1. Sertu kong he aa tlaiin zeidah cawnpiak na si?

JEHOVAH Tehte pakhat in a ṭhangmi na si ahcun Jehovah kong kha na no lio tein na cawn cang men ko lai. Pathian nih a ṭha tukmi sining tampi a ngeih i vawlei kha paradis ah canter a duh tiah cawnpiak na si ko lai.—Gen. 1:1; Lam. 17:24-27.

2. Sertu a um ti a zummi hna kha mi cheukhat nih zeitindah an hmuh hna?

² Asinain mi tampi nih Pathian a um asiloah Pathian nih thil vialte a ser ti kha an zum lo. Mah canah nunnak cu thlennawnnak in aa thawk i nunnak sawhsawh tein a hnokmi nunnak phun ah duhsah tein aa thleng tiah an zumh. Cutin a zummi cheukhat cu fimnak sang a cawngmi an si. Annih nih science fimthiamnak nih Baibal cu a palh ti kha a langhter i Sertu a um ti zumh cu fimnak a ngei lomi hna asiloah hlen a fawimi hna caah a si tiah an ti.

3. Kan zumhnak fehter cu zeicah a biapit?

³ Fimnak sang a cawngmi cheukhat chimmi bia ruangah Jehovah cu dawtnak a ngeimi Sertu a si timi cungah lunghrinnak kan ngei lai maw? Mah cu Jehovah cu Sertu a si tiah zeicah kan zumh timi cungah tampi aa hngat. Mi nih an kan chimh caah maw kan zumh asiloah kanmah tein a caan pe in langhtermi thil hna kan hlathlai caah dah kan zumh? (1 Kor. 3:12-15) Jehovah Tehte kan sinak cu zeitluk a sau cang hmanhah kan dihlak in kan zumhnak a feh nakhnga kan i zuam peng a hau. Cutin kan i zuam ahcun Baibal cawnpiaknak a merhmi “santlaihnak zeihmanh a ngei lomi fimnak, hlennak menmen a simi” minung cawnpiaknak in hlen kan si lai lo. (Kol. 2:8; Heb. 11:6) Hi capar ah (1) mi tampi nih Sertu an zumh lonak a ruang, (2) aan Sertu, Jehovah cungah na zumhnak fehter khawh ning kong le (3) a fekmi zumhnak na ngeih peng khawh ning kong kha kan i ruah hna lai. 

4. Hebru 11:1 ningin zumhnak taktak cu zei cungah dah hram aa bunh?

⁴ Mi cheukhat nih zumhnak ngeih timi cu langhtertu thil a um lo nain thil cheukhat zumh kha a si tiah an ruah. Asinain Baibal chimmi ningin cun mah cu zumhnak taktak a si lo. (Hebru 11:1 rel.) Baibal nih mah zumh cu langhtertu thil cungah hram aa bunh tiah a ti. Cucaah Jehovah, Jesuh le Pennak cu kan mit in kan hmu kho hna lo nain a um taktakmi an si ti kha kan langhter. (Heb. 11:3) Jehovah Tehte pakhat a hung simi scientist pakhat nih hitin a ti: “Jehovah Tehte Hna cu an zumhmi thil caah a hrampi an ngei. Science lei fimthiamnak kha zei rel loin an um lo.”

5. Mi tampi nih nunnak cu Sertu i tel loin aa thawk tiah zeicah an zumh?

⁵ Hitin biahalnak kan tuah khawh men: ‘Sertu a um ti a langhtermi thil tampi a um ko nain Pathian nih thil nung pawl a ser hna lo tiah mi tampi nih zeicah an zumh?’ Mi cheukhat cu langhtertu thil kong he aa tlaiin hlathlainak an tuah bal lo. Atu ah Jehovah Tehte pakhat a si cangmi Robert nih hitin a ti: “Sianginn ah sernak kong he aa tlaiin an kan cawnpiak bal lo caah mah cu a hmaan lomi a si tiah ka rak ruah. Sernak kong kha Jehovah Tehte Hna nih an ka cawnpiak hlan, kum 20 ka si tiang le Pathian nih zeizong vialte a ser ti zumh awkah Baibal in a ruang ṭha ka hngalh hlan cu ka rak thei bal lo.” *—“ Nulepa Hna Sinah A Biapimi Cakuat” timi rinli kulh ah zoh.

6. Mi cheukhat nih zeicah Sertu kha an zumh lo?

⁶ Mi cheukhat nih kan hmuh khawhmi lawng kha kan zumh tiah an ti caah Sertu kha an zum lo. Asinain an hmu kho lo nain a zumhmi thil  cu a um. Tahchunhnak ah, vawlei dah (gravity) cu an hmu kho lo nain a um taktak ti a langhtertu thil a um caah an zumh. Baibal ah langhtermi zumhnak phun zong “a taktak le a ngaingai a simi thil kan mit in kan hmuh khawh lomi thil” cungah hram aa bunhmi an si. (Heb. 11:1) Kanmah tein langhtertu thil hna hlathlai awkah a caan le thazaang chuah a hauh caah mi tampi nih cutin hlathlai awkah i zuam kha an duh lo. Cucaah amah tein langhtertu thil hna a hlathlai lomi pakhat nih cun Pathian a um lo tiah a ti men ko lai.

7. Pathian nih van le vawlei a ser ti kha fimnak a ngeimi hna kip nih zumh loin an um dih maw? Fianter.

⁷ Langhtertu thil hna an hlathlai hnuah scientist cheukhat nih Pathian nih van le vawlei a ser ti kha an hun zumh. * A hmasa ah  langhtermi Robert bantukin mi cheukhat zong sianghleiruun an kainak ah sernak kong kha an cawnpiak bal hna lo caah Sertu a um lo tiah an ruah men lai. Asinain scientist tampi nih Jehovah kha an hun hngalh i an hun dawt. Zei bantuk fimthiamnak a ngeimi kan si hmanhah mah scientist hna bantukin Pathian cungah kan zumhnak kha kan fehter peng a hau. Kan caah ahohmanh nih cutin a kan tuahpiak kho lo.

8-9. (a) Zei biahalnak dah kan i ruah hna lai? (b) Sernak kong hlathlainak nih zeitindah an ṭhathnemh lai?

⁸ Sertu cungah na zumhnak kha zeitindah na fehter khawh? Zumhnak fehter khawh ning lamli kong kha i ruah hna u sih.

⁹ Sernak kong kha hlathlai. Saram, thingkung le arfi kong na hlathlainak thawngin Sertu cungah na zumhnak kha na fehter khawh. (Salm 19:1; Isa. 40:26) Mah kong kha tam deuh in na hlathlai ahcun Jehovah cu Sertu a si ti kha na hun zumh deuh lai. Kan cauk hna ah sernak kong a dikthliar in a fiantermi capar pawl aa tel tawn. Mah kong hna kha hngalhthiam awkah naa harh hmanhah rel loin um hlah. Na si khawh chungin hlathlai. Cun nai kum ah tuahmi pengkomh civui ah chuahmi, sernak kong video hna kha kan website jw.org ah zoh ṭhan.

10. Sermi thil nih Sertu a um ti an langhter ning kong kha tahchunhnak pe. (Rom 1:20)

¹⁰ Sernak kong na hlathlai tikah a kan Sertu kong a langhtertu thil cungah ṭha tein lungthin pe. (Rom 1:20 rel.) Tahchunhnak ah, nika nih vawleicung ah a ummi thilnung pawl i an herhmi lumnak le ceunak kha a pek hna. Asinain ni in a chuakmi ceunak cheukhat nih harnak a kan pek khawh. Mah ṭih a nungmi ni ceunak in i huhphenh kan herh i huhphenh zong kan si. Zeitin in dah? Vawlei pumpi ah mah ṭih a nungmi ceunak in a kan kilveng khotu gas a um. Mah cu ozone gas a si i mah nih ṭih a nungmi ceunak in a kan huhphenh. Ṭih a nungmi gas ceunak a tha a ṭhawn deuh tikah a kan kilvengtu gas zong a karh deuh ve. Cucaah cu bantuk thil hna hnulei ah pakhatkhat a um ti le mah cu dawtnak le fimnak a ngeimi Sertu a si ti kha na hna a tla ko lo maw?

11. Sernak kong he aa tlaiin na zumhnak a fehtermi kong hna kha khoika ah dah na hmuh khawh? (“ Zumhnak A Fehtermi A Hrampi Thil Cheukhat” timi rinli kulh ah zoh.)

¹¹ Sernak kong he aa tlaiin na zumhnak a fehtermi a kong tampi kha Vennak Innsang Cauk Index ah na zohnak thawngin le jw.org ah hlathlainak na tuahnak thawngin na hngalh khawh. “Mah Hi Amah Tein A Si Kho Hnga Maw?” timi aa tlaimi capar le video hna in na thawk khawh. Mah ah saram le thingkung kong he aa tlaiin khuaruahhar a simi a kong tawi tete aa tel. Cun scientist pawl nih kokek thil hna i zohchunh in thil an sermi kong hna zong aa tel.

12. Baibal kan hlathlai tikah kan i cinken awk a simi thil cheukhat cu zei hna dah an si?

¹² Baibal kha hlathlai. A hmasa ah langhtermi Jehovah Tehte pakhat a hung simi scientist pakhat nih Sertu kong kha a rak zum lo. Asinain a hnuah Sertu a um ti kha a hun zumh. Hitin a ti: “Ka zumhnak cu ka hlathlaimi science lei fimthiamnak cung lawngah hram aa bunh lo. Baibal ṭha tein ka hlathlaimi cung zongah hram aa bunh.” Baibal cawnpiaknak kong kha ṭha tein na hngalh cang men lai. Asinain aan Sertu cungah na zumhnak a feh nakhnga Baibal kha na hlathlai peng a hau. (Josh. 1:8; Salm 119:97) Baibal ah a rak cangmi tuanbia kong he aa tlaiin a dikthliar in a chimmi kong hna kha ruat. Cun Baibal chimmi dihlak cu an tling dih timi kong le Baibal ṭialtu pawl cu an i lo lo nain zeitindah pakhat le pakhat an ruahnak aa khah  timi kong hna zong kha ruat. Cutin na tuahnak thawngin dawtnak le fimnak a ngeimi Sertu cungah na zumhnak kha a fek chin lai i Baibal cu a kan pekmi cauk a si ti zong kha na zumh chin lai. *—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Fimnak kong he aa tlaiin Baibal ah kan hmuhmi tahchunhnak pakhat cu zeidah a si?

¹³ Baibal na hlathlai tikah mah ruahnak cheuhnak cu zeitlukin dah bawmtu a si timi kong kha ruat. Tahchunhnak ah, Baibal nih hlanliopi in tangka duh tuk cu ṭih a nung i mah nih “ngaihchiatnak” a phunphun a chuahter tiah ralrin a kan pek. (1 Tim. 6:9, 10; Ptb. 28:20; Matt. 6:24) Mah ralrin peknak cu tuchan tiang a hmaan rih maw? The Narcissism Epidemic timi cauk nih hitin a ti: “An nunnak ah tangka cu a biapi bikmi a si tiah a ruatmi hna cu an i nuam lo i an lungre zong a thei. Tangka tam deuh in ngeih a duhmi hna hmanh an i nuam lo i an ngam zong a dam lo.” Cucaah Baibal nih tangka kha duh tuk hlah u tiah ralrin a kan pekmi cu a ṭha tukmi ruahnak cheuhnak a si. A dang Baibal ruahnak cheuhnak nih tah aan bawmh khawh lai tiah na ruat maw? Baibal chung i a ṭhami ruahnak cheuhnak kong kha kan ruah ahcun dawtnak a ngeimi a kan Sertu cu kan caah a ṭha bikmi in kan hmuh khawh lai i ruahnak a kan cheuhmi zong kan i bochan khawh lai. (Jeim 1:5) A phichuak cu kan nunnak cu a nuam deuh lai.—Isa. 48:17, 18.

14. Baibal hlathlainak nih Jehovah kong zeidah a kan chimh lai?

¹⁴ Jehovah kong hngalh deuh ding timi hmuitinh he Baibal kha hlathlai. (Johan 17:3) Baibal na hlathlai ahcun Jehovah i pumpak a sining kong hna kha na hngalh lai. Mah cu sernak kong na hlathlai tikah na hngalhmi sining hna he an i khat. A sining kong hlathlainak nih Jehovah cu a um taktakmi a si ti kha a kan zumhter. (Ex. 34:6, 7; Salm 145:8, 9) Jehovah kong tam deuh in na hngalh tikah a cung ah na zumhnak le na dawtnak cu a fek chin lai i nan i pehtlaihnak zong a fek chin lai.

15. Na zumhnak kong midang sinah chimnak nih zeitindah ṭhatnak aan hmuhter lai?

¹⁵ Pathian na zumhnak kong kha midang sinah chim. Cutin na tuah ahcun na zumhnak cu a fek chin lai. Asinain phung na chimhmi pakhat nih Pathian cu a um taktak maw timi kong he aa tlaiin biahalnak an tuah i zeitindah ka leh lai ti kha na hngalh lo ahcun zeitin? Mah kong he aa tlaimi Baibal a phi kha kan cauk pakhatkhat ah kawl law i ruahṭi u. (1 Pet. 3:15) Cun hmuhtonnak a ngeimi unau pakhat zong kha bawmhnak na hal khawh. Zumlotu nih na chimmi kong kha a cohlan zong, cohlan lo zongah hlathlainak na tuahmi in ṭhathnemhnak na hmu lai. Cun na zumhnak zong a fek chin lai. A phichuak cu Sertu a um lo tiah a timi mifim pawl asiloah fimnak ṭha tein a cawngmi hna kha na zum hna lai lo.

16. Kan zumhnak kha kan kilven i kan fehter peng lo ahcun zeidah a cang kho?

¹⁶ Jehovah kan biaknak cu caan saupi a si cang hmanhah a cungah kan zumhnak cu kan fehter peng a hau. Zeicah? Kan i ralrin lo ahcun kan zumhnak cu a der khawh caah a si. Kan i ruah cang bantukin zumhnak cu hmuh khawh lomi thil cungah hram aa bunhmi a si. Kan hmuh khawh lomi thil cu fawi tein kan philh khawh men. Cucaah Paul nih zumhnak ngeih lo kha “kan tlaihchan pengmi sualnak” tiah a auh. (Heb. 12:1) Mah rap kha zeitindah kan hrial khawh?—2 Thes. 1:3.

17. Kan zumhnak a feh peng nakhnga zeinihdah a kan bawmh khawh?

 ¹⁷ Pakhatnak, Jehovah thiang thlarau kha i bochan law atu le atu thlacam. Zeicah? Zumhnak cu thiang thlarau bawmhnak thawngin a ṭhangmi a si caah a si. (Gal. 5:22, 23) Cucaah thiang thlarau bawmhnak loin Sertu cungah kan zumhnak kha kan kilveng kho lo i a feh zong kan fehter kho lo. Jehovah sinah a thiang thlarau kan hal peng ahcun a kan pek lai. (Luka 11:13) “Kan zumhnak hi nganter deuh” ti hmanhin thla kan cam khawh.—Luka 17:5.

18. Salm 1:2, 3 ningin atu ah zei a sunglawi tukmi laksawng dah kan ngeih?

¹⁸ Mah lengah pumpak Baibal hlathlainak zong kha tuah peng. (Salm 1:2, 3 rel.) Salm Baibal ṭial a si lioah Israel mi tlawmte lawng nih Pathian Nawlbia ṭialmi cauk kha tling tein an rak ngeih. Asinain siangpahrang le tlangbawi pawl nih Baibal kha an tlen i kum sarih ah voikhat Pathian Nawlbia ngaih awkah “pa, nu, ngakchia” le Israel mi khual hna caah timhtuahnak an rak ngeihpiak hna. (Deut. 31:10-12) Jesuh chan lioah Baibal cazual kha mi tlawmte lawng nih an ngeih i biakinn ah an chiah. Asinain tuchan ahcun mi tam deuh nih Baibal kha an ngeih cang. Mah cu a sunglawi tukmi laksawng a si. Mah laksawng kan sunsak kha zeitindah kan langhter khawh?

19. Kan zumhnak a feh peng nakhnga zeidah kan tuah a herh?

¹⁹ Baibal kan sunsak kha hmaan tein kan relnak thawngin kan langhter khawh. Kan i manh caan lawngah rel si loin Baibal relnak le hlathlainak caah a caan kan pek awk a si. Hmaan tein hlathlainak kan tuah pengnak thawngin kan zumhnak kha kan fehter peng khawh.

20. Zei tuah awkah dah bia kan khiah awk a si?

²⁰ Vawlei lei “a fimmi hna le cathiammi hna” bantukin si loin kannih cu Baibal cungah hram aa bunhmi zumhnak kan ngei. (Matt. 11:25, 26) Baibal nih hi vawlei thil sining cu zeicah a chiat chin timi kong le mah kong he aa tlaiin Jehovah nih zeidah a tuah lai timi kong kha a kan chimh. Cucaah kan zumhnak fehter peng awk le mi tam khawh chung tam nih a kan Sertu an zumh nakhnga bawmh awkah biakhiak hna u sih. (1 Tim. 2:3, 4) Cun vawleicung ah a ummi hna nih Jehovah an thangṭhat lai caan le Biathlam 4:11 ah a chimmi mah bia a tlin lai caan hi hngak peng hna u sih: “Kan Bawipa le kan Pathian, nangmah cu sunparnak . . . hmuh awkah aa tlakmi na si. Zeicahtiah zeizong vialte kha nangmah nih na ser hna.”