1, 2. Hebru Khrihfa hna sinah Paul nih zeicah ca a ṭial?

AD 61 ah Israel ram i Khrihfabu hna ah daihnak a rak um. Lamkaltu Paul cu Rom khua ah thong a tla ko nain a rauhhlan ah ka luat lai tiah aa ruahchan. A khualtlawn hawi a simi Timote zong thonginn in a chuahka a si i an pahnih in Judea ram i unau pawl sin tlawn awkah an i tim. (Heb. 13:23) Asinain kumnga a ruah hnuah Jesuh nih a rak chimchung bantukin ‘Jerusalem khua kha ralkap nih an kulh.’ Mah tikah Judea peng i Khrihfa hna, a hleiin Jerusalem ah a ummi Khrihfa hna cu khulrang in an tlik a hau. Zeicahtiah Jerusalem kha ralkap nih an kulhmi an hmuhle cangka tlik awkah Jesuh nih ralrin a pek hna caah a si.—Luka 21:20-24.

² Jesuh nih a zultu pawl ralrin a pek hnanak cu kum 28 a si cang. Mah caan chungah Israel ram i Khrihfa hna cu hremnak le hneksaknak tampi an tong ko nain zumhfek tein an um. (Heb. 10:32-34) Asinain Paul nih hmailei ah an ton hngami thil caah timhcia tein umter a duh hna. Annih cu a ngan bikmi zumhnak hneksaknak an tong cang lai. (Matt.  24:20, 21; Heb. 12:4) Tli u timi Jesuh ralrin peknak ngaih awkah a hlan nakin inkhawhnak le zumhnak ngeih an hau. An nunnak cu mah cungah aa hngat. (Hebru 10:36-39 rel.) Cucaah mah unau pawl sin thapeknak ca ṭial awkah Jehovah nih Paul kha a forh. Mah ca kha atu ah Hebru Baibal cauk tiah auh a si.

3. Hebru Baibal cauk kha zeicah hngalh kan duh awk a si?

³ Tuchan Pathian miphun nih Hebru cauk kha hngalh kan duh awk a si. Zeicah? Kan sining cu Judea peng i Khrihfa hna he aa lawh caah a si. Kannih cu “harnak caan” ah kan nung i hneksaknak le hremnak hna kan tong. (2 Tim. 3:1, 12) Asinain tam deuh cu hremnak kan tong lo. Paul chan i Khrihfa hna bantukin hliphlau tein kan um a hau. Zeicah? A rauhhlan ah a ngan bikmi zumhnak hneksaknak kan tong cang lai.—Luka 21:34-36 rel.

4. 2016 kumcaang Baibal cu zeidah a si, mah cu zeicah aa tlak?

⁴ Hmailei kan ton laimi thil ca i timhtuah awkah zeinihdah a kan bawmh lai? Hebru Baibal cauk ah kan zumhnak a fehter hngami thil tampi kong kha Paul nih a ṭial. A biapi tukmi ralrin peknak pakhat kha Hebru 13:1 ah kan hmuh. “Khrih chungah unau nan si bantukin pakhat le pakhat i daw zungzal ko u” tiah a kan forh. Mah Baibal caang kha 2016 kumcaang Baibal caah thim a si.

5. Unau dawtnak timi cu zeidah a si?

⁵ Unau dawtnak timi cu zeidah a si? Unau dawtnak timi cu chungkhar mi asiloah hawikom ṭha karlak ah a ummi a ṭhawng i a fekmi dawtnak kha a si. (Johan 11:36) Kannih cu unau bantukin aa umtermi kan si lo. Unau taktak kan si. (Matt. 23:8) Paul nih hitin a ti: “Pakhat le pakhat kha Khrih ah u le nau bantukin i daw cikcek u law pakhat le pakhat kha i hmaizah u.” (Rom 12:10) Mah bia nih unau kan dawt hnanak cu zeitluk in dah a ṭhawn awk a si ti kha a langhter. Cu bantuk dawtnak nih Pathian miphun kha i daw tein le lungrual tein um awkah a bawmh hna.

6. Unau dawtnak timi a sullam kha a hmaanmi Khrihfa hna nih zeitindah an hngalhthiam?

⁶ ‘Unau dawtnak’ timi biafang kha Khrihfa cauk hna ah tampi kan hmuh. Hlanlio Judah mi hna nih ‘unau’ timi biafang kha an chungkhat caah a bikin an hman i a caan ah an chungkhat a si lomi ca zongah an hman. Asinain Judah mi a si lomi hna caah cun an hmang lo. A hmaanmi Khrihfa hna caah cun zei bantuk miphun, zei bantuk ram in a rami an si ah a hmaanmi Khrihfa vialte cu an ‘unau’ an si. (Rom 10:12) Jehovah nih pakhat le pakhat unau bantukin i dawt awkah a kan cawnpiak. (1 Thes. 4:9) Unau dawtnak langhter zungzal cu zeicah a biapit?

7. Unau dawtnak langhter a biapitnak a ruang hna cu zeidah an si?

⁷ Unau dawtnak langhter a biapit biknak a ruang cu Jehovah nih a kan fial caah a si. Unau pawl kan dawt hna lo ahcun  Jehovah kha kan daw kho taktak lai lo. (1 Johan 4:7, 20, 21) A dang a ruang pakhat cu pakhat le pakhat kan i herh caah a si, a hleiin harnak ton caan ah a si. Paul nih Hebru Khrihfa hna sin cakuat a ṭial lioah a rauhhlan ah unau cheukhat nih an inn le an thilri pawl an kaltak a hau lai ti kha a hngalh. Mah caan cu a har tuk lai tiah Jesuh nih a rak chim. (Mar. 13:14-18; Luka 21:21-23) Cucaah mah caan a phak hlanin Khrihfa hna nih pakhat le pakhat an i dawtnak an fehter a hau.—Rom 12:9.

8. Harnak nganpi aa thawk hlan, atu in zeidah tuah a herh?

⁸ A rauhhlan ah minung tuanbia ah a ngan bikmi harnak nganpi a ra cang lai. (Mar. 13:19; Biat. 7:1-3) Mah ruahnak cheuhnak hi kan zulh a hau lai: “Ka mi hna, nan inn chungah lut u law innka i khar khumh u. Pathian thinhunnak a dih hlantiang, caan tawite chung cu i thup u.” (Isa. 26:20) ‘Inn chung’ timi bia nih Khrihfabu kha a chimduhmi a si men lai. Cuka ah unau pawl he Jehovah kan biaṭi. Asinain hmaan tein i pumhnak lawngin a za lo. Paul nih Hebru Khrihfa hna kha ‘pakhat le pakhat i dawt awk le thilṭha i tuahpiak awkah’ i forh dingin tha a pek hna. (Heb. 10:24, 25) Atu in unau dawtnak kha fehter a hau, zeicahtiah mah nih hmailei ah kan ton khawhmi zei bantuk harnak paoh inkhawh awkah a kan bawmh lai.

9. (a) Unau dawtnak langhter awkah zei caanṭha dah kan ngeih? (b) Jehovah miphun nih unau dawtnak an langhterning kha chim.

⁹ Harnak nganpi aa thawk hlan, atu in unau dawtnak langhter awkah caanṭha tampi kan ngei. Unau tampi cu lihnin, tilian, hurricane, tsunami asiloah a dang leiser ral hna ruangah harnak an tong. Unau cheukhat tu cu hremnak an tong. (Matt. 24:6-9) Cun a ṭhalomi hi vawlei i kan nun ruangah khuasak tintuk harnak zong kan tong. (Biat. 6:5, 6) Asinain unau pawl nih harnak tam deuh an ton tikah an cungah dawtnak langhter khawhnak caanṭha tam deuh kan hmu ve. Hi vawlei mi hna cu an dawtnak a kik ko nain kannih tu cu unau dawtnak langhter zungzal a hau.—Matt. 24:12. ^[1]

10. Atu ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

¹⁰ Harnak ton buin zeitindah unau dawtnak langhter zungzal khawh a si? Unau dawtnak kan ngeih kha zeitindah kan langhter khawh? “Khrih chungah unau nan si bantukin pakhat le pakhat i daw zungzal ko u” tiah lamkaltu Paul nih a chim hnuah cutin langhter khawhnak lam tampi kha a chim. Mah lakin paruk kha atu i ruah hna u sih.

11, 12. Khungtlung dawtnak timi cu zei sullam dah a ngeih? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

 ¹¹ “Khualtlung kha daw hna u.” (Hebru 13:2 rel.) ‘Khualtlung dawtnak’ tiah lehmi a hramthawk biafang cu “mising cungah dawtnak langhter” timi sullam a ngei. Mah nih Abraham le Lot kong kha a kan hngalhter ṭhan. Mah pa pahnih nih an hngalh lomi khual pawl cungah dawtnak an rak langhter. A tak ti ahcun annih cu vancungmi an si. (Gen. 18:2-5; 19:1-3) Mah kong nih Hebru Khrihfa hna kha khualtlung dawtnak langhternak thawngin unau dawtnak langhter awkah a forh hna.

¹² Midang cungah khualtlung dawtnak zeitindah kan langhter khawh? Rawl eiṭi awk le thapek awkah kan inn ah len kan sawm khawh hna. Khualtlawng rianṭuantu le a nupi cu ṭha tein kan hngalhmi an si lo hmanhah an cungah khualtlung dawtnak kan langhter khawh. (3 Johan 5-8) Tangka tampi dih in meh phun tampi timhtuah a hau lo. Kan hmuitinh cu unau pawl thapek awk a si i kan ngeihmi langhter awkah a si lo. Lam khatkhat in a kan lehrulh kho ṭhan hngami hna lawng kha sawm awk an si lo. (Luka 10:42; 14:12-14) A biapi bikmi cu khualtlung dawtnak langhter khawh lo tiangin kan rian kan i tamter awk a si lo.

13, 14. Zeitindah “thong a tlami kha . . . philh” loin kan um khawh hna?

¹³ “Thong a tlami kha . . . philh hna hlah u.” (Hebru 13:3 rel.) Paul nih mah ca a ṭial tikah an zumhnak ruangah thong a tlami unau pawl kha a chimduhmi an si. Unau pawl nih ‘thong a tlami kha an inpi hna’ caah Paul nih Khrihfabu kha a thangṭhat. (Heb. 10:34) Paul cu kumli chung thong a tlak lioah unau cheukhat nih an rak bawmh. Asinain Hebru Khrihfa hna tu cu lamhlapi ah an um caah anmah theng nih an bawm kho lo. Cu a si ah Paul kha zeiti lam in dah an rak bawmh? A caah thla fakpi in an campiak.—Fil. 1:12-14; Heb. 13:18, 19.

¹⁴ Tuchan zongah Jehovah Tehte tampi cu an zumhnak ruangah thong an tla. An pawngkam ah a ummi unau pawl nih an herhmi bawmhnak an pek khawh hna. Asinain lamhlat i a ummi unau pawl nih tah zeitindah an bawmh khawh hna? An caah thla fakpi in campiaknak thawngin unau dawtnak langhter khawh a si. Tahchunhnak ah, Eritrea ram ah thong a tlami unau pawl le ngakchia pawl caah thla kan campiak khawh hna. Cun thong an tlaknak kum 20 leng a si cangmi unaupa Paulos Eyassu, Isaac Mogos le Negede Teklemariam ca zongah thla kan campiak khawh hna.

15. Ṭhitumnak kha zeitindah kan upat khawh?

¹⁵ “Ṭhitumnak hi mi vialte nih kan hmaizah awk a si.” (Hebru 13:4 rel.) Ziazalei thianhlimhnak thawngin unau dawtnak kan langhter khawh. (1 Tim. 5:1, 2) Tahchunhnak ah, unaupa asiloah  unaunu pakhatkhat he nupa sualnak kan tuah ahcun amah le a chungkharmi kha lungfahnak kan tonter khawh hna. Unau cung i kan ngeihmi zumhnak zong a tlau kho. (1 Thes. 4:3-8) A vapa nih a thurhnawmmi hmanthlak a zohmi kha a nupi nih a hngalh tikah zeitindah a um lai khi ruathmanh. A vapa nih a ka dawt i ṭhitumnak kha a upat tiah a ruat lai maw?

16. Lungsi hnangamnak nih unau dawtnak langhter awkah zeitindah a kan bawmh?

¹⁶ “Nan ngeihmi ah khan nan lung awi ko u.” (Hebru 13:5 rel.) Jehovah i bochannak nih kan ngeihmi thil cung i lungsi hnangam awkah a kan bawmh lai. Mah nih unau dawtnak langhter awkah zeitindah a kan bawmh khawh? Lungsi hnangamnak kan ngeih ahcun tangka le thilri nakin unau pawl cu an biapi deuh ti kha kan hngalh lai. (1 Tim. 6:6-8) Lungsi hnangamnak a ngeimi cu unau cungah asiloah a nunning cungah a phunzai lai lo. Nahchuahnak le hakkauhnak lungput zong a ngei lai lo. Mah canah a siangmi a si lai.—1 Tim. 6:17-19.

17. Ralṭhatnak nih unau dawtnak langhter awkah zeitindah a kan bawmh?

¹⁷ ‘Kannih cu kan ral ṭha u sih.’ (Hebru 13:6 rel.) Jehovah i bochannak nih zei bantuk harnak hmanh ralṭha tein a kan inter khawh. Mah ralṭhatnak nih a ṭhami lungput ngeih awkah a kan bawmh. A ṭhami lungput kan ngeih ahcun unau pawl tha kan pek hnanak le kan hnemh hnanak thawngin unau dawtnak kan langhter khawh lai. (1 Thes. 5:14, 15) Kan luatnak caan a nai cang ti hngalhnak nih harnak nganpi chung hmanhah ralṭhatnak a kan ngeihter khawh lai.—Luka 21:25-28.

18. Khrihfa upa cungah unau dawtnak kha zeitindah kan fehter khawh?

 ¹⁸ ‘Nan hruaitu pawl kha philh hna hlah u.’ (Hebru 13:7, 17 rel.) Kan Khrihfabu i Khrihfa upa pawl nih an caan kha kan caah an hman. An tuahsernak kong kan ruah tikah kan dawt hnanak le kan sunsak hnanak cu a ṭhang chin. Kan tuahsernak pakhatkhat ruangah lungrethei le awlokchong in umter kan duh hna lo. Mah canah lungtho tein an nawl ngaih kan duh. Cuticun “an rian an ṭuan ruangah khan hmaizahnak a sang bik le dawtnak a ngan bik” kha kan pek hna.—1 Thes. 5:13.

19, 20. Unau dawtnak kha zeitindah tam deuh in kan langhter zungzal khawh?

¹⁹ Jehovah miphun nih unau dawtnak an langhter caah mi nih an hngalh hna. Paul chan zongah cutin a rak si. Asinain Paul nih “tam deuh in tuah rih awkah” a rak forh hna. (1 Thes. 4:9, 10) Atu nakin tam deuh in tuah khawhnak lam a um zungzal ti cu a fiang ko.

²⁰ Cucaah tukum chungah Biakinn i kumcaang Baibal kan hmuh tikah mah biahalnak hna hi ruat hna u sih: ‘Khualtlung dawtnak kha tam deuh in ka langhter kho lai maw? Thong a tlami unau pawl kha zeitindah ka bawmh khawh hna lai? Pathian timhtuahmi ṭhitumnak kha ka upat maw? Lungsi hnangamnak ngeih awkah zeinihdah a ka bawmh lai? Jehovah kha atu nakin zeitindah kaa bochan khawh deuh lai? Hruaitu hna kha zeitindah an nawl ka ngaih khawh deuh hna lai?’ Mah a kong paruk i ṭhancho awkah kan i zuam ahcun kumcaang Baibal cu vanpang i tar sawhsawhmi lawng a si lai lo. Mah canah Paul chimmi mah bia hi zulh awkah ralrin petu a si lai: “Khrih chungah unau nan si bantukin pakhat le pakhat i daw zungzal ko u.”—Heb. 13:1.