBR le Chicago pawng i WORD an si. A dang pali cu Canada ram i Alberta, British Columbia, Ontario le Saskatchewan ah an um.

15, 16. (a) Radio in thawng kan thanhmi kha Canada i biaknaklei hruaitu hna nih zeitindah an lehrulh? (b) Radio in thawngthanhnak le innkhat hnu innkhat phungchimnak cu zeitindah an i bawmh?

15 Cutin Baibal biatak karhter a simi kha Khrihfaram i hruaitu hna nih hmu loin an um lo. Canada, Saskatchewan i radio thawngthanhnak rian kong a hngalmi Unaupa Albert Hofman nih hitin a chim: “Baibal Siangngakchia hna [Jehovah Tehte Hna kha cutin an rak auh hna] kha mi nih an hngalh chin lengmang hna. Biaknaklei hruaitu hna nih cozah kha an hnek hna caah Baibal Siangngakchia hna ta a simi thawngthanhnak hmun dihlak i laisen an lakpiak hna caan, 1928 tiang ṭha tein tehte an khaan khawh.”

16 Canada ah bupi ta a simi radio thawngthanhnak hmun pawl cu hman khawh a si ti lo nain a lenglei i radio thawngthanhnak hmun hna in Baibal phungchimnak hna kha an thanh rih. (Matt. 10:23) Mah rian hmual a ngeih chin nakhnga Vennak Innsang le Sui Chan (atu ah I Hlau! tiah auh a si) ah Baibal biatak thanhnak ah hmanmi a lenglei i radio thawngthanhnak hmun hna kha an ṭial. Thawngthanhtu hna nih innkhat hnu innkhat an kal tikah mi kha an umnak hmun i thawngthanhnak in an thanhmi phungchimmi kha ngaih awkah an forh hna. Zei ṭhatnak dah a chuak? 1931, January thla chuahmi Bulletin nih hitin a ti: “Radio in thawngthanhnak rian cu innkhat hnu innkhat phung a chimmi unau pawl caah thazaang petu taktak a si. Radio in Unaupa Rutherford phungchimmi a ngai cangmi hna nih kan chimmi thawngṭha kha ṭha tein an ngaih i cauk zong an cohlan colh tiah zung ah report a ra lengmang.” Radio in thawngthanhnak le innkhat hnu innkhat phungchimnak cu “Bawipa bupi nih an hmanmi a biapi bikmi phungchimning pahnih” a si tiah Bulletin nih a ti.

17, 18. Thil sining cu aa thleng nain radio cu zeitindah a biapimi a si rih?

17 1930 hnuah a lenglei i radio thawngthanhnak hmun kan hmanmi kha an kan ralchanh ṭhan. Cucaah 1937 a dihlei ah Jehovah miphun nih thil sining he aa tlakin thlennak an tuah. A lenglei i radio in thawngthanhnak kha an ngol i innkhat hnu innkhat phungchimnak kha hlan nakin biapi ah an hun chiah. a Asinain vawlei kikiang deuh asiloah phungchim a harnak hmun i a ummi hna sin Pennak kong thawngṭha phanhternak ah radio cu a biapimi a si rih ko. Tahchunhnak ah, Germany, Nitlak Berlin i thawngthanhnak hmun in Baibal phungchimnak kha 1951 in 1991 tiang an thanh, cucaah Nichuah Germany tiah rak auhmi hmun i a ummi hna nih Pennak kong kha an theih khawh. 1961 in mah hnu kum 30 leng tiang Thlanglei America, Suriname i cozah ta a simi radio thawngthanhnak in Baibal biatak kha zarhkhat ah minit 15 an thanh. 1969 in 1977 tiang “Baibal hi a Dihlak in a Ṭhahnem” timi biatlangpi in awkhumhmi a kong 350 leng an chuah. Mah kha United States i peng 48 ah radio thawngthanhnak hmun 291 in an thanh. 1996 ah Thlanglei Pacific, Samoa Tikulh i khualipi a simi Apia ah “Baibal kong Na Halmi Lehnak” timi kong kha radio in zarh fatin an thanh.

18 Kumzabu 20nak a dih lai hrawngah radio cu thawngṭha karhternak ah a biapi in hmanmi a si ti lo. Asinain kan ruah khawh leng tiangin mi tampi sin thawngṭha a phanhtermi a dang thil a chuak ṭhan.

19, 20. Jehovah miphun nih zeicah jw.org kha an tuah, mah cu zeitlukin dah hmual a ngeih? (“ JW.ORG” timi rinli kulh zong zoh.)

19 Internet. 2013 ah mi nuai 2700 leng nih Internet an hman, mah cu vawleicung mi 100 ah 40 tluk a si. Hlathlainak an tuahmi ah mi nuai 2000 hrawng nih smartphone asiloah tablet ti bantukin Internet kha an hman tiah an hmuh. Vawleicung pumpi ah cutin a hmangmi an tam chin thluahmah. Atu lioah cu bantuk thilri in Internet hmannak cu Africa ah a tam bik i mi nuai 90 leng nih an hman. Cu bantuk ṭhanchonak nih mi tampi thawng an theihning kha a thlenter.

20 Jehovah miphun nih mi tampi sin thawngṭha a phanhter khomi Internet kha 1997 in an hun hman ve. 2013 ah jw.org Web site ah holh phun 300 hrawngin zoh khawh a si i Baibal kong kha holh phun 520 lengin download tuah khawh a si. Nifatin mah Web site ah a lutmi cu 750,000 leng an si. Video pawl kha an zoh lengah thla fatin cauk nuai 3 leng, mekazin nuai 4 le awkhumhmi nuai 22 kha download an tuah.

21. Sena kong in zeidah kan hngalh khawh?

21 Web site cu Pathian Pennak kong thawngṭha karhternak ah hmual a ngei tukmi a si. Phungchim rian khenkham a sinak hmun hmanhah thawngṭha a phanhter. Tahchunhnak ah, 2013 a thawklei ah Sena timi pa nih jw.org Web site kha a zoh hnuah United States ah a ummi zungpi ah phone a chawnh hna i Baibal kong kha a hal hna. Cutin phone a chawnhmi hna cu zeicah aa phundang ngaimi a si? Sena cu Muslim a si i Jehovah Tehte Hna rianṭuannak fakpi in khenkham a sinak ram i khuate ah a ummi a si. Cutin phone a chawnh hna caah United States ah a ummi unaupa pakhat he zarhkhat ah voihnih Baibal cawnṭi awkah an timhpiak. Internet i muihmuh khawhmi kha hmangin Baibal an cawng.

Mi Pakhat cio Cawnpiaknak

22, 23. (a) Mi tampi sin thawngṭha phanhternak ah hmanmi lam hna nih innkhat hnu innkhat phungchimnak kha a airolh maw? (b) Kan i zuamnak kha Siangpahrang nih zeitindah thluachuah a pek?

22 Mi tampi sin thawngṭha phanhternak ah kan hmanmi thanhca, “Hmanthlak Drama,” radio le Web site ti bantuk cu innkhat hnu innkhat phungchimnak airolh awkah a si lo. Zeicah? Jehovah miphun nih Jesuh tuahmi kha kan i cawn caah a si. Jesuh nih mibupi a cawnpiak hna lawng si loin mi pakhat cio zong kha a bawmh hna. (Luka 19:1-5) A zultu zong cutin tuah ve awkah a cawnpiak hna i zei kong dah chim awk a si kha a chimh hna. (Luka 10:1, 8-11 rel.) Ṭhen 6nak ah kan rak i ruah cang bantukin hruaitu hna nih Jehovah salle pakhat cio kha hmaitonh in mi cawnpiak awkah an forh zungzal hna.—Lam. 5:42; 20:20.

23 Pennak dirh a si in kum 100 a rauh tikah nuai 8 dengmang a simi thawngthanhtu hna nih Pathian tinhmi kong kha lungtho tein mi an chimh hna. Pennak thanh awkah kan rak hmanmi lam hna kha Siangpahrang nih thluachuah a pek ti cu a fiang ko. Mah lengah phun kip, ram kip le holh kip a hmangmi sin thawngṭha phanhter awkah kan herhmi hriamnam zong Siangpahrang nih a kan timhpiak. Mah kong kha a hnu ṭhen ah kan i ruah hna lai.—Biat. 14:6.

a 1957 ah hruaitu hna nih New York i a hmanung bik radio thawngthanhnak WBBR kha khar awkah bia an khiah.