• “Ka vapa cu atu le atu a zuangzam tiah ka ruah.”

• “Ka ning a ka zahter, duh awk ka tlak lo i man zong ka ngei lo tiah ka ruah.”

• “Mah kong kha aho hmanh ka chim ngam hna lo. Keimah lawng in ka tuar.”

• “Jehovah nih ka zawn a ka ruat lo tiah ka ruah.”

A vapa nih a thurhnawmmi hmanthlak a zoh tikah a nupi nih zei tluk in dah a lung a fah ti kha a cung lei bia hna nih a langhter. Cutin a thli tein a zohnak cu a thla in asiloah a kum in a rauh cang ahcun a vapa cu zumhawk a tlak ti lo tiah a ruah men lai. Nupi pakhat nih “hitin ka ruah tiah a ti: ‘Ka vapa cu zei bantuk minung dah a si taktak? Ka sinin a thuhmi thil dang a um rih hnga maw?’”

Hi capar cu a va nih a thurhnawmmi hmanthlak a zohmi nupi pakhat caah timtuahmi a si. a Hi capar ah hnemhnak, Jehovah nih a ka bawmh lai ti a zumhtermi le lungthinlei le thlaraulei ah a dam ṭhan nakhnga a bawm khomi Baibal phunglam kong kha a langhter. b

Na va nih a tuahmi thil vialte cu na uk kho lai lo nain na lungretheihnak a zorter khomi thil le lungdaihnak aan ngeihter khomi thil kha na tuah khawh. A tanglei kong hi ruathmanh.

Nangmah le nangmah sual i phaw hlah. A nupi nih a va nih a thurhnawmmi hmanthlak a zohmi cu keimah palh ruang ah a si tiah a ruah khawh men. Alice c nih ka vapa caah ka chambaunak a um timi ruahnak a ngei. Cucaah ‘ka vapa nih keimah si loin zeicah nu dang kha zoh a duh deuh hna?’ tiah a ruah. Nupile cheukhat nih thil sining kan chiatter chin tiah an ruah caah anmah le anmah kha sual an i phaw. Danielle nih “Ka thin a hun tuk caah kan innchungkhar a hrawkmi nu ṭhalo pakhat in kaa hmu” tiah a ti.

Cutin na ruah ve ahcun na va tuahsernak ruang ah Jehovah nih sual aan phaw lo ti kha hngal. Jeim 1:14 ah hitin a ti: “Mi nih tukforhnak kan in cu kan duhnak a ṭhalomi nih khan a kan pialpi i rap ah a kan foih caah a si tawn.” (Rom 14:12; Fil. 2:12) Jehovah nih sual phawt canah a cung ah  zumhfek tein na ummi tu kha a sunsak.—2 Chan. 16:9.

A va nih a thurhnawmmi hmanthlak a zohmi cu a nupi nih ka chambau caah a si tiah a ruah khawh men. Asinain mah cu a hmaan lo. Mifim pawl nih a thurhnawmmi hmanthlak zohnak nih nupa sual duhnak a ngeihter khawh hna, cucaah zei bantuk nu hmanh nih an di a riamhter kho hna lo tiah an ti.

A hleihluat tuk in na lungre thei hlah. Ka vapa nih a thurhnawmmi hmanthlak a zohmi kong lawng te kha ka ruat tiah Catherine nih a ti. Frances zong nih “ka vapa a kalnak ka hngalh lo tikah ka thin a phang i chun ni tlak ka lungre a thei tiah a ti.” A dang nupile zong nih an vale sining a hngalmi unau pawl he kan umṭi tikah kan ning a zak tuk tiah an ti. Cheukhat nih cun an sining kha aho hmanh nih an hngalthiam lo tiah an ruah caah kan li a leng tiah an ti.

Cu bantuk intuarnak cu a phung a si ko. Asinain mah kong lawng te na ruah ahcun na lungre a thei chin lai. Cucaah Jehovah he nan i pehtlaihnak cung ah lungthin pek ding in i zuam. Mah nih inkhawhnak ngeih awkah aan bawmh lai.—Salm 62:2; Efe. 6:10.

Baibal ah an lungre a thei ko nain Jehovah sinah thla an camnak thawng in hnemhnak a hmumi nu pawl kong relnak le ṭha tein ruahnak in bawmhnak na hmu men lai. Pathian nih an buaibainak kha a hlohpiak zungzal hna lo nain lungdaihnak a pek hna. Tahchunhnak ah, Hannah cu a tonmi thil sining ruang ah “a lungre a thei ngaingai.” Asinain “BAWIPA hmai i thla a cam lengmang” hnuah hmailei ah zeidah a cang lai ti kha a hngal lo nain lungdaihnak a rak ngei.—1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Kor. 1:3, 4.

Khirhfa upa pawl sinah bawmhnak hal hna. Annih cu “thlitu a hran tikah dornak le thlichia a hran tikah i thuhnak hmun bantuk an si.” (Isa. 32:2) Annih nih na intuarnak na chimh khawhmi hna le hnemhnak aan pe kho dingmi hna kha an in chimh lai.—Ptb. 17:17.

Na vapa kha a thurhnawmmi hmanthlak a zoh ti nakhnga lo na bawm kho maw? Na bawmh khawh men. Baibal nih buaibainak tawnghtham tik asiloah a ṭhawngmi ral doh tikah “pahnih cu pakhat nakin an ṭhahnem deuh” tiah a ti. (Pct. 4:9-12) Hlathlainak ning in nuva hna cu hmunkhat ah rian  an ṭuanṭi tikah a vapa nih a thurhnawmmi hmanthlak zong kha a ngol khawh i a nupi zumhnak zong a hmuh ṭhan khawh ti kha kan hmuh.

Na vapa nih a thurhnawmmi hmanthlak zoh ti lo awkah zeitluk in dah a duh i aa zuam timi cung ah tampi aa hngat. Cutin tuah awkah Jehovah sinah nawl in Khrihfa upa pawl sinah bawmhnak a hal hna maw? (2 Kor. 4:7; Jeim 5:14, 15) A thurhnawmmi hmanthlak zoh ti lo awkah timhtuahnak a ngei maw? Tahchunhnak ah, a phone a hman ning he aa tlaiin ri a khiak maw, cun a thurhnawmmi hmanthlak a zohter khomi thil sining hna tah a hrial maw? (Ptb. 27:12) Na bawmhnak cohlan awk le nangmah zumhnak hmuh ṭhan awkah aa zuam maw? Cutin aa zuam ahcun na bawmh khawh men lai.

Zeitindah? Mah tahchunhnak kong hi ruathmanh. Felicia cu a ngakchiat lio tein a thurhnawmmi hmanthlak zoh nih a leemmi Ethan he an i um. Felicia nih a vapa kha a thurhnawmmi hmanthlak zoh na duh tik paoh ah ka chim tiah a ti. Ethan nih hitin a ti: “Ka nupi kha hlangfang tein ka chimh. Lemsoinak ka hrial khawh nakhnga a ka bawmh i zeidah na tuah tiah a ka hal lengmang. Internet hmannak zong ah ri khiah ding in a ka bawmh.” A vapa Ethan a thurhnawmmi hmanthlak zoh nih a leem caah Felicia cu a lung a fak tuk ko lai. “Asinain ka thinhunnak le ka lungfahnak nih mah a ṭhalomi ziaza kha hrial awkah a bawm kho hlei lai lo. A sining kong kan i ruah hnuah ka lung fahter lo awkah i zuam ding in a hna a tla.”

Mah biaruahnak nih a vapa kha a thurhnawmmi hmanthlak zoh ti lo awkah a bawmh lawng si loin a nupi kha a vapa cung ah zumhnak a ngeih ṭhan nakhnga zong a bawmh. A vapa nih a derthawmnak kong, khoika dah a kal i zeidah a tuah ti bantuk kong kha a chimh. Cun a sinin zei hmanh a thuh lo caah a nupi kha a vapa cung ah zumhnak ngeih ṭhan awkah a bawmh.

Na vapa kha cutin ka bawmh khawh lai tiah na ruat maw? Cutin na ruah ahcun mah capar hi relṭi u law i ruahṭi u. Na vapa hmuitinh cu a thurhnawmmi hmanthlak zoh ti lo awk le amah na zumh ṭhan nakhnga caah a si awk a si. Na lungretheihnak kong na chimh tikah thinhun in um canah mah nih zei tluk in dah na lung aan fahter ti kha hngalhthiam awkah aa zuam awk a si. Na hmuitinh cu aa zuammi bawmh awk le na sinin zumhnak a hmuh ṭhan nakhnga caanṭha pek kha a si awk a si. Mi nih a thurhnawmmi hmanthlak an zoh tikah zeidah a cang i mah ziaza ṭha lo kha zeitindah an ngol khawh ti kha nan pahnih in nan hngalh a hau. d

 Na innchunghawi he mah kong nan i ruah tikah lung dai tein kan i ruah kho lai lo ti na phan ahcun nan i ruah lioah nan pahnih nih nan hngalhmi Khrihfa upa pakhat kha ṭhut ve ding in nan sawm khawh. Innchunghawi pakhat nih a thurhnawmmi hmanthlak zoh a ngol khawh cang hmanh ah amah zumh ṭhan awkah caan saupi pek a hau kho men. Na lung dong hlah. Nan i pehtlaihnak a ṭhangcho deuh maw ti kha hngalh awkah i zuam. A caan na pek i na lung a sau ahcun a donghnak ah nan innchungkhar cu a fek ṭhan ko lai.—Pct. 7:8; 1 Kor. 13:4.

Na vapa nih a thurhnawmmi hmanthlak kha a zoh ṭhan ahcun aa ngaichih lo asiloah mah ziaza cu a ngol kho ti bal lai lo tinak a si maw? A si lo. A hleiin a thurhnawmmi hmanthlak zoh nih a leem ahcun a nunchung vialte mah zuamcawhnak kha a doh peng a hau lai. Kum tampi a rauh hnu zong ah mah ziaza cu a hung chuak ṭhan kho. Mah ziaza ṭha lo kha a ngol khawh nakhnga amah le amah rikhiahnak a tuah a hau. Cun mah ziaza cu ka ngol khawh cang tiah a ruah hnu hmanh ah amah le amah aa ralrin peng a hau men lai. (Ptb. 28:14; Matt. 5:29; 1 Kor. 10:12) A ‘lungthin le a ruahnak’ kha ser tharmi a si a hau. Cun a thurhnawmmi hmanthlak zoh le mahte in di i riamhternak ti bantuk a ṭha lomi ziaza hna kha ‘a huat’ a hau. (Efe. 4:23; Salm 97:10; Rom 12:9) Na vapa nih cutin i zuam kha a duh maw? A duh ahcun a donghnak ah mah a ṭha lomi a ziaza kha a ngol khawh taktak ko lai. e

Asinain na innchunghawi nih mah a ṭha lomi ziaza ngol a duh lo ah tah zeitin? Na lung a dong kho, na thin a hung kho i rawi ka si tiah na ruah khawh men. Na lungretheihnak kong kha Jehovah kut ah ap. (1 Pet. 5:7) Baibal hlathlainak, thlacamnak le ṭha tein na ruahnak thawng in Jehovah he naih tein um peng. Cutin na tuah ahcun Jehovah nih aan naih ve lai. Isaiah 57:15 ning in Jehovah cu “mi santlai lo le mi ngaihchiami hna” sinah a um i an i nuamh nakhnga bawmh a duh hna. Cucaah na si khawh chung in Khrihfa ṭha si awkah i zuam. Khrihfa upa pawl sinah bawmhnak hal hna. Hmailei ah na vapa lungput cu aa thleng ko timi ruahchannak ngei peng.—Rom 2:4; 2 Pet. 3:9.