A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Na Hngal Maw?—March 2020

Na Hngal Maw?—March 2020

Israel mi pawl cu Izipt ah sal an rak si tiah Baibal nih a langhtermi lengin a dang langhtertu thil a um maw?

Midian mi pawl nih Josef Izipt ram i an kalpi hnuah Jakob le a chungkhar pawl cu Kanaan in Izipt ah an i ṭhial tiah Baibai nih a ti. Annih cu Izipt mi nih Goshen tiah an uahmi hmun ah an um. Mah cu Nile tiva le Mediterranean rili aa tonnak hmun a si. (Gen. 47:1, 6) Israel mi pawl cu “an tam tuk i an ṭhan tuk hringhran caah cu ram cu an khat dih.” Cucaah Izipt mi pawl nih Israel mi pawl kha an ṭih hna i hramhram in sal ah an ser hna.—Ex. 1:7-14.

Tuchan i Baibal soiseltu cheukhat nih a cunglei i langhtermi a kong hi tuanbia menmen a si tiah an ti i an nihsawh. Asinain hlanlio Izipt ah Sem * miphun hna cu sal an rak si ti a langhtermi thil a um.

Tahchunhnak ah, thilhlun hlathlaitu hna nih annih cu chaklei Izipt ah an rak um ti a langhtermi thil hna kha an hmuh. Dr. John Bimson nih Sem miphun pawl chaklei Izipt ah an rak um ti a langhtermi thil 20 leng a um tiah a ti. Cun Izipt tuanbia kong a hlathlaitu James K. Hoffmeier zong nih hitin a ti: “BC 1800 in 1540 hrawngah nitlaklei Asia in a rak pemmi Sem holh a hmangmi hna caah Izipt cu um duh awk ngai a simi hmun a si.” Hitin a ti chap: “Mah caan cu Genesis chungah a langhtermi a caan le thil sining he zong aa tlak.”

Thlanglei Izipt ah a dang langhternak thil zong a um rih. (BC 2000 in 1600 hrawng) nithla khenhmi papyrus pakhat ah thlanglei Izipt i inn pakhat ah sal a ṭuanmi hna i an min kha a langhter. Mah min ṭialmi lakah 40 leng cu Sem miphun an si. Annih nih rawlchuan, thiamtah le a harmi rian hna kha an ṭuan. Hoffmeier nih hitin a ti: “Thebaid [thlanglei Izipt] i inn pakhat hmanhah Sem miphun minung 40 leng nih rian an ṭuan ahcun Izipt pumpi, a hleiin Nile tiva le Mediterranean rili ah Sem miphun cu an tam tuk lai.”

Thilhlun hlathlaitu David Rohl nih sal cheukhat i an min cu “Baibal ah kan hmuhmi min he aa lo” tiah a tiah. Tahchunhnak ah, papyrus cheubang ah aa telmi min hna cu Issakhar, Asher le Shifrah ti bantuk min he aa lo. (Ex. 1:3, 4, 15) Rohl nih “mah cu Israel miphun pawl Izipt ah sal an rak si hrimhrim ti a langhtertu thil a si” tiah a ti.

Dr. Bimson nih hitin a ti: “Izipt ah sal an rak sinak kong le an luatnak kong he aa tlaiin Baibal ah langhtertu thil a um.”

^ cat. 4 Sem timi min cu Shem timi in a rami a si, anih cu Noah fale pathum lakah pakhat a si. Shem tefa ah Elam, Assiria, a hmasa Khaldi, Hebru, Siria le Arab miphun pawl i tel dawh an si.