1. Babilon mi nih profet Daniel kha zeicah an uar tuk?

 PROFET Daniel cu Babilon mi nih Jerusalem he aa hlatnak Babilon khua ah thongtla pakhat in an kalpi lioah minote lawng a si rih. Asinain Babilon bawi pawl nih “lenglei” an zohnak lawng hmanh in Daniel kha an rak uar tuk. Daniel cu “a muisam in siseh, a pumrua in siseh” soisel awk zei hmanh a um lomi le thil a ti kho ngaimi chungkhar in a ṭhangmi a si caah a si. (1 Sam. 16:7) Cucaah Babilon mi nih siangpahrang inn ah rianṭuan ding in an rak cawnpiak.—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Jehovah nih Daniel kong he aa tlaiin zeitindah a ruah? (Ezekiel 14:14)

² Jehovah nih Daniel a dawtmi cu a muisam asiloah siangpahrang inn ah a hmuhmi tinvo sung ruang ah si loin Daniel nih aa thimmi a nunning ruang tu ah a si. Jehovah nih Noah le Job he a min a langhter lioah Daniel cu kum 20 hrawng lawng a si rih. Cucaah Jehovah nih mino Daniel kha kum tampi chung zumhfek tein amah a biami Noah le Job bantuk in miding pakhat in a rak ruah. (Gen. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; Ezekiel 14:14 rel.) Jehovah nih Daniel kha a nunchung dihlak a dawt peng.—Dan. 10:11, 19.

3. Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

³ Hi capar ah Jehovah dawtmi a sitermi Daniel sining pahnih kong kan i ruah hna lai. Pakhatnak, mah sining pakhat cio kong le mah sining a langhter lioah a cangmi thil sining kong kha kan i ruah hna lai. Pahnihnak, mah sining pawl ṭhanchoter awkah Daniel kha zeinihdah a bawmh timi kong kan i ruah lai. A donghnak ah, Daniel kan i zohchunh khawh ning kong kan i ruah hna lai. Hi capar cu mino pawl caah ṭialmi a si ko nain kan dihlak in Daniel kong in kan cawn khawh.

4. Daniel nih zeitindah ralṭhatnak a langhter? Tahchunhnak pe.

⁴ A ral a ṭhami hna cu ṭihnak an ngeih hmanh ah mah kha a hmaanmi thil tuahnak caah dawnkhantu an siter lo. Daniel cu a ral a ṭha tukmi mino pakhat a si. Ralṭhatnak a langhter ning  thil sining pahnih kong kha ruathmanh. Pakhat cu Babilon mi nih Jerusalem khua an hrawh hnu in kum hnih hrawng ah a rak si. Babilon Siangpahrang Nebukhadnezzar cu mang a manhmi milem nganpi kong nih a lungre a theihter. Cucaah Daniel i telin a mifim pawl kha zeidah a manh i a sullam cu zeidah a si ti kha ka chim u tiah a ti hna. Cutin an tuah khawh lo ahcun an dihlak in a thah hna lai. (Dan. 2:3-5) Mah ruang ah Daniel nih thil a tuah colh a hau; cutin a tuah lo ahcun mi tampi an thi lai. Cucaah Daniel cu “siangpahrang hmai ah cun a vung lut i siangpahrang cu a mang sullam kha a chimh khawh nakhnga a caan ka pe rih tuah tiah a vung nawl.” (Dan. 2:16) Mah nih Daniel cu a ral a ṭha tukmi le a zumhnak a fek tukmi a si ti kha a langhter. Zeitindah a si khawh? Baibal nih a hlan ah Daniel nih mang sullam a leh khawh tiah a chim lo. Daniel nih Shadrak, Meshak le Abednego tiah Babilon min a ngeimi a hawile kha “vancung Pathian kha a zaangfahnak kan nawl awk a si” tiah a ti hna. (Dan. 2:18) Jehovah nih an thlacamnak kha a leh hna. Pathian bawmhnak thawng in Daniel nih Nebukhadnezzar mang sullam kha a leh khawh. Cucaah Daniel le a hawile cu an rak thi lo.

5. Daniel nih a ralṭhatnak a hneksakmi zei thil dah a ton rih?

⁵ Daniel nih milem nganpi mang sullam kong a leh in caan cheukhat a liam hnuah a ralṭhatnak cu hneksak a rak si ṭhan. Nebukhadnezzar nih ṭih a nungmi a dang mang pakhat a manh ṭhan. Mah cu thingkung nganpi kong a si. Siangparhang nih a manhmi mang a sullam kong kha Daniel nih ral ṭha tein a lehpiak. Siangpahrang a hruh lainak kong le caan cheukhat chung siangpahrang a si lai lonak kong hmanh kha a chimh. (Dan. 4:25) Mah bia ruang ah siangpahrang nih Daniel kha amah a ralchanhtu in a hmuh khawh i a thah hmanh a thah khawh. Asinain Daniel nih ralṭhatnak a langhter i a mang sullam kha a rak lehpiak.

6. Ralṭhatnak ngeih awkah Daniel kha zeinihdah a bawmh?

⁶ A nunchung dihlak ralṭhatnak a ngeih nakhnga Daniel kha zeinihdah a bawmh? Daniel nih a ngakchiat lioah a nu le a pa sinin a cawn lai ti cu a fiang ko. Daniel nulepa nih Israel nulepa sinah Jehovah nih a pekmi hna lamhruainak kha an zulh lai i an fale kha Pathian Nawlbia an cawnpiak hna lai ti cu lunghrin awk a um lo. (Deut. 6:6-9) Daniel nih Nawlbia Pahra  lawng si loin Nawlbia tampi i a dikthliar kong zong kha a hngalh. Tahchunhnak ah, Israel mi nih an ei awk le an ei lo awk a simi kong zong kha a hngalh. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Daniel nih Pathian miphun tuanbia kong le Jehovah phunglam ning in an nun lo tikah an cung ah zeidah a cang ti zong kha a hngalh. (Dan. 9:10, 11) A nunchung i a tonmi thil hna nih Daniel kha zei bantuk thil a ton hmanh ah Jehovah le a ṭhawngmi a vancungmi hna nih an ka bawmh lai ti kha a zumhter.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Ralṭhatnak ngeih awkah Daniel kha zeinihdah a bawmh rih? (Hmanthlak zong zoh.)

⁷ Daniel nih Jeremiah chimchungbia i telin Pathian profet pawl nih an ṭialmi kong kha a hlathlai. A hlathlaimi in Judah mi pawl cu Babilon i sal an sinak in a rauhhlan ah an luat cang lai ti kha a hun hngalh. (Dan. 9:2) Daniel nih Jehovah chimmi bia a tlinmi kha a hmuh, mah nih Jehovah a zumhnak kha a fehter chin i zumhfek tein Pathian aa bochanmi hna zong ralṭhatnak taktak a ngeihter hna. (Rom 8:31, 32, 37-39 he tahchunh.) A biapi bikmi cu Daniel nih vancung a Pa sinah atu le atu thla a cammi kha a si. (Dan. 6:10) Jehovah sinah a sualnak kha a phuan i a intuarnak kong kha a chimh. Cun bawmhnak zong a hal. (Dan. 9:4, 5, 19) Kanmah bantuk in Daniel zong ralṭhatnak ngei cia in hrinmi a si lo. Mah canah hlathlainak a tuah, thla a cam i Jehovah aa bochannak thawng in mah sining kha a ṭhanchoter.

8. Zeitindah ralṭhatnak kan ngeih khawh?

⁸ Ralṭhatnak ngeih awkah zeidah kan tuah a hau? Kan nulepa nih ralṭhatnak ngeih awkah tha an kan pek khawh men. Asinain kan nulepa cu ralṭhatnak an ngeih hmanh ah ralṭhatnak ngeih ding in a kan tuahpiak kho lo. Ralṭhatnak ngeih cu thiamnak thar pakhat cawn he aa lo. Cawnpiaktu sining na ngeih khawh ning lamkhat cu lamhruaitu i a tuahsernak kha ṭha tein na zoh i amah tuah ning in na tuah venak thawng in a si. Cu bantuk in midang nih ralṭhatnak an langhter ning kha ṭha tein zoh in anmah bantuk in kan tuah ve ahcun ralṭhatnak kan ngei kho ve lai. Cucaah Daniel sinin zeidah kan cawn khawh? Amah bantuk in Baibal kha ṭha tein kan hngalh a hau. Jehovah sinah atu le atu thla kan camnak thawng in kan intuar taktakmi kong kan chimhnak thawng in amah he a ṭhami pehtlaihnak kan ngeih a hau. Jehovah kha kan i bochan i a kan bawmh zungzal lai ti kha kan zumh a hau. Cutin kan tuah ahcun kan zumhnak hneksak a si tikah ralṭhatnak kan ngei kho lai.

9. Ralṭhatnak ngeihnak in zeitindah ṭhathnemhnak kan hmuh khawh?

⁹ Ralṭhatnak ngeihnak in ṭhathnemhnak tampi kan hmu. Ben hmuhtonnak kong hi ruathmanh u. Ben cu thlennawnnak le Baibal ah langhtermi sernak kong cu a hmaan lomi a si tiah a zummi hna an tam tuknak Germany ah sianginn a kaimi a si. Nikhat cu an khaan ah biachimnak caanṭha a hmu i nunnak cu ser a si ti a zumhnak kong kha a rak chimh hna. A zumhnak kong kha mikip sinah ralṭha tein a chimh hna. A phichuak cu zeidah a si? Ben nih hitin a ti: “Ka sayapa nih ka chimmi kha ṭha tein a ngaih, biahlanak pawl lehnak caah ka hmanmi ca kha copy a tuah i kan khaan dihlak kha a pek hna.” A khaanhawi pawl nih zeitindah an lehrulh? Ben nih hitin a ti: “Mi tam deuh nih ka chimmi kha an ngaih i a ṭha tuk tiah an ka ti.” Ben hmuhtonnak nih a ral a ṭhami hna cu midang upatnak an hmu tawn ti kha a langhter. Cun a ral a ṭhami hna nih lungthin  ṭha a ngeimi hna kha Jehovah sinah an hnuh khawh hna. Cucaah ralṭhatnak ngeih ding in a ruang ṭha kan ngei ti cu a fiang ko.

10. Zumhawktlak tein um timi cu zeidah a si?

¹⁰ Baibal ah Pathian nih a hawile cung ah a langhtermi zumhawktlakmi sinak asiloah a fekmi dawtnak kong kha atu le atu a chim. Cun Baibal ah Pathian salle nih pakhat le pakhat cung ah an langhtermi zumhawktlakmi sinak kong zong kha a chim. (2 Sam. 9:6, 7) A caan a rauh deuh tikah zumhawktlak kan sinak cu a hung fek chin. Daniel nih zumhawktlak a sinak a fehter ning kha zohhmanh hna u sih.

11. A kum a hun upat tikah Daniel zumhawktlak a sinak kha zeinihdah a hneksak? (A phaw hmanthlak zoh.)

¹¹ A nunchung dihlak Daniel cu Jehovah cung ah zumhawktlak a sinak he aa tlaiin hneksaknak a rak tong lengmang. Asinain kum 90 leng a si ah a har bikmi hneksaknak a rak tong. Mah caan lioah Babilon cu Media le Persia nih an lak i Siangpahrang Darius nih a uk hna. Siangpahrang Darius inn ah rian a ṭuanmi bawi pawl nih Daniel kha an huat i a Pathian kha an upat lo. Cucaah Daniel thah awkah khua an khan. Daniel nih a Pathian cung ah maw asiloah siangpahrang cung ah dah zumhawktlak in a um lai ti a hneksak khomi nawlbia ah siangpahrang kha a min an thutter. Siangpahrang cung ah zumhawktlak tein a um ti langhter awk le midang bantuk in dantat a si nakhnga lo Daniel nih ni 30 chung Jehovah sinah thlacam loin a um a hau. Asinain Daniel nih cutin a rak tuah lo. Cucaah chiandeih khor ah an rak thlak. Asinain Jehovah nih Daniel zumhawktlak sinak kha chiandeih khor in a khamhnak thawng in thluachuah a pek. (Dan. 6:12-15, 20-22) Daniel bantuk in Jehovah cung ah zeitindah zumhawktlak tein kan um khawh?

12. Daniel nih Jehovah cung ah zumhawktlak a sinak kha zeitindah a ṭhanchoter?

¹² Jehovah cung ah zumhawktlak tein um peng khawh awkah a cung ah a fekmi dawtnak kan ngeih a hau. Daniel nih vancung a Pa kha a dawt tuk caah Jehovah cung ah zumhawktlak tein a um peng. Daniel nih Jehovah cung ah cu bantuk a fekmi dawtnak a ngeihmi cu Jehovah sining le Jehovah nih mah sining pawl a langhter ning kong kha a caan pe in a  ruah caah a si ti cu a fiang ko. (Dan. 9:4) Jehovah nih a ca le a miphun caah a tuahpiakmi hna thil ṭha kong zong kha lunglawm tein a ruah.—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Zumhawktlakmi sinak ah mino pawl nih zei hneksaknak dah an ton? Tahchunhnak pe. (Hmanthlak zong zoh.) (b) Video ah a langhter bantuk in Jehovah Tehte Hna nih ngeihkhat aa duhmi hna kha nan cohlang hna maw tiah an in hal ahcun zeitindah na leh hna lai?

¹³ Daniel bantuk in mino pawl cu Jehovah le a phunglam a upat lomi hna pawngkam ah an um. Mah mi hna nih Pathian a dawmi hna kha zei ah an rel hna lo. Mino pawl nih Jehovah cung ah zumhawktlak in an um nakhnga lo nih hmanh an nihsawh men hna lai. Tahchunhnak ah, Australia ah a ummi Graeme timi mino pa kong hi ruathmanh. Siangsangruun a kai lioah zuamcawhnak pakhat a rak tong. An sayamah nu nih nan hawi pakhat nih ngeihkhat aa duhmi ka si tiah aan ti hna ahcun zeitindah nan lehrulh lai? tiah a hal hna. Ngeihkhat aa duhmi a cohlangmi cu khatlei kam ah dir u law a cohlang lomi cu khatlei kam ah dir u tiah a ti hna. Graeme nih hitin a ti: “Keimah le a dang Jehovah Tehte pakhat dah ti lo cu kan khaan ning in ngeihkhat aa duhmi a cohlangmi hnalei ah an dir dih.” Mah thil sining cu a har tukmi a si i Graeme nih Jehovah cung ah zumhawktlak tein a um lai maw, um lai lo ti kha a langhter a hau. Hitin a ti: “Mah hnu in suimilam pakhat chung ca kan cawn lioah a dang siangngakchia pawl le kan sayamah nu hmanh nih an kan nihsawh. Ka zumhnak kong lungdai te le a tlari tein kilven awkah ka si khawh chung in kaa zuam ko nain ka chimmi bia kha an ngai duh lo.” Graeme cu zeitindah a um? Hitin a ti: “Ka sianginn kaiṭi hawi pawl nih an ka nihsawhmi cu ka duh lo nain Jehovah cung ah zumhawktlak tein ka um ca le ka zumhnak ka kilven khawh caah kaa nuam tuk.” c

14. Jehovah cung ah zumhawktlak tein um khawhnak lamkhat cu zeidah a si?

¹⁴ Daniel bantuk in Jehovah kan dawtnak kha kan fehter ahcun a cung ah zumhawktlak tein kan um lai timi kan biakhiahnak cu a fek chin lai. A sining kong kha kan hlathlai ahcun Jehovah kha kan dawt chinchin lai. Tahchunhnak ah, a sermi thil hna kong kha kan hlathlai khawh. (Rom 1:20) Jehovah na dawtnak le na upatnak kha fehter na duh ahcun “Mah Hi Amah Tein A Si Kho Hnga Maw?” timi aa tlaimi capar kha na rel khawh asiloah video hna kha na zoh khawh. Cun Thilnung Pawl Hi Sermi An Si Maw? timi [Myanmar] brochure le Nunnak aa Thawknak—Halawktlak Biahalnak Panga timi [English] brochure zong na rel khawh. Denmark ah a ummi Esther timi mino unaunu nih mah cauk kong he aa tlaiin hitin a ti: “A kong pawl cu an ṭha tuk. Mah brochure ah zeidah na zumh awk a si timi kong kha a chim lo; atu ah a cangmi a konglam pawl kha a sawhsawh tein a langhter i nangmah tein bia aan khiahter.” A hmasa ah langhtermi Ben nih hitin a ti: “Mah cauk hna nih ka zumhnak kha a fehter chinchin. Mah nih nunnak cu Pathian nih a sermi a si ti kha a ka zumhter.” Mah cauk pawl na hlathlai hnuah Baibal nih hitin a chimmi kha na hna a tla ve ko lai: “Kan Bawipa le kan Pathian, nangmah cu sunparnak le upatnak le lianhngannak kha hmuh awkah aa tlakmi na si. Zeicahtiah zeizong vialte kha nangmah nih na ser hna.”—Biat. 4:11. d

15. Jehovah he kan i hawikomhnak kan fehter khawh ning a dang lamkhat cu zeidah a si?

¹⁵ Jehovah kan dawtnak kan fehter khawh ning a dang lamkhat cu a Fapa Jesuh nunning kong kan hlathlainak thawng in a si. Germany ah a ummi Samira timi mino unaunu nih cutin a tuah. Cucaah hitin a ti: “Jesuh  kong hlathlainak thawng in Jehovah kong kha tam deuh in ka hun hngalh.” A ngakchiat lioah Samira nih Jehovah intuar ning kong kha hngalhthiam awkah aa harh. Asinain Jesuh intuarnak kong tu cu a hngalhthiam. Hitin a ti chap: “Komh awkah a fawi i ngakchia zong a dawt hna caah Jesuh kha ka dawt tuk.” Jesuh kong tam deuh in a hlathlai tikah Jehovah kong kha a hngalh deuh i a hun dawt deuh. Zeicah? Hitin a ti: “Jesuh nih a Pa tling tein aa zohchunh ti kha duhsah in ka hun hngalhthiam. Annih cu an i lo tuk. Mah cu minung nih a kong ṭha deuh in kan hngalh khawh nakhnga Jehovah nih Jesuh vawlei ah a thlahnak a ruang pakhat a si ti kha ka hun hngalhthiam.” (Johan 14:9) Jehovah he nan i hawikomhnak fehter na duh ahcun Jesuh kong kha a caan pe in na hlathlai awk a si ko lo maw? Cutin na tuah ahcun Jehovah na dawtnak cu a fek chin lai i a cung ah zumhawktlak tein na um kho peng lai.

16. Zumhawktlak tein umnak in zeitindah ṭhathnemhnak kan hmuh? (Salm 18:25; Mikah 6:8)

¹⁶ Midang cung ah zumhawktlak tein kan um ahcun kan cung ah zumhawktlak tein a ummi hna he hawikom ṭha kan si kho lai. (Ruth 1:14-17) Cun Jehovah cung ah zumhawktlak tein kan um ahcun lungdaihnak le lungsi hnangamnak kan ngei kho lai. Zeicah? Jehovah nih a cung ah zumhawktlak tein a ummi hna cung ah zumhawktlak in ka um ve lai tiah bia aa kam caah a si. (Salm 18:25; Mikah 6:8 rel.) Mah kong hi ruathmanh. Lianngan Bik Sertu nih kanmah he a fekmi hawikomhnak ngeih a duh. Jehovah he a fekmi hawikomhnak kan ngeih ahcun harnak, ralchanhnak le thihnak hmanh nih amah he a kan ṭhen kho lai lo. (Dan. 12:13; Luka 20:37, 38; Rom 8:38, 39) Cucaah Daniel i zohchunh le Jehovah cung ah zumhawktlak tein um cu a biapi tukmi a si.

17-18. Daniel sinin zeidah kan cawn khawh rih?

¹⁷ Hi capar ah Daniel sining pahnih lawng kan i ruah hna. Asinain a sinin kan cawn khawhmi tampi a um rih. Tahchunhnak ah, Jehovah nih Daniel kha mang le langhnak zong a pek, cun chimchungbia pawl leh khawhnak sining zong a pek. Mah chimchungbia lak ah tam deuh cu an tling cang. Asinain vawleicung mikip nih an ton dingmi hmailei ah cang dingmi kong a dikthliar he aa tlaiin a dang chimchungbia zong a um rih.

¹⁸ A hnu capar ah Daniel chimchungbia pahnih kong kan i ruah hna lai. Mah a kong pawl hngalhthiamnak nih mino kan si ah, kum upa kan si ah kan dihlak in atu ah a ṭhami biakhiahnak tuah ding in a kan bawmh lai. Mah chimchungbia hna nih hmailei ah kan ton dingmi hneksaknak caah kan i timhtuah khawh nakhnga le ralṭha te le zumhawktlak tein kan um khawh nakhnga a kan bawmh khawh.