Kei cu 1954 ah, Minnesota, St. Paul, U.S.A. ah ka chuak. Kannih cu zaran in a nung khomi Roman Catholic chungkhar kan si. Fa panga lakah a pahnihnak ka si. Ka ngakchiat lioah Catholic sianginn ah ka kai i siangbawi bawmtu ngakchia pakhat ka rak si. Asinain Baibal kong cu ka hngal tuk lo. Cun Pathian nih zeizong vialte a ser ti cu ka zumh ko nain church cawnpiaknak cu ka zum lo.

William Mitchell College i Upadi sianginn kumkhatnak ka kai lioah Jehovah Tehte nuva tuahkhat nih ka inn ah an ka leng. Thil ka suk lio a si caah mah nuva hna nih a hnuah kan ra ṭhan te lai tiah an ka ti. An rat ṭhan tikah biahalnak pahnih ka tuah hna. Hitin ka hal hna: “Zeicah miṭha nakin miṭhalo pawl hi an hlawh a tlin deuh?” “Nuamhnak taktak kha zeitindah kan hmuh khawh?” Mah tikah Zungzal Nunnak ah a Hruaimi Hngalhnak timi cauk le a phaw a hringmi Vawlei Thar Lehnak Baibal kha an ka pek. Cun Baibal cawn ding zongin ka hna a tla. Mah nih  thil sining taktak kha tampi a ka hngalhter. Pathian Pennak nih vawlei a uk lai timi kong ka cawn tikah kaa lawmh tuk. Minung uknak a hlawh a tlin lomi le vawlei cu sifah harnak, dinlonak le ngaihchiatnak in a khahmi kha ka hmuh.

1982 kum hramthawknak lei ah Jehovah sinah ka pum kaa pe i mah kum a donghnak lei ah St. Paul khua i inn nganpi pakhat ah tuahmi “Pennak Biatak” timi Pengkomh Civui ah tipil ka rak ing. A hmaizarh ah mah inn nganpi ah ka ra i sihni si khawhnak camipuai ka phi. October thla thawkka ah camipuai ka awng, cucaah sihni pakhat in rian ka ṭuan kho cang lai.

“Pennak Biatak” timi Penkomh Civui ah Brooklyn Bethel ah rian a ṭuanmi unaupa Mike Richardson nih bupi zungpi ah upadi lei he aa tlaimi Department dirh a si lai tiah a ka ti. Mah tikah Lamkaltu 8:36 ah aa ṭialmi Ethiopia bawipa chimmi bia kha ka hun hngalh ṭhan i keimah le keimah kha hitin kaa hal: ‘Upadi lei he aa tlaimi Deparment ah rianṭuan dingin zeinihdah a ka donh?’ Cucaah Bethel ah rianṭuan dingin ka hna a tla.

Jehovah Tehte pakhat ka si caah ka nu le ka pa cu an i nuam lo. Ka pa nih Bethel ah sihni pakhat in rian na ṭuanmi cu zei ṭhathnemhnak dah na hmuh lai tiah a ka hal. Mah tikah mah lungtho tein ka ṭuanmi a si kha ka chimh. Cun Bethel ah thla fatinte bawmhnak thlakhat ah US dollar 75 ka hmuh lai tiah ka ti.

Biaceihnak zung pakhat ah rian ṭuan dingin ka hna a tlak cang caah Bethel ah ka kal colh kho lo. Cucaah New York, Brooklyn, Bethel ah 1984 kum in rianṭuan hram ka hun thawk. Upadi lei department ah ṭuan dingin rian pek ka si. Biaceihnak zung ah rian ka rak ṭuanmi nih atu ka ṭuan laimi rian caah timhcia a ka siter.

New Jersey, Jersey City ah a ummi Stanley Inn Nganpi kha 1983, November thla ah an rak cawk. Unaupa pawl nih mah inn i electric le pipe pawl kha remhṭhan dingin nawl an hal. Zung an phak tikah unaupa pawl nih Stanley Inn Nganpi cu Jehovah Tehte Hna Pengkomh Civui tuahnak caah kan hman lai tiah an chimh hna. Mah nih buaibainak a chuahter. Jersey city i an phunglam ah mi pawl an umnak pawngah a ummi inn lawngah i pumh khawh a si. Stanley Inn Nganpi cu chawlehnak hmunhma ah a um caah mah khua i zung nih nawl an halmi kha an pe duh hna lo. Unaupa pawl nih an nawl ko hna nain an duh lo.

Bethel ka phak in zarhkhatnak ah bupi cu nawl  halnak an duhlonak kong he aa tlaiin biaceihnak zungah buaibainak pakhat a ngei. Minnesota, St. Paul i biaceihnak zungah kumhnih chung rian ka ṭuan bal caah cu bantuk buaibainak kong kha ṭha tein ka hngalh. Kan sihnipa pakhat nih Stanley Inn Nganpi cu video piahnak le hlasaknak ti bantuk zapi caah hman a si. Cu a si ah biaknak lei puai tuahnak caah zeicah a ngah lo? tiah a ti hna. Federal pengkomh biaceihnak zung nih mah kongkau kha an ceih i Jersey City nih biaknaklei zalonak nawl kan ngeihmi kha an upat lo tiah bia an khiah. Biaceihnak zung nih a herhmi permit pek dingin mah khua kha nawl a pek hna. Mah tikah Jehovah nih a bupi rianṭuannak a ṭhancho nakhnga upadi hmangin thluachuah a pek ti kha ka hun hngalh. Mah kong chimnak caanṭha ka hmuh caah kaa lawm tuk.

Unaupa pawl nih mah remh ṭhannak rian kha an hun thawk, mah rian a dih hnu kumkhat hrawng a rauh hnu 1985, September 8 ah Jersey City Pumhnak Inn cu a voi 79nak Gilead tinṭan a dihnak puai tuahnak caah an rak hman. Jehovah caah mah rian in bawmhnak caan ka hmuh caah kaa lawm tuk. Bethel ka phanh hlan i ka rak ṭuanmi sihni rian nakin mah nih lunglawmhnak tampi a ka hmuhter deuh. Jehovah nih upadi he aa tlaiin rian tampi ṭuan awkah a ka hman lai tiah ka rak ruat lo.

1980 hnuah siibawi te le siizung rianṭuan pawl nih Jehovah Tehte pawl nih thi rawnh loin sii thlop ding tiah an timi kha an upat lo. Biaceihtu pawl nih a hleiin nau pawimi nu nih thi rawnh kha alnak nawl an ngei lo tiah an ruah caah nau pawimi nu cu harnak an tong. Biaceihtu pawl nih nu pakhat nih thi rawnh a al ahcun a thi lai i a fa cu nu loin a ṭhang lai tiah an ti.

1988, December 29 ah Unuanu Denise Nicoleau cu fapa a hrin lioah a thi tam tuk a chuak. A nunnak caah ṭih a nun caah siibawipa nih thi rawnh kha cohlang seh ti a duh. Asinain Unaunu Nicoleau nih a rak al. A thaizing ah siizung nih biaceihtu pakhat sinah unaunu nih thi aa rawnh nakhnga nawl an hal. Mah tikah Unaunu Nicoleau asiloah a vapa kha hngalhter le hal hmasa loin biaceihtu nih thi rawnh dingin nawl a pek hna.

December 30, Ninga Ni ah Unaunu Nicoleau cu a ihnak pawngah thi rawnh a duh lomi a vapa le a dang a chungkhar pawl an um ko nain siizung rian ṭuantu pawl cu thi rawnh dingin a sinah an ra. A zanlei ah thi rawnh a duh lomi Unaunu Nicoleau ihnak pawngah a ummi a chungkhar pawl le Khrihfa upa pakhat asiloah pahnih kha an tlaih hna. A thaizing ah, New York City le a pawng khua hna ah unau pawl an tlaih hnanak kong kha thanhca, TV le radio in an thanh.

 Nikhat Ni zingka ah a sang deuhmi biaceihnak zung i biaceihtu Milton Mollen he bia kan i ruah. Mah thil sining a cannak a ruang kha ka chimh i cun amah hal hmasa loin thi rawnh dingin nawl a pekmi hna a si timi kong zong kha fiang tein ka chimh. Biaceihtu Mollen nih mah kong le nawlbia nih a zulh dingmi kong kha i ruah ṭhan dingin chunhnu ah ra ṭhan tiah a ka ti. A zanlei ah a kan tlangtlatu, Philip Brumley nih Biaceihtu Mollen sinah a ka zulh. Biaceihtu nih siizung i sihni pa zong kha kan sinah rat dingin a sawm ve. A kong tampi kha kan i ruah. Unaupa Brumley nih catlap in ca a ṭial i “lungdai tein” na um awk a si tiah a ka ti. Siizung i sihni pa tuahsernak cu a hmaan lo ti kha langhter awkah fakpi in kaa zuam caah mah ruahnak cheuhnak cu a ṭha tukmi a si ti kha a hnuah ka hun hngalh.

Mah kong kan i ruah in suimilam pakhat hrawng a rauh hnuah Biaceihtu Mollen nih mah kong he aa tlaiin a thaizing ah i ruah ṭhan dingin a kan ti. A khaan in kan chuah pah in Biaceihtu Mollen nih siizung i sihni pa cu “thaizing ah a har tukmi rian” a ngei tiah a ti. A chim duhnak cu siizung i sihni pa kha a dirhmun kilvennak caah a har ngai lai a ti duhnak a si. Jehovah nih mah kong he aa tlaiin teinak a kan pek lai ti kha ka zumh. Cun Jehovah nih a duhnak liim awkah a ka hman ning ka hmuh tikah ka khuaruah a har tuk.

A thaizing caah zan tlaipi tiang kan i timtuah. Mah biaceihnak zung cu Brooklyn Bethel he aa naih tuk caah Upadi lei he aa tlaimi kan Department in mi tam deuh cu an ke in an kal. Kan halmi hna kha biaceihtu pali nih an ngaih hnuah thi rawnh ding timi nawlpeknak kha an hrawh. A sang deuhmi biaceihnak zung nih Unaunu Nicoleau kha an bawmh i mizaw a hmuhnak hal hmasa loin lethmat thut cu minung zalonnak hrampi buar a si tiah an ti.

Tlawmpal hnuah, New York i a sang bikmi biaceihnak zung nih thi rawnh loin sii thlopnak kong he aa tlaiin Unaunu Nicoleau ruahnak kha an hun cohlan. Mah cu a sangmi biaceihnak zung hna nih thi kong he aa tlaimi buaibainak palinak lakah a hmasa bik biakhiahnak an tuahmi a si. Mah unaunu kongkau ah keimah zong bawmhnak caanṭha ka hmu ve. (“ Biaceihnak Zung Ah Hmuhmi Teinak” timi rinli kulh ah zoh.)  Cun ngakchia zohkhenhnak, nuva i ṭhennak, inn le hmunhma kong i telin Bethel ah a dang sihni hna he rian zong kan ṭuanṭi.

Ka nupi Dawn ka hmuh hmasa bik lioah anih cu fa pathum a ngeimi a va he aa ṭhenmi a si. Anih cu pawcawmnak caah rian fakpi in aa zuammi hmaikal a si. A nunnak cu a har tuk ko nain Jehovah rianṭuan dingin bia a khiahmi nih ka lung a ka suk tuk. 1992, New York City ah an tuahmi “Ceunak Phortu” timi pengkomh civui ah pakhat le pakhat ṭha deuh in kan i hngal kho lai maw tiah ka hal. Kumkhat hrawng a rauh hnuah kan i um. A thlarau tukmi le duh a nung tukmi ka nupi cu Jehovah sinin ka hmuhmi laksawng a si. Dawn he ka nunchung dihlak nuam tein kan umṭimi cu ka caah thluachuah taktak a si.—Ptb. 31:12.

Kan i um lioah a fale cu kum 11, 13 le 16 an si. An caah pa ṭha si ka duh, cucaah pa ei kong he aa tlaiin kan cauk ah ka kawl i ṭha tein ka rel, cun aa telmi a kong dihlak kha zulh awkah kaa zuam. Kum tampi chung zuamcawhnak kan tong ko nain ngakchia pawl nih zumh awktlakmi an hawi le an dawtmi an pa in an ka cohlan caah kaa lawm tuk. Mino pawl kan pawngah an ummi kha kan duh i kan fale i an hawile pawl kha kan inn in kan conglawmh peng hna.

2013 ah Dawn he a nu le a pa zohkhenh awkah Wisconsin ah kan i ṭhial. Bethel rian ka ṭuanmi in an ka dinhter lo caah ka khuaruah a har tuk. Chikkhat chung mah lungtho tein rian a ṭuanmi pakhat in bupi nih upadi lei he aa pehtlaimi department ah ṭuan rih dingin an ka sawm.

2018, September ah ka hrom ah khak a um lengmangmi kha ka hun hngalh. Kan hmun i siibawipa nih a ka check ko nain ka zawtnak kha ṭha tein a hmu kho lo. A hnuah a dang siibawi pakhat nih thluak le thluak thahri lei siibawi sinah i piah dingin ruahnak a ka cheuh. 2019, January ah a dang siibawi pakhat nih ka pum a hnorsuang khomi, a ṭha lo tukmi zawtnak supranuclear palsy (PSP) na ngei i a si men lai tiah a ka ti.

Nithum hnuah hawrha cungah skate kaa cit i ka orhlei kut a kiak. Skate cu kaa cit pengmi a si caah ka thiam tukmi a si. Cucaah ka cawlcangh khawhnak thazaang a tlau ti kha ka hun hngalh. Ka zawtnak a zual chinmi cu ka khuaruah a har. Cun biachim, i mer le thil pakhatkhat dolh kha kaa harh chinchin.

Shini pakhat in Jehovah bupi bawmhnak caanṭha ka hmuh caah kaa lawm tuk. Siibawi, sihni le biaceihtu pawl rel dingmi mekazin capar tampi ka ṭial khawh ca zongah kaa lawm tuk. Cun Jehovah miphun pawl nih thi rawnh loin sii thlopnak le khuaihlainak caah thimnak nawl an ngei timi kong zong kha vawleicung pumpi ah ka chim khawh. Atu tiang, Baibal ṭialtu nih a chimmi Luka 17:10 bia hi ka chim khawh rih: ‘Kei cu sal santlailo ka si ko, ka tuah awk hnga rian a simi lawng pei ka tuah ko cu.’