A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

ṬHEN 13

Pennak kong Chimtu hna nih An Tonmi thil kha Biaceihnak Zung ah An Chuahpi

Pennak kong Chimtu hna nih An Tonmi thil kha Biaceihnak Zung ah An Chuahpi

HI ṬHEN AA TINHMI

Jesuh nih a chimchung bantukin a mi hna cu phungchimnak rian kongah upadi hmangin dohnak an tong

1, 2. (a) Biaknaklei hruaitu hna nih phungchimnak he aa tlaiin zeidah an tuah, asinain lamkaltu hna nih zeitindah an lehrulh? (b) Phungchim an khenkhammi hna kha lamkaltu hna nih zeicah an ngaih duh lo?

 MAH hi AD 33, Pentekos ni a dih hnu tlawmpal ah a cangmi a si. Jerusalem ah Khrihfabu an dirhnak cu zarh tlawmpal lawng a si rih. Mah cu Satan caah caanṭha taktak a si. Satan nih Khrihfabu kha a feh hlanah hrawh dih cikcek a duh. Cucaah Pennak kong chimnak rian khenkham awkah biaknaklei hruaitu pawl kha fimzer ngaiin a hman colh hna. Asinain lamkaltu hna nih ralṭha tein phung an chim caah “Bawipa a zummi” hna cu nu he pa he an tam chin.—Lam. 4:18, 33; 5:14.

Lamkaltu hna cu “Jesuh min ruangah Pathian nih ningzah in awk nan i tlak tiah a ruah hna caah an i lawm ngaingai”

2 Mah tikah ralchanhtu hna cu an thin a hung tuk i lamkaltu vialte kha thong ah an thlak hna. Asinain mah zan ah vancungmi nih thonginn kutka kha a awnpiak hna i a thaizing zingka tein phung an chim ṭhan. Mah tikah an tlaih ṭhan hna i uktu pawl hmaiah an chuahpi hna, uktu hna nih lamkaltu hna kha phungchimnak he aa tlaiin nawlbia nan buar tiah sual an phawt hna. Mah tikah lamkaltu hna nih “minung nakin Pathian nawl kan ngaih deuh awk a si” tiah ralṭha tein an leh hna. Uktu pawl cu an thin a hung tuk i lamkaltu hna kha “thah” hmanh an duh hna. A har ngaimi mah caan ah mi tampi nih an hmaizahmi Phungbia cawnpiaktu saya Gamaliel nih uktu pawl kha hitin ralrin a pek hna: “I ralring ngaingai u . . . Hi mi hna hi zeihmanh ti hna hlah u. Anmah um in umter ko hna u.” Khuaruahhar ngai a simi cu uktu hna nih a bia kha an ngaih i lamkaltu hna kha an thlah hna. Mah zumhfekmi lamkaltu hna nih zeidah an tuah? Lungdong loin “Messiah a simi Jesuh kong thawngṭha kha an cawnpiak hna i an chimh lengmang hna.”—Lam. 5:17-21, 27-42; Ptb. 21:1, 30.

3, 4. (a) Satan nih Pathian miphun doh awkah hlanliopi in zei lam dah a hman? (b) Hi ṭhen le a hnu ṭhen pahnih ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

3 AD 33 ah a cangmi mah thil cu dotu hna nih Khrihfabu kha upadi hmangin an dohmi a voikhatnak a si nain a donghnak cu a si lo. (Lam. 4:5-8; 16:20; 17:6, 7) Tuchan zongah Satan cu a hmaanmi biaknak a dotu hna cungah huham a ngei rih i phungchim rian khenkham awkah uktu pawl kha a forhter hna. Dotu hna nih Pathian miphun kha nawlbia an buar tiah lam a phunphun in sual an puh hna. Mah lakah pakhat cu mipi hna a hnawhtu, phundang cun buainak a chuahtertu an si tiah an timi hna hi a si. A dang pakhat cu cozah a dotu an si tiah an timi hna hi a si. Cun chawlehnak rian a ṭuanmi, phundang cun thil a zuarmi an si ti zongin an ti hna. Cucaah mah sual an puhmi hna a hmaan lo ti langhter awkah unau pawl nih aa tlakmi caan ah biaceihnak zung ah an chuahpi. Mah in zei ṭhatnak dah a chuak? A luancia kum hna i biaceihnak zung biachahnak nih atu ah zei ṭhatnak dah a chuahter? Biaceihnak zung ah an chuahpimi a kong cheukhat kha i ruah hna u sih, mah nih “thawngṭha kha a hmaan i biatak a si” ti langhter awkah zeitindah a bawmh ti kha kan hmuh lai.—Fil. 1:7.

4 Hi ṭhen ah zalong tein phungchimnak nawl kan ngeihmi kan kilvenning kong kha a bikin kan i ruah hna lai. A hnu ṭhen pahnih ah vawlei cheubang si lo awk le Pennak phunglam ningin nun khawh awkah biaceihnak zung ah kan dohmi a kong cheukhat kha kan i ruah hna lai.

Buainak a Chuahtertu maw An si—Zumhfek tein Pathian Pennak a Ṭanhtu dah?

5. 1930 hnuah Pennak kong chimtu hna cu zeicah tlaih an si, hruaitu hna nih zei tuah awkah dah khua an khan?

5 1930 hnuin United States of America i khua le peng vialte ah Jehovah Tehte Hna kha an phungchim rianṭuannak caah phung ningin awnhmi asiloah license tuah awkah an forh hna. Asinain unau pawl nih license an tuah lo. Zeicahtiah license cu hrawh ṭhan khawh a si i Pennak kong chim u timi Jesuh nawlpekmi kha zei bantuk cozah hmanh nih khenkhamnak nawl an ngei lo tiah an ruah caah a si. (Mar. 13:10) Cucaah Pennak kong a chimmi tampi cu tlaih an si. Mah tikah bupi chung i hruaitu hna nih an tonmi thil kha biaceihnak zung i chuahpi awkah khua an khan. Unau pawl i biaknaklei zalonnak an ngeihmi kha cozah nih phungning loin a khenkham hna ti kan langhter khawh lai tiah an i ruahchan. 1938 ah a biapi tukmi biaceihnak pakhat a um. Mah cu zeidah a si?

6, 7. Cantwell te chungkhar nih zeidah an ton?

6 Kum 60 a simi Newton Cantwell; a nupi Esther; le an fapale a simi Henry, Russell le Jesse cu an dihlak in special hmaikal an ṭuan. 1938, April 26, Nihnih ni zing ah Connecticut, New Haven khua ah nikhat chung phungchim awkah an i thawh. Asinain nikhat leng rauh dingin an i timchung. Zeicah? Atu le atu tlaih an si caah atu tan zongah tlaih kan si kho ṭhan ti kha an hngalh caah a si. Asinain mah nih Pennak kong chim awkah Cantwell te chungkhar an lungthawhnak kha a zorter lo. Mawṭaw pahnih in New Haven kha an va phan. Newton nih an mawṭaw kha a mawngh i Baibal hrambunhmi cauk le kut in put khawhmi awkhumhmi kuang kha a phorh, kum 22 a simi Henry nih laudspeaker bunhmi mawṭaw kha a mawngh. An i ruahcia bantukin suimilam tlawmpal chungah palik nih an tlaih hna.

7 Kum 18 a simi Russell kha an tlaih hmasa bik i a hnuah Newton le Esther zong kha an tlaih hna. Kum 16 a simi Jesse nih a nu le a pa le a upa palik nih an kalpimi hna kha lamhlat in a hmuh. Henry cu mah khua i hmun dang ah phung a chim caah Jesse cu amahte lawng a taang. Asinain awkhumhmi kuang kha aa put i phung a chim rih. RC a simi pa pahnih kha Unaupa Rutherford chimmi “Ral Hna” timi awkhumhmi kha a chuahpiak hna. Mah kha an ngaih tikah mah pa pahnih cu an thin a hung tuk i Jesse kha velh hmanh an duh. Mah tikah Jesse nih dai tein a kaltak hna, asinain tlawmpal ah palik pa pakhat nih a tlaih i thong ah a thlak. Palik pawl nih unaunu Esther cu sual an puh lo nain Newton le a fapale tu cu sual an puh hna. Asinain mah ni ah aamahkhaan in an luat ṭhan.

8. Jesse cu buainak a chuahtertu a si tiah biaceihnak zung nih zeicah bia a chah?

8 Thla tlawmpal a rauh hnu 1938, September ah Cantwell te chungkhar cu New Haven i biaceihnak zung ah biaceih an si. Newton, Russell le Jesse cu license loin mi thawhlawm an hal hna caah sualnak an ngei tiah an ti hna. Connecticut Biaceihnak Zungpi ah a zu an khaan ko nain Jesse cu daihnak a hrawktu, phundang cun buainak a chuahtertu a si tiah bia an chah. Zeicah? Awkhumhmi a ngaimi RC pa pahnih nih mah phungchimmi nih kan biaknak kha a serhsat i kan thin a kan hunter tiah biaceihnak zung ah tehte an khaan caah a si. Mah biachahnak kha al awkah bupi i rian ngeimi unaupa hna nih cuka hmun ah a sang bikmi biaceihnak zung a simi U.S. Biaceihnak Zungpi ah a zu an khaan.

9, 10. (a) U.S. Biaceihnak Zungpi nih Cantwell te chungkhar kong kha zeitindah bia a chah? (b) Mah biachahnak in zeitindah atu tiang ṭhatnak kan hmuh?

9 1940, March 29 thawkin Biaceihtu Ngan Bik Charles E. Hughes le a dang biaceihtu pariat nih Jehovah Tehte Hna i an sihni a simi Unaupa Hayden Covington nih a chimmi kha an ngaihpiak. a Connecticut peng i sihni nih Jehovah Tehte Hna cu buainak a chuahtertu an si ti langhter awk aa zuam lioah biaceihtu pakhat nih hitin a hal: “Khrih Jesuh nih a chimmi thawngṭha kha a chan i mi tampi nih an duh lo ti cu a hmaan ko lo maw?” Mah tikah sihni nih hitin a leh: “A hmaan ko, mah thawngṭha a chim ruangah Jesuh nih zeidah a ton ti kha Baibal nih a chimmi a lo ko.” Zeitluk a fiangmi langhtermi dah a si. Sihni nih ruat set loin a chimmi mah bia nih Jesuh kha unau pawl he phukhat ah a chiah hna i Jesuh sual a puhtu hna kha peng chungmi hna he phukhat ah a chiah hna. 1940, May 20 ah Biaceihnak zung nih unau pawl kha teinak a pek hna.

Teinak an hmuh hnuah biaceihnak zung in Hayden Covington (a hmailei, a lai), Glen How (kehlei) le midang an chuah lio

10 Biaceihnak zung i biachahnak cu zeitlukin dah a ṭhathnem? Mah nih biaknaklei zalonnak nawl ngeihmi kha a kilven caah ram, peng asiloah mahle hmun i cozah nih biaknaklei zalonnak kha upadi hmangin an khengkham kho ti lai lo. Cun Jesse tuahmi nih “mipi daihnak le ningcang tein umnak kha a hnorsuang lo” tiah Biaceihnak zung nih bia a chah. Mah nih Jehovah Tehte Hna cu mipi ningcang tein an umnak hna a hnawhtu an si lo ti kha fiang tein a langhter. Mah cu Pathian salle caah upadi lei teinak taktak a si. Mah in atu tiang zeitindah ṭhatnak kan hmuh rih? Unau a simi sihni pakhat nih hitin a ti: “A ding loin khenkham kan si lai kha ṭih loin zalong tein biaknak nawl kan ngeih caah atu ah kan umnak hmun kip ah ruahchannak kong thawngṭha kha mi sinah kan chim khawh.”

Cozah a Dotu maw An si—Biatak a Thanhtu dah?

Pathian le Khrih kha Quebec nih a Huat tuk hnanak le Zalonnak cu Canada mi hna caah Ningzahnak a si

11. Canada i unau pawl nih zei campaign dah an tuah, zeicah?

11 1940 hnuah Canada i Jehovah Tehte Hna cu a fakmi ralchanhnak an tong. Cucaah nawlngeitu hna nih biaknaklei zalonnak an khenkham ti kha mipi hngalhter awkah 1946 ah unau pawl nih ni 16 chung campaign an tuah, mah campaign ah Pathian le Khrih kha Quebec nih a Huat tuk hnanak le Zalonnak cu Canada Mi hna caah Ningzahnak a si timi cazual kha mi an pek hna. Cahmai pali a ummi mah cazual nih biaknaklei hruaitu hna nih an chuahtermi hnahnawhnak, palik pawl an puarhrannak le Quebec peng ah a ummi unau pawl kha mipi nih hna an hnawh hnanak kong a dikthliar in a fianter. Cazual nih hitin a ti: “Jehovah Tehte Hna cu phungning loin tlaih an si lengmang. Greater Montreal ah Jehovah tehte taza an cuainak hna a kong 800 hrawng a um.”

12. (a) Cazual campaign kha ralchanhtu hna nih zeitindah an lehrulh? (b) Unau pawl cu zei sualnak an tuah tiin dah sualpuh an si? (A tanglei fianternak zong zoh.)

12 Quebec peng Vuancichoh Mores Duplesis le Catholic siangbawi Villeneuve cu an ṭangṭi i mah cazual ralchanh awkah Jehovah Tehte Hna kha “zaangfahnak um loin ral kan doh hna lai” tiah an thanh. Cuticun unau pawl taza an cuaimi hna a kong cu 800 in 1,600 tiang lethnih ah a karh colh. Hmaikal a ṭuanmi unaunu nih “palik nih voi tam tuk an kan tlaih caah kan i cinken cawk lo” tiah a ti. Cazual mi an pek hna ruangah an tlaihmi unau pawl kha “cozah dohnak a chuahtertu ca” an chuah tiin sual an puh hna. b

13. Cozah a dotu tiin ahote dah bia an ceih hmasa bik hna, biaceihnak zung nih zeitindah bia a chah?

13 1947 ah Unaupa Ema Busha le a fanule pahnih, kum 18 a simi Zizel le kum 11 a simi Lusel cu cozah a dotu tiin biaceih hmasa bikmi an si. Mah cu Quebec City i thlanglei ah a ummi tlang cung i an lo pawngah Quebec nih a Huat tuk hnanak timi cazual kha mi an pek hna caah a si. Asinain buainak a chuahtertu an si tiin sualpuh awkah cun an har ngai. Zeicatiah unaupa Busha cu aa toidormi le mi lungnem a si i a lo hmete ah dai tein rian a ṭuanmi a si, a caan ah rangleng in khua chungah a kal tawn. Cutin a si ko nain cazual chungah aa ṭialmi ningcang loin pehtlaihnak bantuk kha an in ve. Jehovah Tehte a huami biaceihtu nih Busha te chungkhar cu sualnak an ngei lo ti a langhtermi thil kha a cohlang duh lo. Cazual nih dohnak a chuahter caah sualnak an ngei timi sualpuhtu chimmi tu kha a cohlan. Cucaah biaceihtu hmuhnak cu a hrampi in chim ahcun biatak chim cu sualnak a si ti a si. Busha le Zizel cu cozah dohnak a chuahtertu ca mi an pek hna tiin sualphawt an si i ngakchiate Lusel hmanh nihnih chung thong an thlak. Unau pawl nih an ram i biaceihnak zung ngan bik a simi Canada Biaceihnak Zungpi ah a zu an khaan tikah Zungpi cu an bia ngaihpiak awkah a hna a tla.

14. Hremnak caan chungah Quebec i unau pawl cu zeidah an tuah?

14 Mah caan chungah a ral a ṭhami Quebec i unau pawl cu a fakmi ralchanhnak le zaangennak an tong ko nain Pennak kong kha an chim peng caah ṭhatnak a chuak. 1946 i cazual campaign an thawk hnu kum li chungah Quebec ah unau cu 300 in 1,000 ah an karh. c

15, 16. (a) Canada Biaceihnak Zungpi nih Busha te chungkhar kong kha zeitindah bia a ceih? (b) Mah teinak nih unau pawl le midang kha zei ṭhatnak dah a pek hna?

15 1950, June ah biaceihtu pakua in dirhmi Canada Biaceihnak Zungpi nih Ema Busha kong kha bia a ceih. Thla ruk a rauh hnu, 1950, December 18 ah Zungpi nih unau pawl kha teinak a pek hna. Zeicah? Sihni a simi Unaupa Glen How nih hitin a chim: “Cozah a dotu” ti tikah zaangennak chuahter awk forh asiloah cozah ralchanh aa tel, asinain cazual ah “cu bantuk forhnak bia aa tel lo. Cucaah mah cu upadi he aa ralkah lomi zalong tein chimmi bia a si” tiah unau pawl nih runvennak bia an chimmi kha Zungpi nih a cohlan. “Jehovah nih teinak kan hmuh nakhnga a kan bawmhning kha keimah theng nih ka hmuh” tiah unaupa How nih a chimchap. d

16 Biaceihnak Zungpi i biachahnak cu Pathian Pennak caah teinak taktak a si. Mah nih cozah dohnak a chuahtertu ca an chuah tiin Quebec i unau pawl taza an cuaimi hna 122 kha a donghter. Cun Canada le British kuttang ah a ummi a dang ram hna ah ram chungmi hna cu cozah ukning he aa tlaiin an duhlonak kha zalong tein langhternak nawl an ngei ti kha a langhter. Mah lengah mah teinak nih Quebec i church le cozah nih Jehovah Tehte Hna i zalonnak an dohmi zong kha a sunghter. e

Cauk a Zuarmi maw An si—Pathian Pennak Lungtho tein a Thanhtu dah?

17. Cozah cheukhat nih phungchim rian kha zeitindah ngolter an i zuam?

17 A hmasa Khrihfa hna bantukin tuchan Jehovah salle zong ‘Pathian bia a zuarmi an si lo.’ (2 Korin 2:17, NW, rel.) f Asinain cozah cheukhat nih kan rianṭuannak kha chawlehnak he aa tlaimi upadi hmangin an kan doh. Jehovah Tehte Hna cu thil a zuarmi maw an si asiloah phungchimtu dah timi biahalnak a fiantermi biaceihnak kong pahnih kha i ruah hna u sih.

18, 19. Denmark i nawlngeitu hna nih phungchim rian kha zeitindah khenkham an i zuam?

18 Denmark. 1932, October 1 ah thilzuarnak license um loin cauk zuar cu phungning lo a si timi upadi kha an fehter. Asinain unau pawl cu license an i tuah lo. A thaizing ah thawngthanhtu panga cu khualipi a simi Copenhagen i nitlaklei meng 20 hrawngah a ummi Roskila khua ah nikhat chung phung an chim. Zanlei a phanh tikah thawngthanhtu pakhat August Laman cu a rak chuak ti lo. License ngei loin thil a zuar caah tiin an tlaih.

19 1932, December 19 ah August Laman cu biaceihnak zung ah an chuahpi. Laman nih thil ka zuarmi si loin Baibal hrambunhmi cauk pawl mi ka pekmi hna a si tiah a ti. A chimmi kha biaceihnak zung nih a cohlan. Hitin a ti: “Biaceih a simi pa hi . . . amah tein a paw aa cawm khomi a si. Cauk mi a pek hna tikah tangka a hmu lo i hmuh duhnak lungput zong a ngei lo, a tangka tu a sung lehlam.” Biaceihnak zung nih Jehovah Tehte Hna leiah ṭang in Laman tuahmi cu “chawlehnak rian a si tiah ti khawh” a si lo tiin bia a chah. Asinain Pathian miphun a ralchanhtu hna cu an ram chung dihlak ah phungchim rian ngolter awkah bia an khiak. (Salm 94:20) Cozah sihni pakhat nih an ram chung i Biaceihnak Zungpi tiang a zu a khaan. Mah kha unau pawl nih zeitindah an lehrulh?

20. Denmark Biaceihnak Zungpi nih zeitindah bia a chah, unau pawl nih zeitindah an lehrulh?

20 Biaceihnak Zungpi nih bia a ceih lai zarh ah Denmark pumpi i unau pawl cu phungchimnak ah tam deuh in an i tel. 1933, October 3, Nihnih ni ah Biaceihnak Zungpi nih biachahnak a tuah. August Laman nih upadi a buar lo tiah a niam deuhmi biaceihnak zung nih bia a chahmi kha a cohlan ve. Mah biachahnak nih unau pawl cu zalong tein phung an chim kho ti kha a langhter. Mah teinak ruangah Jehovah cung an i lawmhnak langhter awkah unau pawl cu phungchimnak ah tam chinchin in an i tel. Mah caan thawkin Denmark i unau pawl cu cozah hnahnawhnak tong loin phungchim rian an ṭuan kho.

1930 hnu i Denmark i a ral a ṭhami Jehovah Tehte Hna

21, 22. Unaupa Mardak he aa tlaiin U.S. Biaceihnak Zungpi nih zeitindah bia a chah?

21 United States. 1940, February 25, Zarhpi ni ah hmaikal a simi Robert Mardak Junior le unau dang pasarih cu Pennsylvania peng, Pittsburgh khua pawng i Jeannette ah phung an chim lioah tlaih an si. Cauk peknak license an caw lo tiin sual an puh hna. Mah kong kha U.S. Biaceihnak Zungpi ah a zu an khaan i an bia ceihpiak awkah a hna a tla.

22 1943, May 3 ah Biaceihnak Zungpi nih unau pawl runvennak a pemi biachahnak a tuah. Cauk peknak license cawk a hau timi kha a hna a tla lo. Zeicatiah mah cu “phunghrampi pekmi tinvo hmuh khawh awkah a man hal” bantuk a si caah a si. Mah lengah khua nih an chuahmi nawlbia cu “zalong tein cauk chuahnak nawl ngeihmi le zalong tein biaknak nawl ngeihmi a khengkhamtu a si” tiah a ti i a hrawh. Biaceihtu William O. Duglas nih biaceihtu tam deuh hmuhnak kong a chim lioah Jehovah Tehte Hna rian cu “phungchim lawng a si lo i biaknaklei cauk pawl mi pek lawng zong a si lo. A pahnih in aa tel” tiah a ti. Hitin a ti chap: “Cu bantuk biaknaklei rianṭuannak nawl ngeihmi kha church ah i pumhnak le pulpit cung in phungchimnak nawl ngeihmi tlukin . . . kilven awk a si.”

23. 1943 ah upadi leiin teinak kan hmuhmi hna cu tuchan kan caah zeicah a biapit?

23 Mah Biaceihnak Zungpi i biachahnak cu Pathian miphun caah upadi lei teinak taktak a si. Mah nih kannih cu thil a zuarmi si loin Khrihfa phungchimtu kan si ti kha a langhter. 1943 i philh khawh lomi mah ni ah Zungpi nih Jehovah Tehte Hna tonmi biaceihnak 13 lakah Mardak kong telin 12 kha teinak a pek hna. Kan ral hna nih mipi lakah le innkhat hnu innkhat ah Pennak kong chimnak nawl kan ngeihmi kha nai hrawng zongah an kan ralchanh lengmang ṭhan. Cu bantuk kong he aa tlaiin biaceihnak zung i kan phak tikah a cunglei ah langhtermi biachahnak hna cu i zohchunh awk in hman an si.

“Minung nakin Pathian Nawl Kan Ngaih Deuh awk a Si”

24. Cozah nih phungchim rian an khenkham tikah zeitindah kan lehrulh?

24 Cozah nih zalong tein Pennak kong chimnak nawl an kan pek tikah kan i lawm tuk. Asinain cozah nih phungchimnak rian an khenkham tikah phung kan chimning kha kan thlen i a si khawhnak paohin kan chim ṭhiamṭhiam. Lamkaltu hna bantukin “minung nakin Pathian nawl kan ngaih deuh awk a si.” (Lam. 5:29; Matt. 28:19, 20) Cun kan rian an khenkhammi hrawh awkah biaceihnak zung zongah a zu kan khaan. Tahchunhnak pahnih hi ruathmanh.

25, 26. Nicaragua ah a cangmi zei thil hna ruangah dah Biaceihnak Zungpi tiang an phanh, a phichuak cu zeidah a si?

25 Nicaragua. 1952, November 19 ah missionary le zung ṭengnge zohkhenhtu a simi Donovan Munsterman cu khualipi a simi Managua i Milu Relnak Zung ah a kal. Zeicatiah mah zung bawi a simi Arnoldo Garsea nih rak ka tong tiah a ti caah a si. Mah pa nih Donovan kha Nicaragua i Jehovah Tehte dihlak cu “nan zumhnak kong chimnak le biaknak rianṭuannak a ṭhancho nakhnga tuahnak nawl nan ngei ti lo” tiah a ti. Zeicah a si kha a hal tikah cozah vuanci sinah nan rian ṭuannak nawl nan lak lo lengah communist nan si tiah mi nih sual an in puh hna caah a si tiah a chimh. Sualpuhtu cu ahote dah an si? Roman Catholic siangbawi pawl an si.

Khenkhamnak caan chungah Nicaragua i unau pawl

26 Unaupa Munsterman nih Biaknaklei Vuanci Zung ah le ram Uktu Anastasio Somoza Garcia sinah a zu a khaan colh nain san a tlai lo. Cucaah unau pawl nih an biakning kha an thlen. Biakinn kha an khar i phu hme tete in an i pum, cun lamcung phungchimnak kha an ngol. Asinain Pennak kong kha an chim ṭhiamṭhiam ko. Cun Nicaragua Biaceihnak Zungpi ah khenkhamnak kha lakpiak awkah nawlnak ca an ṭial. Thanhca tampi nih khenkhamnak kong le nawlnak ca an ṭialmi chung i a kong hna kha an langhter. Mah tikah Biaceihnak Zungpi cu mah kong ngaihpiak awkah a hna a tla. A phichuak cu zeidah a si? 1953, June 19 ah Biaceihnak Zungpi nih Jehovah Tehte Hna kha teinak pek awkah lungrual tein bia an khiah. Mah khenkhamnak nih phunghrampi pekmi zalong tein chimnak le ṭialnak, zumhnak le zumhnak langhternak nawl ngeihmi kha a buar tiah Zungpi nih bia a chah. Nicaragua cozah le Jehovah Tehte Hna an i pehtlaihnak kha a hmasa bantuk siter ṭhan awk zongah nawl a pek hna.

27. Biaceihnak Zungpi biachahnak nih Nicaragua mi hna kha zeicah an khuaruah a harter hna, mah teinak kha unau pawl nih zeitindah an hmuh?

27 Biaceihnak Zungpi cu Jehovah Tehte Hna leiah a ṭanmi an hmuh tikah Nicaragua rammi hna cu an khuaruah a har tuk. Hlanah cun biaknaklei hruaitu hna cu huham an ngeih tuk caah Zungpi nih anmah ralchanh in thil tuah kha a hrial. Mah lengah cozah rianṭuantu hna cu nawl an ngeih tuk caah an biakhiahnak kha Zungpi nih a al bal theng lo. Unau pawl nih mah teinak kan hmuhmi cu kan Siangpahrang nih a kan kilven caah le phung kan chim peng caah a si ti kha an hngalh.—Lam. 1:8.

28, 29. 1985 ah Zaire ah thil sining cu zeitindah ruahlopi in aa thlen?

28 Zaire. Atu ah Democratic Republic of Congo tiah timi Zaire ah 1985 lioah Jehovah Tehte 35,000 hrawng an rak um. Pennak rianṭuannak cu a ṭhancho thluahmah caah zung ṭengnge ah innthar pawl an sak. 1985, December ah khualipi a simi Kinshasa ah ramkomh civui an tuah i ramdang unau pawl zong an ra, aa pummi dihlak cu 32,000 an si i lentecelhnak inn an khat dih. Asinain mah caan thawkin Jehoval salle hna i an sining cu aa thleng. Zei thil dah a cang?

29 Mah lio caan ah Canada, Quebec in a rami unaupa Marsel Filto cu Zaire ah missionary a ṭuan, anih cu President Duplessis nih a uk lio caan ah hremnak a rak tongmi a si. Unaupa Marsel nih a cangmi thil kha hitin a chim: “1986, March 12 ah rian a ngeimi unaupa hna nih ca pakhat an hmuh, mah cu Zaire i Jehovah Tehte Hna cu phungning loin dirhmi an si tiah an thanhnak ca a si.” Mah khenkhamnak ca ah an ram uktu a simi Mobutu Sese Seko nih min a thut.

30. Zung Ṭengnge Kawmiṭi cu a biapi tukmi zei biachahnak dah an tuah a herh, zeitindah an tuah?

30 A thaizing ah radio in “[Zaire ah] Jehovah Tehte Hna kong kan thei ti lai lo” tiah an thanh. Unau pawl cu a fakmi hremnak an tong. Biakinn kha an hrawhpiak hna, an thil an chuh hna, an tlaih hna, thong an thlak hna i an velh hna. Ngakchia pawl hmanh kha thong ah an thlak hna. 1988, October 12 ah cozah nih kan bupi ngeihmi thilri kha an chuh hna i zung ṭengnge kha ralkap phu pakhat nih an i lak. Rian ngeimi unaupa pawl nih an ram Uktu Mobutu sinah nawlnak ca an ṭial nain a let hna lo. Mah tikah Zung Ṭengnge Kawmiṭi nih “Biaceihnak Zungpi ah a zu kan khaan lai maw, asiloah kan hngah rih lai dah?” timi a biapi tukmi biachahnak an tuah a hau. Mah lio caan ah missionary le Zung Ṭengnge Kawmiṭi i khuakhangtu a simi Timote Holmes nih “Jehovah sinah fimnak le lamhruainak kan hal” tiah a chim. Thlacam buin ṭha tein an ruah hnuah kawmiṭi nih biaceihnak zung i chuah awkah a caan a za rih lo tiah bia an chah. Unau pawl zohkhenhnak rian tu kha a bikin an ṭuan i phungchim rian ṭuan khawh awkah lam an kawl.

“Mah biaceihnak caan chungah Jehovah nih thil sining a thlen khawh ti kha kan hmuh”

31, 32. Zaire Biaceihnak Zungpi nih aa thleidangmi zei biachahnak dah a tuah, mah nih unau pawl kha zei ṭhatnak dah a pek hna?

31 Kum tampi a rau cang. Unau pawl tonmi hremnak cu a zor deuh cang i rammi hna nih minung tinvo zong kha biapi ah an hun chiah cang. Cucaah Zung Ṭengnge Kawmiṭi nih khenkham kan simi kong kha Zaire Biaceihnak Zungpi ah chuahpi awkah a caan a phan cang tiah bia an chah. Biaceihnak Zungpi zong nih mah kong kha ngaihpiak awkah a hna a tla. Ram uktu nih khenkhamnak nawl a chuah in kum sarih hrawng a rauh hnu, 1993, January 8 ah Biaceihnak Zungpi nih Jehovah Tehte Hna cung i cozah tuahsernak cu phungning in a si lo tiah bia a chah i khenkhamnak kha a lak ṭhan. Ruathmanh u. Cutin an tuah cu biaceihtu hna nih an nunnak kha biapi ah chia loin an ram uktu biachahmi an hrawhmi a si. Unaupa Holmes nih “mah biaceihnak caan chungah Jehovah nih thil sining a thlen khawh ti kha kan hmuh” tiah a chim. (Dan. 2:21) Mah teinak nih unau pawl an zumhnak kha a fehter chin. Siangpahrang Jesuh nih a mi pawl kha zeitikah le zeitindah rian ṭuan ding a si ti hngalh awkah lam a hruai hna ti kha an hmuh.

Democratic Republic of Congo i Jehovah Tehte Hna cu zalong tein biaknak nawl an hmuh caah an i nuam

32 Khenkhamnak lak ṭhan a si tikah zung ṭengnge cu missionary pawl auh awk, zung ṭengnge innthar sak awk le Baibal hrambunhmi cauk i kuat awkah nawl an awnh ṭhan. g Jehovah nih a miphun kha thlaraulei in a kilvenmi hna hmuh cu vawleicung pumpi i Pathian salle caah lunglawmh awk taktak a si.—Isa. 52:10.

“Bawipa cu a Ka Bawmtu a si”

33. Biaceihnak kong cheukhat kan i ruahmi in zeidah kan hngalh khawh?

33 Kan tonmi biaceihnak cheukhat kong kan i ruahmi nih Jesuh cu mah a biakam ningin a nung ti a langhter: “Nan ral ahohmanh nih an in tei hna i an in al khawh hna nakhnga lo, bia le fimnak kha kaan pek hna lai.” (Luka 21:12-15 rel.) A caan ah Jehovah nih a miphun kilven awkah chanthar Gamaliel bantuk minung kha a chuahter hna asiloah a ral a ṭhami biaceihtu le sihni hna kha dinnak lei i ṭan awkah a forh hna. Jehovah nih kan ral hna hriamnam kha a hnawlter. (Isaiah 54:17 rel.) Ralchanhnak nih Pathian rian kha a ngolter kho lo.

34. Upadi leiin teinak kan hmuhmi cu zeicah cinken awk tlak a si i mah nih zeidah a langhter? (“ Pennak Kong Chimnak A Ṭhanchotermi Cinken Awk Tlak Upadi Lei Teinak” timi rinli kulh zong zoh.)

34 Upadi leiin teinak kan hmuhmi cu zeicah mah tlukin cinken awk tlak a si? Mah hi ruathmanh: Jehovah Tehte Hna cu a langmi asiloah nawl a ngeimi kan si lo. Nainganzi phu kha mee kan pe lo, an rianṭuannak kha kan bawm hna lo i nainganzi cungah huham ngeih zong kan i zuam lo. Cun biaceihnak zung ah a phanmi unau hna zong hi “fimthiamnak zeihmanh a ngei lomi, mi sawsawh menmen” an si. (Lam. 4:13) Cucaah minung hmuhnak in zoh ahcun biaceihnak zung hna nih nawl a ngeimi biaknak le nainganzi hna kha ralchanh in kanmah bawmh ding a ruang a um lem lo. Asinain biaceihnak zung hna nih kanmah kha teinak an kan pek lengmang. Mah teinak hna nih kannih cu Pathian “hmaiah Khrih sal bantukin” a kalmi kan si ti a langhter. (2 Kor. 2:17) Cucaah lamkaltu Paul bantukin “Bawipa cu a ka bawmtu a si, zeihmanh ka ṭih lai lo” tiah kan ti khawh ve.—Heb. 13:6.

a Cantwell le Connecticut Peng kong biaceihnak cu U.S. Biaceihnak Zungpi ah Unaupa Hayden Covington nih unau pawl leiin runvennak bia a chimmi biaceihnak 43 lakah a hmasa bik a si. Anih cu 1978 ah a thi. A nupi Dorothy cu kum 92 a si, 2015 i a thih tiang zumhfek tein hmaikal a ṭuan.

b Mah sualpuhnak cu 1606 ah tuahmi upadi cungah hram aa bunh. Mah upadi nih mi pakhat a chimmi nih cozah dohnak a chuahter tiah biaceihtu phu nih an ruah ahcun mah bia cu a hmaanmi a si hmanhah a sual tiah ti khawh a si tiah a ti.

c 1950 ah Quebec ah caantling rianṭuantu 164 an um, an lakah Gilead tinṭan a kaimi 63 an i tel. Annih cu a fakmi ralchanhnak kan tong lai ti an hngalh ko buin an rian kha lungtho tein an cohlan.

d Unaupa W. Glen How cu a ral a ṭhami sihni a si i 1943 in 2003 tiang Canada le ramdang ah Jehovah Tehte Hna tonmi biaceihnak tampi kha fim ngaiin a tawngthammi a si.

e Mah kong a dikthliar kha 2000, April 22, I Hlau! cahmai 18-24 [Mirang] i “Raldohnak cu Nanmah I a Si lo, Pathian I a Si” timi capar ah zoh.

f 2 Korin 2:17 (NW): ‘Kannih cu midang bantukin Pathian bia a zuarmi kan si lo. Kannih cu Pathian nih a kan thlah caah Pathian hmaiah Khrih zultu bantukin lungthin tak tein bia kan chim.’

g Ralkap phu nih zung ṭengnge inn kha an pek ṭhan hna nain hmun dang ah zung ṭengnge inn thar an sak.