Mah ṭih a nungmi thil sining nih ka nunnak a rak thlen. Zeicahtiah mah caan thawkin Pathian hngalh awkah kaa zuam caah a si. Mah a mui tukmi zan i ka tonmi kong ka chim hlanah ka ngakchiat lioah ka tonmi hmuhtonnak nih ka ruahnak cungah huham a ngeih ning le Pathian kawl awkah a ka timhtuah ning kong kha kaan chimh hmasa hna lai.

Kei cu 1937 ah France chaklei, mine khor cawhnak khua, Guesnain ah ka chuak. Lungmeihol a comi ka pa sinin rian i zuamnak man a ngeih ning kong kha ka rak cawn. Cun ka pa nih dinlonak kha huat ding zongin a ka cawnpiak. Lungmeihol a comi tampi cu ningcang loin pehtlaih an simi le ṭih a nungmi hmun ah rian an ṭuanmi kha a hmuh caah bawmh a duh hna. Cucaah ka pa cu lungmeihol a comi hna nih dinnak an hmuh nakhnga aa zuammi phu hna ah a rak i tel. Mah lengah kan hmunhma ah a ummi tlangbawi hna cu an chimmi le an tuahsernmi aa khah lo caah a lung a dong. Annih cu nun nuam tein an nung ko nain a si a fakmi lungmeihol a comi hna sinin rawl le tangka  kha an hal rih hna. Ka pa nih tlangbawi pawl i an tuahsernak kha a huat tuk caah biaknak kong he aa tlaiin zeihmanh a ka cawnpiak lo. Pathian kong hmanh kha kan chim bal lo.

Ka hun ṭhan tikah dinlonak kha ka huat tuk. A ding loin ka hmuhmi thil hna lakah pakhat cu ka pawngkam ah a ummi hna nih France ah a pemmi ramdang mi pawl an duh lomi hna kha a si. A rak pemmi hna i an fale pawl he pumpululh ka chuihṭi i anmah he kaa komh caah kaa nuam tuk. Ka nu cu France miphun si loin Polish miphun a si. Miphun aa khat lomi dai tein umṭi le aa ruang tein pehtlaih kha ka duh.

Cozah nih 1957 ah ralkap tlak dingin an ka auh. Mah hi a hmasa ah ka chimmi Algeria tlang cung i a mui tukmi zan kong i a peh kha a si. “Pathian, Pathian” tiin ka ṭah hnuah hmaitonh in ka zoh tikah ka sinah a rami cu ka ral si loin ram lakah a ummi laa pakhat kha a si. Cucaah ka hna a ngam tuk. Mah thil sining le raldohnak nih nunnak a sullam kha thuk deuh in a ka ruahter. Zeicah kan nun? Pathian nih a kan zohkhenh taktak maw? Zungzal in a hmunmi daihnak kan hmu lai maw?

Ralkap ka si hnu ka nu le ka pa sin ka tlawn hna lioah Jehovah Tehte pakhat he kan i tong. Anih nih France Catholic nih an lehmi La Sainte Baibal pakhat a ka pek. Mah Baibal cauk kha Algeria ka kir hnuah ka hun rel. Biathlam 21:3, 4 bia nih ka lung a ka suk tuk. Mah ah hitin a ti: “Pathian umnak inn cu minung hna sinah a um cang. . . . An mitthli vialte kha a hnawh dih hna lai. Thihnak a um ti lai lo, ngaihchiatnak le ṭahnak le fahnak zong a um ti lai lo.” * Mah bia hna nih ka khuaruah a ka harter tuk. Mah chimmi bia hna cu a si taktak hnga maw? tiah keimahle keimah kaa hal. Mah caan lioah Pathian le Baibal kong kha ka rak hngal lo.

1959, ralkap in ka chuah hnuah Baibal biatak kong tampi a kan cawnpiaktu François timi Jehovah Tehte pakhat he ka i tong. Tahchunhnak ah, Pathian pumpak min Jehovah kha a ka hmuhsak. (Salm 83:18) Cun Jehovah nih vawleicung ah dinnak a umter lai i vawlei kha paradis ah a thlen lai tiah a ka chimh. Mah lengah Biathlam 21:3, 4 bia zong a tlinter lai tiah a ka ti.

Mah cawnpiaknak hna cu zumhawktlakmi a si caah mah nih ka lung a ka suk tuk. Asinain tlangbawi hna nih mi pawl kha Baibal ah a um lomi kong an cawnpiak hna caah ka thin a hung tuk i sualphawt ka duh hna. Atu tiang ka pa bantukin ruahnak ka ngei i dinlonak kha doh ka duh rih. Cucaah pakhatkhat tuah colh ka duh.

François le a dang Jehovah Tehte ka hawile nih ka lung a daih nakhnga an ka bawmh. Khrihfa hna nih midang pawl biaceih canah Pennak kong thawngṭha tu kan chimh hna awk a si tiah an ka chimh. Cutin Jesuh nih a tuah i a zultu pawl zong kha tuah awkah a fial hna. (Matt. 24:14; Luka 4:43) An zumhnak kong he aa tlaiin ka hna a tlak lo hmanhah dawtnak langhter awk le fimkhur tein pehtlaih khawh awkah ka cawn. Baibal nih “Bawipa sal cu, aa si lengmangmi a si awk a si lo. Mi vialte cungah zaangfahnak a ngeimi” a si awk a si tiah a ti.—2 Tim. 2:24.

 A herhmi thlennak pawl kha ka tuah i 1959 ah tuahmi peng civui ah Jehovah Tehte pakhat in tipil ka rak ing. Mah ah duh a nung tukmi mino unaunu Angèle he kan i tong. Mah unaunu aa pumhnak Khrihfabu ah ka tlawng hna i 1960 ah kan i um. Anih cu nupi ṭha a si i Jehovah sinin ka hmuhmi a sunglawi tukmi laksawng a si.—Ptb. 19:14.

Kum tampi chungah a fimmi le hmuhtonnak a ngeimi unaupa pawl sinin a biapi tukmi a kong tampi ka cawn. A biapi bikmi ka cawnmi pakhat cu a harmi zei bantuk rian hmanh kha hlawhtling tein ṭuan khawh awkah toidornak ngeih a hau ti le Phungthlukbia 15:22 i “ruahnak cheutu an tam ahcun a hlawh a tling tawn” timi bia zulh kha a si.

1964 ah mah Baibal bia hna cu zeitlukin dah zumhawktlak an si ti kha ka hun hngalh. Mah kum ah peng zohkhenhtu pakhat in rian ka hun ṭuan i unau pawl thazaang pek awk le thlaraulei bawmh awkah Khrihfabu tampi ah ka tlawng hna. Mah lioah kum 27 ka si i hmuhtonnak ka rak ngei rih lo. Cucaah palhnak tampi ka rak tuah. Asinain mah in cawn awkah kaa zuam. A biapi bikmi cu sining a tlinhmi le hmuhtonnak a ngeimi “ruahnak cheutu” hna sinin man a ngei tukmi kong tampi ka rak cawn.

Peng zohkhenhtu ka si ka ah a cangmi kha kaa cinken rih. Paris i Khrihfabu pakhat ka tlawn hnuah thlaraulei ah patling a simi unaupa pakhat nih keimah he bia i ruah awkah a caan na ngei lai maw tiah a ka hal i ka ngei ko tiah ka ti.

“Louis, siibawi pakhat nih inn pakhat a kal tikah ahodah a zoh?” tiah a ka hal i “a zawmi” tiah ka leh.

Mah tikah hitin a ka ti: “Na chimmi cu a hmaan. Asinain Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak a ngei ciami hna he a caan tam deuh na hmanmi kha ka hmuh. Kan Khrihfabu chungah a lung a dongmi, mithar a simi asiloah a ningzah a pangmi unau tampi an um. Anmah he caan hmanṭi in an inn ah rawl na ei ahcun an i lawm tuk lai.”

Mah unaupa nih a ka pekmi a ṭhami ruahnak cheuhnak cungah kaa lawm tuk. Jehovah tuu pawl a dawtmi hna nih ka lung a ka suk tuk. Ka palhnak kong he aa tlaiin a ka pekmi ruahnak cheuhnak cohlan cu a har tuk ko nain a chimmi ningin ka tuah colh. Cu bantuk unaupa pawl ruangah Jehovah cungah kaa lawm tuk.

 1969 le 1973 ah Paris, Colombes ah tuahmi ramkomh civui pahnih ah Rawllei Department kha tlangtlak dingin rian pek ka rak si. 1973 ah tuahmi civui ah ninga chung mi 60,000 kha rawl kan pek hna. Mah rian kha zeitindah kan rak tuah khawh ti kha ka hngal lo. Asinain Phungthlukbia 15:22 i midang ruahnak cheuhnak bia kan zulhnak thawngin kan tonmi buaibainak kha kan tawnghtham khawh. Cun hmuhtonnak a ngeimi unaupa hna sinah bawmhnak ka hal hna. Annih cu sa a thatmi, tisik anhnah a cingmi, rawl chuan a thiammi le thil a caw pengmi an si. Anmah he rian kan ṭuanṭi caah kan hlawh a tling.

1973 ah ka nupi he France i zung ṭengnge ah rianṭuan dingin sawm kan si. A hmasa bik ka rian cu a har tukmi a si. 1970 in 1993 tiang kan rianṭuannak khenkham a sinak Africa, Cameroon ram ah kan cauk pawl kuat dingin rian pek ka si. Cucaah ka lungre a thei tuk. France zung ṭengnge tlangtlatu unaupa nih ka intuarnak kha a hngalh caah hitin tha a ka pek: “Cameroon ah a ummi unau pawl nih thlaraulei rawl kha an herh tuk caah zohkhenh an hau.” Cucaah cutin kan rak tuah.

Mah ram i Khrihfa upa pawl he i ton awkah Cameroon ramri tiang atule atu khual ka tlawng lengmang. Mah unaupa hna cu a fimmi le a ralṭhami an si. Mah ram i unau hna nih kan cauk pawl hmaan tein an hmuh nakhnga kuat khawh dingin an ka bawmh. Kan i zuamnak cungah Jehovah nih thluachuah a kan pek. Kum 20 chungah Cameroon i unau pawl nih Vennak Innsang le thla fatin chuahmi Kannih Pennak Riaṭuannak tiah rak auhmi cauk pawl kha hmaan tein an hmuh peng.

Kan i helhhumh hmasa lio tein Angèle nih thlaraulei sining ṭha pawl tampi a ngeih kha ka hngalh. Kan i um tikah a sining ṭha pawl kha ka hmuh chinchin. Tahchunhnak ah, kan i um ni  zanlei ah kan nuva in Jehovah rian kan si khawh chungin kan ṭuan khawh nakhnga thlacam dingin a ka fial. Jehovah nih kan thlacamnak kha a kan ngaihpiak.

Cun Angèle nih Jehovah cungah zumhnak ka ngeih khawh deuh nakhnga a ka bawmh. Tahchunhnak ah, 1973 ah zung ṭengnge ah rianṭuan dingin sawm kan si tikah peng zohkhenhtu rian kha ka duh caah ka rak i cungcang. Asinain Angèle nih Jehovah sinah a pum aa pemi kan si kha a ka hngalhter ṭhan. Cucaah a bupi nih a kan fialmi rian vialte kha kan tuah awk a si tiah a ka ti. (Heb. 13:17) Mah kha ka hna a tla ve. Cucaah zung ṭengnge ah kan rak kal. Ka nupi cu a fimmi, a tlarimi le Jehovah a daw taktakmi a si. Mah a sining hna nih kan i pehtlaihnak kha a fehter i a ṭhami biakhiahnak tuah khawh awk zongah a kan bawmh.

Atu cu kan kum a upa cang. Asinain Angèle cu nupi ṭha le bawmtu ṭha taktak a si peng. Tahchunhnak ah, theocratic sianginn tam deuh cu mirang holh in tuah a si. Cucaah Angèle le kei cu mirang holh kan thiam deuh nakhnga fakpi in kan hun i zuam. Mah lioah kannih cu 75 hrawng kan si cang ko nain mirang holh a hmangmi Khrihfabu ah kan i pum. France Zung Ṭengnge Kawmiṭi chungtel ka si caah a dang holh cawn dingin a caan lak cu ka caah a har tuk. Asinain Angèle he pakhat le pakhat kan i bawm. Atu ah kum 80 leng kan si cang ko nain pumhnak caah mirang holh le France holh in kan i tim peng. Kan si khawh chungin kan i pum i Khrihfabu he phungchim rianṭuannak ah kan i tel. Mirang holh cawn dingin kan i zuamnak cungah Jehovah nih thluachuah a kan pek.

2017 lioah thluachuah pakhat kan hmu. Angèle le kei cu New York, Patterson ah a ummi Vennak Innsang Fimcawnnak ah an tuahmi Zung Ṭengnge Kawmiṭi ah aa telmi le An Nupile caah Tinṭan ah kai dingin tinvo sung kan hmu.

Jehovah cu Lianngan Bik Cawnpiaktu taktak a si. (Isa. 30:20) Kum upa le mino hna i telin kan dihlak nih a ṭha bikmi fimcawnnak kan hmuh khawh. (Deut. 4:5-8) Jehovah le hmuhtonnak a ngeimi unau pawl chimmi bia a ngaimi mino hna nih an nunnak ah a ṭhami biakhiahnak an tuah khawhmi le Jehovah cungah zumhfek tein an um khawhmi kha ka hmuh. Phungthlukbia 9:9 nih hitin a ti: “Mifim cu cawnpiak law a fim chin lai, miding cu cawnpiak law a thiamnak aa chap lai.”

A luancia kum sawmruk lio, Algeria tlang cung i a mui tukmi zan ah a cangmi kong kha a caan ah ka ruat tawn. Mah zan ah a nuam tukmi nunnak ka ngei te lai ti kha ka rak hngal lo. Midang sinin tampi ka rak cawn. Jehovah nih Angèle i telin a nuam tukmi le lungsi hnangamnak a ka pemi nunnak a ka pek. Cucaah vancung kan Pa sinin le amah a daw i fimnak le hmuhtonnak a ngeimi unau pawl sinin cawn zungzal awkah biakhiahnak kan tuah.